05.10.2023
«Қолдан жасалған өндіріс» – бұл өз тұтынуына арналған және тек өз қажеттіліктерін қанағаттандыруға бағытталған халықтың өндірістік қызметінің нәтижесі: өзі өндірген, өзі тұтынған. «Натуралды» өндірістің мысалдары көкөністерді өсіру, ұн өнімдерін жасау (нан, тоқаш және т.б. пісіру), киім тігу және т.б. болып табылады.
Қазақстанда «Қолдан жасалған өндіріс» көлемін сатылған тауарларды шегергендегі «Үй шаруашылықтарының азық-түлік тауарларын өндіруі» көрсеткішімен өлшеуге болады. Соңғы 10 жылдағы статистикаға сәйкес, үй шаруашылықтарының азық-түлік тауарларын өндіру көлемі тұрақты өсімге ие (1-сурет) . 2012 жылдан 2022 жылға дейінгі кезеңде өсім 61,0% құрады.
Заттай өндіріс арасында жоғары технологиялық еңбекті қажет етпейтін өнімдер басым, яғни қол еңбегі басым – бұл консервіленген немесе өңделген көкөністер – 16,4%, нан – 16,4%, тоқаш және ұннан жасалған кондитерлік өнімдер – 14,9%, қаймақ және басқа да сүт өнімдері – 14,8%, тосап, джем және повидло – 12,1%, жануар майы – 11,8%.
Анықталған үрдістер не туралы айтады? Бұл сұраққа жауап беру үшін табиғи өндірістің таралуына әсер ететін негізгі факторларды қарастырыйық.
Бір жағынан, заттай өндіріске деген қажеттілікке халықтың табыс деңгейі әсер етеді: табыс деңгейі неғұрлым төмен болса, тауарларды сатып алу мүмкіндігі соғұрлым аз болады, демек, олардың кейбіреулері өз өндірісімен ауыстырылуы керек.
Осыған сүйене отырып, табиғи өндіріс көлемінің өзгеруі халықтың өмір сүру деңгейінің көрсеткіші болып табылады деп айтуға болады.
Осыған сүйене отырып, заттай өндіріс көлемінің өзгеруі елдің цифрландыру және автоматтандыру деңгейінің көрсеткіші болып табылады деп айтуға болады.
Қазақстанда «натуралды» өндірістің тікелей табыс тапшылығымен байланысты. Осылайша, анықталған үрдістерді халықтың өмір сүру деңгейінің төмендеуі деп түсіндіруге болады, мұнда үй шаруашылықтары тауарларды сатып алуға емес, табыс тапшылығына байланысты өздері өндіруге мәжбүр болады.
Дина Бектілеева
жетекші сарапшы
Барлық мақалалар
