11.02.2024
ҚР заңнамасына сәйкес кәсіпкерлік субъектілеріне 2 критерий қолданылады: орташа жылдық сан және орташа жылдық табыс.
100 адамнан аспайтын және жылдық орташа табысы 300 мың АЕК-тен аспайтын ЖК және заңды тұлғалар шағын кәсіпкерлік субъектілері болып танылады. Ірі бизнес бір немесе екі критерийге жауап беруі керек: қызметкерлердің орташа жылдық саны - 250 адамнан астам және (немесе) орташа жылдық табысы - 3 млн АЕК-тен астам. Ал орта кәсіпкерлік субъектілері шағын және ірі кәсіпкерлік субъектілеріне жатпайды.
Бұл критерийлер 2015 жылы белгіленді және 8 жылдан бері оларға еш түзетулер енгізілмеді. Бүгінгі таңда ҚР Үкіметі оларды қайта қарау қажеттілігі туралы мәселені бірнеше рет көтерді, бірақ олардың ұлғаюына немесе төмендеуіне қатысты пікірталастар әлі де жүргізілуде.
ҚР ҚМ МКК деректерін талдау нәтижелері бойынша микро, шағын және орта кәсіпкерлік субъектілері үшін кірістер бойынша шамамен 1,5 есе жоғары шек байқалады.
Осылайша, өткен жылы микробизнес субъектілерінің 98%-і шамамен 1 АЕК-тен 20 мың АЕК-ке дейін, шағын кәсіпкерлік субъектілерінің 90%-і 30 мың АЕК-тен 200 мың АЕК-ке дейін, орта кәсіпкерлік субъектілерінің 92%-і 300 мың АЕК-тен 2 млн АЕК-ке дейін табыс тапты.
Ұлттық статистика бюросының мәліметтері бойынша да ұқсас көрініс байқалады.
2023 жылы заңды тұлға нысанында орта есеппен 1 шағын кәсіпкерлік субъектісіне 5 қызметкер тиесілі болды, бұл ретте 2015 жылмен салыстырғанда қызметкерлердің орташа санының 2 адамға қысқаруы байқалады. Орта кәсіпкерлік субъектілері қызметкерлерінің орташа мәні 128 адамды құрады, бұл талданатын кезеңмен салыстырғанда 7 адамға артық.
Бұл қызметкерлердің басым көпшілігінде шағын кәсіпкерлік субъектілері микрокәсіпорындарға, ал орта бизнес субъектілері шағын кәсіпорындарға сәйкес келетінін көрсетеді.
Яғни, шағын және орта кәсіпкерлік субъектілері үшін критерийлерді төмендету қажеттігі анық. Бұл ретте, бұл белгіленген шектерден асатын ірі кәсіпкерлік субъектілеріне қатысты емес.
Жылдық орташа кіріс бойынша лимиттер ШОБ субъектілерінің ең көп шоғырлануы орналасқан деңгейге дейін 1,5 есе төмендеген жағдайда, микробизнес субъектілерінің саны шамамен 2%-ке, шағын бизнес саны шамамен 4%-ке, ал орта бизнес шамамен 30%-ке артады деп күтіледі.
Кәсіпкерлік субъектілері үшін қолданылатын критерийлерді қайта қарау әділ есепке алуды қамтамасыз етуге және кәсіпкерлік субъектілерін түрлендіру үшін жағдайларды қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.
Мәселенің маңызын ескере отырып, бұл жұмысты барлық мүдделі тараптардың мүдделерін ескеру мақсатында бірқатар мемлекеттік органдармен, бизнес-қауымдастықтармен және жұртшылықпен бірлесіп жүргізу қажет деп санаймын.
Дарина Кенес
орталық директоры
Барлық мақалалар
