29.01.2024
Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің Ақша-кредит саясаты жөніндегі комитетінің 2024 жылғы 19 қаңтардағы кезекті отырысында базалық мөлшерлемені 50 базалық тармаққа 15,25 пайыздық тармақ деңгейіне дейін төмендету туралы шешім қабылданды.
Бұған дейін біз ҰБ өз шешімінде экономикалық теорияға сәйкес базалық мөлшерлемені ең көбі 50 базалық тармаққа төмендететіні туралы жазған едік. Сондықтан ҚР ҰБ шешімі біз үшін күтілген болды.
Өтімділікті беру бойынша тұрақты қол жеткізу операциялары бойынша мөлшерлеме – 16,25%, ал өтімділікті алу бойынша тұрақты қол жеткізу операциялары бойынша – 14,25% деңгейінде қалыптасты.
Жылдық инфляция біздің болжамды консенсус шегінде қалыптасады. 2023 жылғы желтоқсанда күтілгендей жылдық инфляция 9,8%-ке дейін төмендеді (2023 жылғы қарашада 10,3%).
Қаңтар айындағы инфляция болжамы 9,7%. Инфляцияның төмендеу себептері:
- Қазақстан Үкіметі мен Ұлттық Банкінің инфляцияға қарсы күрес жөніндегі іс-шаралары. 2023 жылдың басында Қазақстан Үкіметі мен Қазақстан Ұлттық Банкі пайыздық мөлшерлемелерді көтеруді және инфляцияны бақылау мен төмендетудің кешенді жоспарын қабылдауды қоса алғанда, инфляцияға қарсы күрес бойынша бірқатар іс-шаралар қабылдады. Нәтижесінде тауарлар мен қызметтерге сұраныс азайып, нарықтағы ұсыныс өсуі керек еді, бұл сұраныс заңға сәйкес және ұсыныс тауарлар мен қызметтерге бағаның төмендеуіне әкеледі.
- Әлемдік экономиканың даму қарқынының төмендеуі. 2023 жылы әлемдік экономиканың даму қарқыны төмендеді, бұл тауарлар мен қызметтерге, оның ішінде шикізат тауарларына сұраныстың төмендеуіне әкелді. Бұл Қазақстандағы инфляцияға оң әсер етті.
- Энергия тасымалдаушыларға бағаны төмендету. Дүниежүзілік Банктің мәліметтері бойынша желтоқсан айының қорытындысы бойынша энергия тасымалдаушыларға бағалар 2023 жылғы қаңтармен салыстырғанда төмендеді. Осылайша, Brent маркалы мұнайдың бағасы 6,3 т.т. немесе 5,23 АҚШ долларына төмендеп, 1 баррель мұнай үшін 77,86 АҚШ долларын құрады. Көмірдің бағасы 55,4 т.т. немесе 176,17 АҚШ долларына төмендеп, 1 тонна үшін 141,82 АҚШ долларын құрады. Газдың бағасы 22,8 т.т. немесе 0,75 АҚШ долларына төмендеп, 1 британдық жылу бірлігі үшін 2,53 АҚШ долларын құрады.
- Валюта бағамын тұрақтандыру. 2023 жылы 1 АҚШ доллары үшін теңгенің орташа айлық айырбас бағамы 450 теңгеден 470 теңгеге дейінгі ауқымда болды. Бұл ретте, Ұлттық Банктің деректері бойынша орташа жылдық айырбас бағамы 1 АҚШ доллары үшін 456,31 теңгені құрады.
Графиктен көріп отырғаныңыздай, Ұлттық банк 2023 жылдың екінші жартыжылдығынан бастап қатаң ақша-несие саясатын жеңілдету туралы шешім қабылдады. Осылайша, соңғы 6 айда базалық мөлшерлеме 16,75%-тен 15,25%-ке дейін төмендеді.
Реттеушінің ағымдағы макроэкономикалық жағдайларын ескере отырып, базалық пайыздық мөлшерлемені төмендету перспективасы ашылады. Сонымен қатар, қатаң ақша-несие саясатын жұмсартудың салдарын мұқият бағалау керек. Бұл инфляция деңгейі нысаналы деңгейден 5%-ке жоғары қалыптасып отырғанымен негізделеді, сондай-ақ жаһандық тұрақсыздық және 2023 жылы ТКШ (ЖКХ) энергия тасымалдаушылары мен қызметтеріне тарифтердің көтерілу әсері контекстінде инфляциялық күтулердің жоғарылауы орын алуда.
Жоғары базалық мөлшерлеме нәтижесінде елімізде депозитарлық ұйымдардағы депозиттер едәуір ұлғайғанын атап өткен жөн, өйткені жоғары инфляцияға байланысты экономикалық агенттерге депозиттер түрінде аз тәуекелді активтерге инвестициялау тиімдірек болды. Өз кезегінде, бұл экономикалық агенттер арасында тауарлар мен қызметтерге сұранысты шектеуге мүмкіндік берді, сонымен қатар екінші деңгейлі банктерге бәсекеге қабілетті несиелік өнімдерді жасауға мүмкіндік берді.
Нәтижесінде, бұл Ұлттық Банктің трансмиссиялық механизмі бұрынғы жылдарға қарағанда едәуір тиімді жұмыс істейтінін көрсетеді.
Базалық мөлшерлеме бойынша келесі шешім 2024 жылғы 23 ақпанда жарияланады. Ақша-кредит жағдайларының орташа қатаң сипаты инфляцияны одан әрі төмендетуге ықпал етеді, бұл реттеушіге базалық мөлшерлемені төмендетуді жалғастыруға мүмкіндік береді. Біз сондай-ақ пайыздық мөлшерлемені оңтайлы басқару теориясына сәйкес ҚР ҰБ базалық мөлшерлемені ең көбі 50 базистік тармаққа жоспарлы түрде төмендететін болады деп есептейміз.
Барлық мақалалар
