05.07.2023
Дүниежүзілік теңсіздік дерекқорының (World Inequality Database) 2022 жылғы есебіне сәйкес, жаһандық теңсіздік деңгейлері 20-ыншы ғасырдың басында батыс империализмінің шыңында байқалған деңгейге жетті.
Бүгінгі таңда әлем халқының ең кедей жартысы алатын табыстың үлесі 1820 жылы батыс елдері мен олардың колониялары арасында болған табыстан шамамен 2 есе аз.
Егер елдер бөлінісінде қарастыратын болсақ, онда Бразилияда 50% кедей халқы 10% ең бай адамдардан 29 есе аз табыс табады. Францияда бұл мән 7-ге тең.
Қазіргі уақытта планетадағы 10% ең бай адамдар әлемдік кірістің 52%-іне ие, ал әлем халқының ең кедей жартысы оның тек 8,5% алады. 2021 жылы әлемдік кірістің жалпы көлемі шамамен 100 трлн. АҚШ долларын құрады, оның жартысынан көбі планетаның ең бай адамдары алды.
Орташа алғанда, бай халықтың 10%-тен бір адамы 122 мың АҚШ долларын табады, ал әлемдік кірісті бөлу схемасындағы ең кедей жартысының өкілі жылына 4 мыңнан сәл асатын АҚШ долларын алады.
Зерттеу нәтижелері көрсеткендей, әлемдегі мүліктік теңсіздік одан да күшті көрсетілген, сондықтан халықтың ең кедей жартысы Планетадағы барлық активтердің тек 2%-не ие, ал бай адамдардың 10%-і барлық мүліктің 76%-не иелік етеді.
Орташа алғанда, Планета халқының кедей бөлігі 4,1 мың АҚШ доллары активтеріне ие, ал 10% әлемдегі ең бай адамдарда орта есеппен 771 мың АҚШ доллардан асады, яғни активтер мөлшері 190 еседен асады.
Егер Қазақстан туралы айтатын болсақ, онда ұлттық жобаларда табыс теңсіздігін қысқарту бойынша мақсатты индикаторлар көзделген. Мысалы, 2025 жылға қарай халықтың шынайы ақшалай табысын 2019 жылғы деңгейден 27,1%-ке дейін ұлғайту және табысы күнкөріс деңгейінен төмен ауыл халқының үлесін 6,5%-ке дейін төмендету жоспарлануда.
Бұл ретте, елде өңірлік бөліністе халықтың табысындағы алшақтық проблемасы әлі де қалуда. Солай, кедей үй шаруашылықтарының ең көп үлесі Түркістан - 9,7% және Маңғыстау облыстарында - 8,1%, сондай-ақ Шымкент қаласында - 6,6% байқалды. Әлеуметтік-экономикалық дамудың көшбасшы-өңірлерінде кедей үй шаруашылықтарының үлесі бірнеше есе төмен – Астанада - 1,9%, Ұлытау облысында — 2,2%, Атырау облысында - 3,3%.
Өңірлік теңсіздік проблемаларын шешу үшін ел өңірлерінің неғұрлым теңгерімді әлеуметтік-экономикалық дамуына қол жеткізу, әртүрлі өңірлердегі халықтың мүліктік жіктелу дәрежесін төмендетуді қамтамасыз ету, әлеуметтік игіліктер мен қызметтерге (сапалы білім беру және медициналық-санитариялық қызмет көрсету) қолжетімділікті кеңейту негізінде барлық өңірлер тұрғындарының мүмкіндіктерінің теңдігіне жәрдемдесу қажет.
Барлық мақалалар
