12.12.2023
2023 жылы әлемдік экономика оларды шешудің инновациялық тәсілдерін қажет ететін жаңа және ескі тәуекелдерді білдіретін бірқатар қиындықтарға тап болды. Инфляция, өмір сүру құнының дағдарысы, сауда соғыстары, дамушы нарықтардан капиталдың кетуі, әлеуметтік толқулар, геосаяси шиеленістер және ядролық соғыс қаупі сияқты дәстүрлі мәселелер жаңа жаһандық өзгерістер аясында өткір бола бастады.
Мемлекеттердің де, халықтың да қарыз деңгейі күрделі деңгейге жетті. Төмен өсу қарқыны мен жаһандық инвестициялар дәуірі басталды, сонымен қатар кері жаһандану үрдісі байқалды.
Сонымен қатар, ондаған жылдар бойғы прогрестен кейін адам дамуының төмендеуі байқалады. Азаматтық және әскери мақсаттарда қолдануға қабілетті қос мақсаттағы технологиялардың қарқынды дамуы, сондай-ақ климаттың өзгеруінің күшеюі және жылынуды 1,5°C-ге шектеу мақсаттарына жетуге деген ұмтылыс бұрын-соңды болмаған жаңа тәуекелдерді тудырады.
Дүниежүзілік экономикалық форум (ДЭФ) жаһандық экономиканың қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді тәуекелдері туралы жыл сайынғы зерттеу шығарды, онда форумның 1200 сарапшысынан сауалнама алынды. Жаһандық тәуекелдерді қабылдауды зерттеу (GRPS) қысқа мерзімді (2023 жылға дейін) және ұзақ мерзімді (2033 жылға дейін) көкжиекті қамтиды.
ДЭФ сарапшыларының болжамдары экономикаға тұрақсыздандыратын әсер ететін және жалпы қоғамға зиян келтіретін терең дағдарыстардан туындаған таяудағы екі жыл ішінде жоғары құбылмалылықтың кең таралған күтілуін көрсетеді. Сарапшылардың жартысынан көбі алдағы 10 жыл ішінде апатты болуы мүмкін дағдарыстардың жалғасуын болжайды.
ДЭФ деректері бойынша, энергетикалық дағдарыс, инфляция және азық-түлікпен қамтамасыз ету дағдарысы сияқты қысқа мерзімді кезеңдегі 2023 жылғы негізгі тәуекелдер өмір сүрудің жалпы дағдарысын тудыратын алдыңғы қатарға шығады. Бұл проблемалар алдағы екі жылдағы әлемдік сын-қатерлер тізіміндегі негізгі қауіптер мәртебесіне ие болып, олардың жаһандық экономика мен қоғамдық әл-ауқатқа айтарлықтай әсерін көрсетеді.
Зерттеу нәтижелеріне сәйкес ұзақ мерзімді перспективада экологиялық қауіптердің нашарлауы ерекшеленеді. Әсіресе, климаттың өзгеруі мен табиғат жағдайына байланысты тәуекелдер басым болып, келесі онжылдықта күтілетін ең үлкен 10 күрделі қатердің жоғарғы сатысында тұр.
Алғаш рет ең маңызды жаһандық тәуекелдер тізімінде жетекші орын алатын «климаттың өзгеруін әлсірете алмау» және «климаттың өзгеруіне бейімделе алмау» жеке тәуекелдер ретінде бөлінді. Одан кейін «табиғи апаттар мен төтенше ауа-райы құбылыстары», сондай-ақ»биоалуантүрліліктің жоғалуы және экожүйелердің күйреуі» келеді.
Осылайша, 2023 жылы жаһандық экономика инфляцияны, энергетикалық дағдарысты және азық-түлікпен қамтамасыз ету дағдарысын қоса алғанда, терең дағдарыстарға тап болды. ДЭФ сарапшылары алдағы екі жылда салыстырмалы түрде жоғары құбылмалылықтан қорқады. Олардың жартысынан көбі келесі онжылдықта апатты болуы мүмкін ұзақ мерзімді дағдарыстарды болжайды.
Жаһандану үрдісі және қосарлы мақсаттағы технологиялардың қарқынды дамуы да жаңа сын-тегеуріндер қалыптастыруда. Экологиялық алаңдаушылық пен технологиялық өзгерістермен үйлесетін экономикалық тұрақсыздық болашақта тұрақты дамуды қамтамасыз ету үшін инновациялық стратегиялар мен жаһандық күш-жігерді қажет етеді.
Барлық мақалалар
