09.05.2023
Бүгінгі таңда әлем өмірдің әртүрлі салаларында, соның ішінде кәсіптерге қатысты өзгеріске тез ұшырауда. Өзгеріс себептерінің бірі – цифрландыру.
Цифрландыру жұмысшылардан жаңа міндеттерді орындау үшін жаңа дағдыларды талап ете отырып, қолданыстағы қызметтерді өзгертеді. Мамандықтардың өмірлік циклі қысқарады, үнемі біліктілікті арттыру және өмір бойы жаңа білім алу қажеттілігі туындайды – мамандықтан дағдыларға бет бұру.
2030 жылға қарай цифрландыруға байланысты 16 қызметкердің 1-і жұмыс орнында жаңа міндеттерді орындауы тиіс, 2036 жылға қарай барлық жұмыс процестерінің 50% автоматтандырылады деп болжануда. Жасанды интеллект пен бизнестің үлкен деректер тұжырымдамасын пайдалану барлық бизнес-процестердің 75 % құрайды. Қазақстанда ЭЫДҰ бағалауы бойынша жұмыс орындарының 52% автоматтандыру тәуекеліне ұшырауы мүмкін.
Қазақстан 4.0 индустриясында «Дайындық индексінің» «Дағдылар» көрсеткіші бойынша 42-орында тұр, бұл дамыған елдермен қалыптасқан алшақтықты қысқарту үшін қызметкерлерді технологиялық прогреске бейімдеу әлеуетін көрсетеді. Алайда, цифрландырудың қаржылық мүмкіндіктері әлі де шектеулі, нәтижесінде заманауи технологияларды қолдану аясын кеңейтуде қиындықтар туындауы мүмкін.
Соңғы зерттеулерге сәйкес, цифрлық дағдылары бар жұмысшылардың цифрлық дағдылары төмен жұмысшыларға қарағанда жоғары табыс табу ықтималдығы 41% жоғары. Болашақта дамитын 4 негізгі дағды бар: когнитивтік, цифрлық, тұлғааралық және көшбасшылық. Жаңа дағдыларға сәйкес оқыту дағдылардағы кемшіліктерді болдырмауға көмектеседі (skill gap).
Қазақстан осындай өзгерістерге дайын ба?
Қазақстанда ЭЫДҰ зерттеулеріне сәйкес ересектердің тек 17%-і ресми және/немесе бейресми оқытуға қатысты (2018 жылғы деректер). Мысалы, Жаңа Зеландияда - 67 %, Финляндияда - 65 %, ЭЫДҰ бойынша орташа есеппен - 47 %.
«Икемді дағдылар» (soft skills) жұмыс берушілердің қойған талаптары қатарында жиі кездеседі: шығармашылық ойлау, коммуникативтілік, жаңаны қабылдау білу, командалық жұмыс, стресске төзімділік.
Ең маңызды және сұранысқа ие дағдылардың бірі – шығармашылық ойлау. Шығармашылық маңызды, өйткені бәрі бірдей болған жағдайда өсу мен дамудың болашағы аз. Сонымен қатар, деректерді талдау және жиналған ақпаратты4 идеяларын көрнекі түрде ұсыну үшін оларды визуализациялау құралдарын пайдалану мүмкіндігі бағаланады.
Қазақстан еңбек нарығындағы әлемдік үрдістерге де ілесуде. Елімізде еңбек нарығының теңгерімділігін және мамандардың біліктіліктерінің жұмыс берушілердің сұранысына сәйкестігін реттеу үшін ұлттық біліктілік шеңбері бекітілді және жұмыс істейді. Алайда, еңбек нарығындағы өзгерістерді ескеріп, оны жаңарту қажет. Сондай-ақ, Skills Enbek жаңа дағдыларды оқыту платформасы құрылды, онда әртүрлі бағыттар мен кәсіптер бойынша ақысыз және ақылы курстар бар.
Осылайша, әлемдік кеңістіктегі өзгерістерді жеделдету жағдайында өмір бойы оқытуды қамтамасыз ету мәселелерін шешу үшін:
- қолданыстағы құзыреттерді қайта қарауды қамтамасыз ету үшін ұлттық біліктілік шеңберін өзектендіру;
- тиісті әлемдік деңгейде микросертификацияны енгізу және қамтамасыз ету;
- Біліктіліктер мен сертификаттардың дерекқорын құру;
- платформалық жұмыспен қамтуды дамыту.
Микроквалификация бүкіл әлемде құзыреттілікке ие болудың жаңа тренді болып табылады. Әлемдік тәжірибеде олар университеттегі дәстүрлі оқытуға балама немесе қосымша ретінде әрекет етеді. Оқыту мүмкін Онлайн және офлайн режимінде өтеді және әдетте екі аптадан бір жылға дейін созылады.
Микросертификацияны енгізу кезінде талдау мақсаттары үшін Біліктіліктер мен сертификаттардың (digital credentials) дерекқорын құру маңызды болып табылады.
Платформалық жұмыспен қамту бүкіл әлемде қарқын алуда. Платформалық жұмыспен қамтудың артықшылығы – ғылымды қажет ететін өндірістерді дамыту, мүмкіндігі шектеулі жандарға, жас аналарға ақша табу мүмкіндігін арттыру.
ҚР Еңбек және әлеуметтік қорғау министрлігінің деректеріне сәйкес цифрлық жұмыспен қамту саласында кемінде 500 мың адам жұмыс істейді. Салыстырмалы түрде, өңдеуші компаниялардағы, мемлекеттік қызметтегі, денсаулық сақтау саласындағы қызметкерлердің саны шамамен бірдей.
Барлық мақалалар
