2020 жылғы 23 қыркүйекте «жасыл» экономика саласындағы қоғам қайраткері Салтанат Рахымбекованы еске алуға арналған «Қазақстандағы «жасыл өсу: экономиканы экологияландыру» Орнықты даму мақсаттары бойынша онлайн-конференция өтті.
«Еліміздің табиғи капиталы орасан зор, біз – жайылымдық алқаптар көлемі бойынша әлемде бесінші, агрохимикаттар мен ГТА-мәдениеттермен ластанбаған жерлер көлемі бойынша үшінші орындамыз, бізде су қоймалары көп, табиғи туристік және рекреациялық әлеует бар».
Салтанат Рахимбекова
«Жасыл экономика және G – Global-ды дамыту коалициясы», «EXPO&Women», Қазақстан әйелдерінің аграрлық одағы, Қазақстанның Азаматтық Альянсы-ҮЕҰ негізін қалаушы, басшысы
•Табиғи әлеуетті экономикалық табыстың негізіне қалай айналдыруға болады?
•Жалпы тіршілікке зиян келтірмейтін қандай өндіріс технологияларын енгізу қажет?
•Бұзылған экожүйелердің әлеуетін қалай қалпына келтіруге болады?
•Қарапайым адам болашақ ұрпаққа көркейген елді тапсыру үшін не істей алады?
Бұл және басқа да көптеген мәселелер туралы Экономикалық зерттеулер институты ұйымдастырған онлайн-конференция аясында Салтанат Рахымбекованың достары, шәкірттері, ізбасарлары, сондай-ақ тәуелсіз сарапшылар айтты.
Бірінші болып Салтанат Рахымбекованың жолдасы «Ұлттық аграрлық ғылыми-білім беру орталығы» КЕАҚ Басқарма төрағасы Төлеутай Рахымбеков сөз сөйледі.
«Салтанат, шын мәнінде, жасыл экономика саласындағы жұмысқа көп күш жұмсады. Ол бұл мәселемен бұрыннан бері тығыз байланысты болды. ...Біз 30 жылдан кейін де көптеген мамандарға, ғалымдарға белгісіз болып келген мүлдем жаңа технологиялармен айналыстық. Бұл ауыл шаруашылығының экологиясымен тікелей байланысты көпірлі егіншілік, ауыл шаруашылығындағы электрлендірілген технологиялар мәселелері болып табылады.
2013 жылы біздің Елбасы, Тұңғыш Президент, Қазақстанның жасыл экономикаға көшуі тұжырымдамасын бекіту туралы Жарлыққа қол қойған кезде ол ерекше қуанған болатын. Сол уақытта ол «Жасыл экономика және G – Global-ды дамыту коалициясын» құрды. Салтанат өз айналасына осы істің жанкүйерлерін, экономиканы экологияландыру идеясы үшін жұмыс істеген альтруистерді жинады.
Ол БҰҰ-ның Орнықты даму мақсаттарын ілгерілетумен белсенді айналысты. Бұл ауыл шаруашылығымен тікелей байланысты 2-ші мақсат; 13-ші ОДМ, барлығымызды климаттың өзгеруіне байланысты сын-тегеуріндерді белсенді қабылдауға шақырады».
Жасыл экономиканы дамыту туралы айта келе, Рахымбеков топырақты сақтаудың және ауыл шаруашылығын климаттық өзгерістерден қорғаудың ерекше маңыздылығын атап өтті. Экономика ғылымдарының докторы, академик, АӨК қайта өңдеу кіші кешенін қалыптастыру және дамыту саласындағы ғалым Төлеутай Сатайұлы бүгінде агроөнеркәсіптік мәселелерге алаңдаулы:
«Мен әрдайым мамандарға, шенеуніктерге ауыл шаруашылығының қазіргі проблемаларынан басқа, саланың алдында тұрған екі жаһандық проблема бар екенін еске салуға тырысамын. Біріншісі-жаһандық климаттың өзгеруі. Ауыл шаруашылығын дамытуда мемлекет бұл мәселені ескермей қоймауы мүмкін емес. Жылдан жылға құрғақшылық кезеңдерінің саны өсуде. Мұны мемлекеттік саясатты әзірлеу кезінде ескеру қажет. Екінші мәселе-топырақтың тозуы».
Пандемия ауыл шаруашылығының ерекше маңыздылығын айқындады. Сарапшының айтуынша, ашаршылық қаупі бар адамдардың саны бірнеше жүз миллион адамға дейін өседі. Қазақстан ауыл шаруашылығы өнімін – экологиялық таза азық-түлікті өндіру әлеуетінің арқасында осы проблеманы шешуге өз үлесін қоса алады.
«Пандемия тек адамдар мен бизнеске ғана емес, сонымен қатар экология мен экономикаға да әсер етеді», - дейді БҰҰ Даму Бағдарламасының Қазақстандағы Тұрақты өкілінің орынбасары Виталий Времиш. Ол өзінің сәлемдесу сөзінде атап өткендей, коронадағдарыс Орнықты даму мақсаттарына қауіп төндіреді.
«Бүгінде ОДМ мақсаттарына, атап айтқанда әлеуметтік мақсаттарға, сондай-ақ күрес пен климаттың өзгеруіне байланысты мақсаттарға қол жеткізу үшін ұзақ перспективаға бағдарланған тәсіл талап етіледі, оның шеңберінде Үкімет, біз, жеке сектор және азаматтық қоғам осы міндеттерді шешумен айналысады. Мен Қазақстанның жасыл экономикаға көшу тұжырымдамасын енгізу жұмысын жалғастырып жатқанын атап өтуге қуаныштымын. Пандемия кезеңінде Жасыл экономика жөніндегі кеңестің отырысы басым сипатқа ие болды. Сондай-ақ, жыл басында жоспарланған шаралар жалғасуда. Жасыл өсу Президент Жолдауында орын алған, сондықтан «жасыл» мақсаттар бойынша одан әрі жұмыс істеудің жақсы алғышарттары бар», - деді халықаралық сарапшы конференцияда.
«Әрине, Орнықты даму мақсаттары жаппай қамту сипатына ие. Және Expo & Women ауыл шаруашылығы мәселелерімен айналысып, әйелдерді осы процеске тартатыны, өз жемісін береді», - деп хабарлады Айгүл Сағадибекқызы.
Айгүл Соловьева, «Қазақстанның экологиялық ұйымдарының қауымдастығы» ЗТБ Басқарма төрайымы Салтанат Рахымбекованың жақын досы болған. Олар Expo & Women сияқты ауқымды жобалармен бірге жұмыс істеді. Бұл Экспо көрмелерінің орнықты және инклюзивті дамуға қосқан үлесін, жаңа технологиялық құрылымға, болашақ қоғамының модельдеріне көшуді, инновациялық қайырымдылық пен әлеуметтік кәсіпкерлікті қолдауға әйелдер мен әйелдер қозғалыстарын тартудың жаңа тұжырымдамасы.
Конференцияның негізгі бөлігі жасыл экономика саласындағы жаңа мемлекеттік және әзірлемелер бойынша таныстырылымдардан тұрды.
ҚР ЭГТРМ Климаттық саясат және жасыл технологиялар департаменті директорының орынбасары Зульфия Сүлейменова Қазақстан Республикасының төмен көміртекті даму стратегиясын әзірлеу процестері туралы баяндады.
Бұл құжат Париж келісімі шеңберінде әзірленеді, ол тараптарды көміртегі дамуының төмен деңгейімен ұзақ мерзімді стратегиялар құруға шақырады. Оны әзірлеудің негізі 13 ОДМ болып табылады, оның индикаторы климаттың өзгеруімен күресу шаралары болуы тиіс.
Спикер Стратегия Мемлекет басшысының 2020 жылғы 1 қыркүйектегі Жолдауында айтқан декарбонизацияны ескере отырып, Қазақстанның ұзақ мерзімді дамуын анықтайтынын атап өтті. Құжатты әзірлеу кезінде Қазақстан экономикасы үшін сыртқы факторлар да ескеріледі. Мысалы, Еуропалық Одақ өткен жылы Еуропалық Жасыл мәмілені қабылдады, осы құжат аясында климаттық келісім жасалуда.
«Біз Қытай климаттық саясат аясында ауқымды түрде алға жылжитынын күтіп отырмыз, бұл өз кезегінде бізге әсер етеді. Егер Ресейді алатын болсақ, биыл Ресей Федерациясының Төмен көміртекті даму стратегиясы қабылданды. Біз ірі компаниялардың төмен көміртекті дамуға деген үлкен қызығушылығын байқаймыз. Осы халықаралық конъюнктураға сүйене отырып, жаңа құжатты өңдеу аспектілері ескеріледі», - деді Сүлейменова.
Оның мәліметінше, отандық экономиканы дамыту перспективалары алты сценарий, ішкі саясаттың үш траекториясы және халықаралық факторлар негізінде есептеледі.
«Біз мүдделі тараптарды тарта отырып, консультациялар өткіздік, сондай-ақ ауыл шаруашылығы, ғимарат, көлік және көмір өнеркәсібі сияқты 4 бағыт бойынша секторалдық консультациялар жүргізіп үлгердік. Біз стейкхолдерлерден – академиялық қоғамдастықтан, ҮЕҰ-дан, үкіметтік ұйымдардан назарға алынған 40-қа жуық түсініктеме алдық. Модельдеуге арналған матрицалар дайындалды. Келесі қадам-сценарийлерді нақтылау процесін бастау үшін жұмыс тобын жоғары деңгейде де, техникалық деңгейде де қалыптастыру. Біз құжат келесі жылы дайын болады деп күтеміз», - деп түсіндірді спикер.
«Expo&Women» атқарушы директоры Лязят Асқарова жасыл экономиканың өзекті мәселелерінің бірі Қазақстанда Орнықты даму мақсаттарына қол жеткізуге азаматтық қоғамның төмен тартылуы деп есептейді. Қоғамның Мақсаттарды іске асыруға белсенді қатысуы «жасыл» өсуге айтарлықтай ықпал етуі мүмкін. Алайда, «Expo&Women» сауалнамасына сәйкес, халық бұл бағытта жеткілікті хабардар емес.
«Респонденттердің жартысынан көбі ОДМ туралы естігендерін айтты. Тек 8,4% - ы ғана бұл бағдарламамен толық таныс, тіпті бұл 17 Мақсат екенін барлығы біле бермейді»,-деп түсіндірді Асқарова онлайн-конференция барысында сауалнамадан 600-ден астам адам өткенін нақтылай келіп.
Сарапшы Орнықты даму мақсаттарымен айналысатындардың сарапшылық әлеуетін арттыруға көмектесетін сауалнама жүйесі жолға қойылғанын хабарлады. ОДМ жобаларында да, ЭЫДҰ құжаттарында да жасыл экономика мәселелеріне көп көңіл бөлінетінін атап өткен жөн. ЭЫДҰ-ның 244 индикаторының 80-і экономиканы экологияландыруға қатысты.
«Жасыл академия» Ғылыми-білім беру орталығының директоры Бақыт Есекина ҚР ОДМ үшін ЭЫДҰ-ның жасыл өсу индикаторлары туралы айтып берді: «ЭЫДҰ 54 индикаторды бөліп көрсетеді. Біз бұл индикаторларды ұлттық статистика деректерінде сынап көрдік. Нәтижесінде 44 индикаторды статистикадан табуға болады».
«Жасыл академияның» басшысы кейбір индикаторларға ерекше назар аудару керектігін атап өтті. Еңбек өнімділігі; жан басына шаққанда СО2 шығарындылары; жасыл инвестициялар, жасыл экономикаға байланысты ғылыми жобалар. Қазақстан осы көрсеткіштер бойынша жоспарлы түрде жұмыс істеуі тиіс.
Сайттың саясаты Сайт материалдарымен жұмыс жасаған кезде дереккөзге міндетті түрде гиперсілтеме жасай отырып, мәтінді пайдалануға рұқсат беріледі. Сайттың редакциясы мақалалар авторларының пікірімен әрқашан келісе бермейді.
