18.09.2023
Қазіргі таңда, халық қартаюының әлемдік үрдісі төмендемеуде, 2030 жылға қарай 60 жастан асқан халық шамамен 1,5 млрд адамды, ал 2050 жылға қарай 2 млрд-тан астам адамды құрайды деп болжануда.
Әлем халқы 2022 жылдың соңында 8 млрд адам шегінен өтті. Дегенмен, демографиялық серпіліс және азық-түлік тапшылығы, жұмыссыздықтың өсуі және табиғи ресурстардың сарқылуы тәрізді ілеспе проблемалар туралы алаңдаушылық толығымен ақталмады. Адамзат алдында халықтың қартаюынан тұратын жаңа міндет пайда болды.
БҰҰ мәліметтері бойынша, соңғы онжылдықтарда әлемдегі халық санының өсу қарқыны жылына 0,8 процентке дейін баяулады. Бұл ретте халықтың өсу қарқыны кірістер деңгейімен ерекшеленеді, себебі кірісі төмен елдерде өсу қарқыны жоғары, ал кірісі орташа және әсіресе жоғары елдерде – төмен. Туудың төмендеуі және өмір сүру ұзақтығының артуы адамдардың едәуір санының қарттар санатына өтуін алдын ала анықтады. Осылайша, халықтың қартаюы басым жаһандық демографиялық үрдіске айналуда.
Сонымен бірге, халықтың қартаюы – бұл белгілі бір экономикалық және әлеуметтік салдары бар халық санының құрылымдық өзгеруі ғана емес, сонымен қатар «күміс экономика» деп аталатын дамудың жаңа мүмкіндіктері. Болашақта адамдардың экономикалық белсенділігі кезеңін ұлғайтуға назар аудару экономикалық өсуге қосымша ынталандыруды қамтамасыз етуі мүмкін.
Тұтынушылардың жас ауқымының кеңеюі тауарлар мен қызметтердің тиісті ұсынысын, өмір салты мен сапасын өзгертуді, білім беру және мәдени ортаны қалыптастыруды талап етеді. Сондай-ақ тиімді еңбек нарығы, салауатты қартаюға ықпал ететін институттар мен саясатты қалыптастыру қажет. Уақтылы кәсіптік қайта оқыту және біліктілікті арттыру, цифрлық сауаттылықты арттыру экономикада жұмыс істейтіндердің еңбек өнімділігін арттыруға ғана емес, олардың қатарына қарттар шоғырын тартуға да бағытталуы тиіс.
Халықтың қартаюы ұзақ мерзімді үрдіс екенін, сондай-ақ қазіргі заманғы медицинаның жетістіктері өмір сүру ұзақтығын ұзартуға және салауатты қартаюды қамтамасыз етуге мүмкіндік беретінін ескере отырып, күміс экономика жақын болашақта шындыққа айналуы мүмкін. Айқын қорытынды халықтың физикалық және зияткерлік капиталын қалыптастыру үшін жағдай жасау арқылы қамтамасыз етілуі мүмкін демографиялық дайындықты арттыру қажеттілігі болып табылады, бұл кейіннен мүмкіндігінше өнімді және сұранысқа ие болуға мүмкіндік береді.
БҰҰ Бас Ассамблеясы 2020-2030 жылдарды БҰҰ-ның сау қартаюының онжылдығы деп жариялады. Бағдарлама адамдардың ұзақ және салауатты өмір сүруіне жәрдемдесу бойынша күш-жігерді қалыптастыруға және енгізуге бағытталған. Онжылдық БҰҰ-ның тұрақты даму күн тәртібімен және тұрақты даму мақсаттарымен қатар жүзеге асырылуда. Қазақстан БҰҰ-ға мүше елдер қатарында тұрақты даму мақсаттарына қол жеткізуге ұмтылады. Елімізде егде жастағы халықты қолдау үшін «2025 жылға дейінгі «Белсенді ұзақ өмір сүру» аға буын азаматтарының жағдайын жақсарту жөніндегі іс-шаралар жоспары» қабылданды.
Барлық мақалалар
