21.10.2023
Халықаралық еңбек ұйымы (ХЕҰ) мәліметтері бойынша, әйелдер әлемдегі еңбекке қабілетті халықтың 49,6%-ін құрайды, бірақ олар жаһандық ЖІӨ-нің тек 37%-ін алады. Мысалы, Үндістанда жұмыспен қамтылған әйелдердің үлесі - 24%, ал ЖІӨ-ге қосқан үлесі - 18%. Шығыс Еуропа мен Орталық Азия елдерінде жұмыс істейтіндердің 47%-і әйелдер, ЖІӨ-ге қосқан үлесі 41% құрайды.
Гендерлік теңсіздік әйелдердің еңбек нарығында жеткіліксіз жұмыс істеуінің себебі болып табылады. Әйелдер көбінесе толық емес жұмыс істейді; орташа алғанда, олардың жұмыс уақыты ерлердің жиынтық жұмыс уақытынан 80% құрайды. Әйелдер экономиканың өнімділігі төмен секторларында: білім беру, денсаулық сақтау, ауыл шаруашылығы, қызмет көрсету салаларында көбірек жұмыс істейді. Бұған қоса, әйелдер ақысыз жұмыстың 75%-ін орындайды:
Оңтүстік-Шығыс Азия елдерінде - мұндай жұмыстың 90%-іне дейін, АҚШ пен Батыс Еуропа елдерінде - 70%. Мұндай жұмыстың құнын талдаушылар жылына 10 трлн АҚШ долларына немесе жаһандық ЖІӨ-ден 13%-ке бағалайды.
Гендерлік алшақтық барлық елдерде орын алады. Әйелдер ерлерге қарағанда көбірек жұмыс істейтін немесе жоғары жалақы алатын бірде-бір мемлекет жоқ. 2015 жылы МcKinsey Global Institute талдамалық агенттігі әлемдік халықтың 93%-і тұратын және жаһандық экономиканың 97%-і келетін 96 елде зерттеу жүргізді. 2014-2025 жылдарға арналған үш даму сценарийі есептелді. Бірінші сценарий - барлық үрдістер өзгеріссіз сақталатын негізгі сценарий. Екіншісі - мінсіз, онда гендерлік алшақтық толығымен жойылады. Үшіншісі - оптимистік - гендерлік алшақтық азаяды, бірақ өңірдегі көшбасшы ел деңгейіндегі қарқынмен (Еуропа үшін бұл - Испания).
Мінсіз сценарийге сәйкес, гендерлік алшақтықты толығымен жою 2025 жылға қарай жаһандық ЖІӨ-ні 26%-ке арттыруға мүмкіндік береді, бұл 28 трлн. АҚШ долларына тең. Бұл өсімнің жартысынан көбі әйелдердің еңбек нарығына қатысу деңгейіндегі гендерлік алшақтықты жоюды қамтамасыз етеді, шамамен төрттен бір бөлігі ерлер мен әйелдердің жұмыс уақытын теңестіруді және әйелдерді экономиканың неғұрлым өнімді секторларына қайта бөлуді қосады.
Оптимистік сценарий бойынша әлемдік ЖІӨ 2025 жылы 11%-ке артады(12 трлн. АҚШ доллары). Мұндай даму жолы шамамен 3 трлн АҚШ доллары көлемінде қаражат салуды талап етеді, ол өнімді секторларда білім алуға және жұмыс орындарын құруға бағытталуы керек.
Негізгі сценарий бойынша қосымша күш жұмсамаған жағдайда экономикадағы гендерлік теңдік 260 жылдан кейін ғана мүмкін болатынын анықтады. 2021 жылдың басында McKinsey мінсіз сценарийі әлемнің 10 елінде жүзеге асырылды, онда 100% гендерлік теңдікке қол жеткізілді (Дүниежүзілік банктің «Әйелдер, бизнес және заң» (Women, Business and the Law) зерттеуіне сәйкес). Бельгия, Канада, Дания, Франция, Исландия, Ирландия, Латвия, Люксембург, Швеция және Португалияда заң деңгейіндегі толық гендерлік паритетке қол жеткізілді.
2020 жылдың қорытындысы бойынша әлемде декларацияланатын гендерлік теңдіктің орташа деңгейі 76,1%-ті құрады, яғни заң бойынша әйелдер орташа есеппен ерлерге қарағанда құқықтардың тек төрттен үшінен сәл астамына ғана ие: табысы жоғары елдерде 85,9%-тен кедей елдерде 66,1%-ке дейін.
Барлық мақалалар
