10.10.2023
Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің Ақша-кредит саясаты комитетінің 2023 жылғы 6 қазандағы кезекті отырысында базалық мөлшерлемені 50 базалық тармаққа 16 проценттік тармақ деңгейіне дейін төмендету туралы шешім қабылданды.
Өтімділікті ұсыну жөніндегі тұрақты қолжетімді операциялар бойынша мөлшерлеме 17%, ал өтімділікті алу жөніндегі тұрақты қолжетімді операциялар бойынша мөлшерлеме – 15% деңгейінде қалыптасты.
Жылдық инфляция да біздің болжамды шекте қалыптасуда. 2023 жылдың қыркүйегінде күтілгендей, жылдық инфляция 11,8%-ке дейін төмендеді (2023 жылдың тамызында 13,1%). Қазан айындағы инфляция болжамы 11,0%.
Инфляцияның төмендеу себептері:
- Сыртқы инфляциялық қысымның әлсіреуі. Азық-түлік пен энергия тасымалдаушылардың әлемдік бағасы 2022 жылдың ортасында «шарықтаған» сәттен бастап төмендеп келеді, бұл Қазақстандағы баға деңгейін ұстап тұруға көмектесті.
- Қазақстандық теңгенің нығаюы. Қазақстандық теңге жыл басынан бері АҚШ долларына қатысты шамамен 5%-ке нығайды, бұл да инфляцияның төмендеуіне ықпал етті.
- Ішкі сұраныстың төмендеуі. Экономика 2022 жылы баяулағандықтан, ішкі сұраныс та дәл сондай жағдайға тап болды, ал бұл бағаларға төмен қысым жасады.
- Үкіметтің араласуы. Үкімет инфляцияны бақылау мен төмендетудің 2022-2024 жылдарға арналған кешенді жоспарын қабылдады, бұл экономикада бағаның өсуін тежеуге мүмкіндік берді.
Қазақстан Ұлттық Банкі жылдық инфляция 2023 жылы 10-12%-ке дейін баяулайды деп күтеді. Алайда, бұл болжамда Украинадағы жалғасып жатқан қақтығыс және Ресейден де, оған қарсы да санкциялар алу мүмкіндігі сияқты кейбір қауіптер бар.
Осылайша, Қазақстанда жылдық мәнде мынадай баға серпіні байқалады:
- азық-түлік тауарлары – 11,4%;
- азық-түлік емес тауарлар – 12,1%;
- ақылы қызметтер – 11,9%.
Кестеден көріп отырғанымыздай, Ұлттық Банк 8 ай қатарынан базалық мөлшерлемені 16,75% деңгейінде ұстады, бұл ҚР ҰБ шешімдеріне қатысты бірқатар сыншыларды тудырды. Бұл шара экономикалық агенттердің сұранысын шектеуге мүмкіндік берді, ол елдегі баға деңгейіне төмен қысым жасады.
Базалық мөлшерлеменің төмендеуі елдегі экономикалық өсуге оң әсер етуі, сонымен қатар халықтың табысына теріс әсер етуі мүмкін. Базалық мөлшерлеменің төмендеуі кредиттер бойынша проценттік мөлшерлемелердің төмендеуіне әкеледі. Бұл кәсіпкерлер мен компанияларды кредит алуға және өз қызметін кеңейтуге және жаңартуға инвестиция тартуға ынталандыруы мүмкін. Алайда, сонымен бірге коммерциялық банктердегі депозиттер бойынша проценттік мөлшерлемелер де төмендейді, яғни экономикалық агенттер депозиттерге орналастырылған жинақтарынан аз кіріс алады.
Базалық мөлшерлеме бойынша келесі шешім 2023 жылғы 24 қарашада жарияланады. Ақша-кредит жағдайларының орташа қатаң сипаты инфляцияны одан әрі төмендетуге ықпал етеді, бұл реттеушіге базалық мөлшерлемені төмендетуді жалғастыруға мүмкіндік береді. Біз сондай-ақ проценттік мөлшерлемені оңтайлы басқару теориясына сәйкес ҚР ҰБ базалық мөлшерлемені ең көбі 75 базистік тармаққа жоспарлы түрде төмендетеді деп болжаймыз.
Тоқтасын Бақберген
жетекші сарапшы
Барлық мақалалар
