31.08.2023
Саяси шешімдер жүйесі мемлекеттік аппараттың қызметінде ерекше орын алады және кез келген қоғамдағы саяси процесстің негізі болып табылады.
Ол маңызды саяси шешімдер қабылдау үшін қолданылатын әдістерді, рәсімдер мен құралдарды, соның ішінде заңнамалық актілерді, саяси бағдарламаларды және жалпы мемлекетті немесе қоғамды басқарудың көптеген басқа аспектілерін анықтайды.
Бұл жүйе биліктің қалай бөлінетініне, шешім қабылдауда қандай мүдделер мен құндылықтар ескерілетініне және саяси процестің қаншалықты ашық және демократиялық екендігіне әсер етеді.
Заң жобаларының ғылыми сараптамасы саяси шешімдер қабылдауға әсер етеді. Сараптама заңнаманың сапасын және мемлекеттің тиімді жұмыс істеуін қамтамасыз ету үшін негізгі мәнге ие.
Заң жобаларын ғылыми сараптау қажеттілігінің бірнеше негізгі себептері:
- Заңнаманың сапасын қамтамасыз ету: ғылыми сараптама ұсынылған заң жобаларының мазмұны мен тұжырымдарын олардың құқықтық дәлдігі, қисындылығы, айқындылығы және басқа нормативтік құқықтық актілерге сәйкестігі тұрғысынан бағалауға мүмкіндік береді. Бұл заңдарды қолдану кезінде туындауы мүмкін түсініспеушіліктердің, қайшылықтардың және заңды сәйкессіздіктердің алдын алуға көмектеседі.
- Әлеуметтік және экономикалық салдарды бағалау: сараптама шеңберінде ұсынылған заң жобалары олардың қоғамға, экономикаға, қоршаған ортаға және басқа аспектілерге әсері тұрғысынан талданады. Бұл ықтимал оң және теріс әсерлерді болжауға және заңнамалық шешімнің әр түрлі баламалары арасында ақпараттандырылған таңдау жасауға көмектеседі.
- Ғылыми негізділік: ғылыми сараптама ұсынылған заңдардың өзекті және сенімді деректер мен зерттеулерге негізделгенін бағалауға мүмкіндік береді. Бұл дәлелдеу сапасын және заң жобалары нормаларының негізділігін жақсартады.
- Жағымсыз салдардың алдын алу: сарапшылар әрқашан бір қарағанда айқын бола бермейтін заң жобаларының ықтимал жағымсыз салдарын анықтауға көмектеседі. Ғылыми сараптама тәуекелдерді анықтауға жәрдемдеседі және олардың алдын алу немесе азайту шараларын әзірлеуге мүмкіндік береді.
- Қоғамның сенімін арттыру: заң жобаларын әзірлеу кезінде сарапшылардың қатысуы және ғылыми деректерді пайдалану қоғамның заңнамалық қызметке деген сенімін нығайтуға ықпал етеді. Бұл ашықтықты, жауапкершілікті және негізделген шешімдер қабылдауға деген ұмтылысты көрсетеді.
- Саяси манипуляцияны азайту: ғылыми сараптама заңнаманы саяси мақсаттарда немесе ұзақ мерзімді салдарларды ескермей, қысқа мерзімді пайдаға қол жеткізудің алдын алуға көмектеседі.
Жалпы, заң жобаларының ғылыми сараптамасы қоғамның мүдделеріне қызмет ететін және мемлекеттің тұрақты дамуына ықпал ететін неғұрлым сапалы, теңдестірілген және тиімді заңнаманы әзірлеуге ықпал етеді.
Қазақстанның нормашығармашылық процесінде заң жобаларына ғылыми сараптама жүргізу тәжірибесі де міндетті түрде қолданылады. Жобалармен реттелетін құқықтық қатынастарға байланысты экономикалық, құқықтық, сыбайлас жемқорлыққа қарсы, лингвистикалық және т.б. сараптама жүргізіледі.
Келесі жарияланымдарда әрбір сараптамаға толығырақ тоқталамыз.
Маканова Ғалия
жетекші сарапшысы
Барлық мақалалар
