БҰҰ болжамы бойынша 2050 жылға қарай әлем халқының саны 9,3 млрд адамды құрайды, оның ішінде 6,3 млрд немесе 67,7% — қала халқы (2019 ж.қала халқы – 4,3 млрд адам, 55,7%).
Урбандалу мегаүрдіс ретінде экономикалық өсуді ынталандыратын болады. Агломерацияның ірі қалалары әлемнің жаңа экономикалық картасын қалыптастырады. 2025 жылға қарай 2 600 ірі қала әлемдік ЖІӨ – нің 81% – ын, оның ішінде 600 қала-64% - ын, 1 000 қала-71% - ын өндіретін болады.
Қалаларда халықтың шоғырлануы, "білім экономикасы" секторларын дамыту — неғұрлым жоғары еңбек өнімділігін қамтамасыз етеді (қалған аумақтарға қарағанда 20-50% — ға жоғары). Қалалар арасындағы дарындар, инвестициялар және т.б. үшін бәсекелестік күшейе түсуде.
Сонымен бірге, урбандалу өсіп келе жатқан халықтың қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін әлеуметтік объектілерді, ТКШ инфрақұрылымын, қалалардың көлік жүйесін тиісінше дамытумен қоса жүруге тиіс. Қалалардағы өмір сапасы мен жайлылығын мониторингтеу және бағалау мақсатында "Экономикалық зерттеулер институты" АҚ (ERI) қалалардағы өмір сапасының кезеңдік ұлттық рейтингін әзірлеуді жалғастыруда.
Биыл рейтингке 25 қала қатысты. Өткен жылы рейтингке 18 қала қатысты, оларға 7 ірі моноқалалар қосылды.
Рейтинг 54 көрсеткіш (статистикалық және ведомстволық деректер) негізінде есептелген.
Барлық көрсеткіштер 6 қосалқы фактор бойынша топтастырылған – экономика, бизнес-орта, әлеуметтік сала, мәдениет, спорт және бос уақыт, қалалық инфрақұрылым, қалалық орта сапасы және көрсеткіштердің 13 санаты бойынша:
1) Экономикалық өсу
2) Материалдық әл-ауқат
3) Еңбек нарығы
4) Бизнес ортаны бағалау
5) Қолданыстағы жұмыс күші
6) Болашақ жұмыс күші / білім
7) Денсаулық сақтау
8) Мәдениет, спорт және бос уақыт
9) Көлік инфрақұрылымы
10) Тұру шарттары
11) Қалалық ортаның жайлылығы
12) Қауіпсіздік
13) Қоршаған ортаның жай-күйі
Қалалардағы өмір сапасы рейтингінде Нұр-Сұлтан 6,67 балл нәтижесімен 1-орынды иеленді. Қала бірден үш фактор бойынша көшбасшы орынға ие болды: "Экономика және бизнес" (1 орын, 7,43 балл), "Адами ресурстар" (2 орын, 6,6 балл) және "Инфрақұрылым" (4 орын, 6,04 балл).
Рейтингте 2-ші орында 5,67 балмен Алматы тұр. Қала "Адами ресурстар" (1 орын, 6,81 балл) мен "Экономика және бизнес" (4 орын, 6,07 балл) факторы бойынша көшбасшы орынға ие болды.
Рейтингте 5,49 балмен 3-орынға Атырау орналасты.
4 орынды Ақтау иеленді. Қаланың ең үздік позициясын "Экономика және бизнес" факторы бойынша атап өтуге болады (2 орын, 7,23 балл). "Инфрақұрылым" факторы бойынша орташа деңгей (12-орын, 5,4 балл).
Рейтингте Қостанай 5-ші орында тұр. Ағымдағы рейтингте қаланың жоғары позицияларын " Экономика және бизнес "(5 орын, 5,76 балл) және "Адами ресурстар "(4 орын, 5,93 балл) факторы бойынша атап өтуге болады.
Рейтингтің 6 позициясын Солтүстік Қазақстан облысының облыстық орталығы-Петропавл иеленеді.
Жалпы қала "Экономика және бизнес" (9 орын, 4,93 балл), "Адами ресурстар" (10 орын, 4,96 балл) және "Инфрақұрылым" (10 орын, 5,57 балл) факторлары бойынша орташа мәндерден жоғары мәндерді көрсетті.
7 орынды Орал иеленді (2020 ж. - 16 орын). Қала "Адами ресурстар" факторы бойынша ең жақсы орынға ие болды — 6,26 баллмен 3 орын.
Рейтингте 8 орынды Ақтөбе иеленді. Ағымдағы рейтингте "Экономика және бизнес" факторы бойынша қаланың жоғары позицияларын атап өтуге болады — 5,34 баллмен 6 орын.
Рейтингте 9 орынды Қарағанды алады. Қала "Инфрақұрылым" факторы бойынша 5,81 баллмен 6 орынға ие болды. "Экономика және бизнес" факторы бойынша облыс орталығы 11 — орынды, "Адам ресурстары" факторы бойынша 14-орынды иеленді.
Ағымдағы рейтингте Павлодар 10-шы орында тұр. "Инфрақұрылым" факторы бойынша қала бойынша ең жоғары көрсеткіш — 5,64 баллмен 8 орын. "Экономика және бизнес" факторы бойынша қала 12-орынды, "Адами ресурстар" факторы бойынша да 12-орынды иеленді.
11-орында рейтингінің жаңа қатысушысы Степногорск тұр. Моноқалада ең жақсы көрсеткіштер "Инфрақұрылым" факторы бойынша қалыптасты — 6,16 балмен 3 позиция.
Рейтингтің 12-ші орнына республикалық маңызы бар Шымкент қаласы орналасты. Қала "Инфрақұрылым" факторы бойынша жоғары позицияға ие — 5,69 балмен 6 орын. "Экономика және бизнес" факторы бойынша Шымкент 10 — шы, "Адами ресурстар" факторы бойынша 25-ші орынға ие болды.
Рейтингте 13-орында Өскемен қаласы тұр. "Экономика және бизнес" факторы бойынша қаланың жоғары позицияларын атап өтуге болады — 5,15 балмен 7 орын.
Талдықорған 14-ші орында орналасқан. Қала "Адами ресурстар" көрсеткіштерінің топтары бойынша ең жоғары орын алады — 5,86 балл және 5 позиция. Басқа факторлар бойынша қала төмен орын алады.
Рейтингтің 15-ші орнында Қызылорда қаласы тұр. Жоғары мәндер "Адами ресурстар" көрсеткіштері бойынша белгіленеді — 5,49 балл және 7 позиция. Басқа факторлар бойынша қала төмен орын алады.
16 орынды Көкшетау иеленді. Қала "Экономика және бизнес" факторы бойынша ең жоғары балл жинады — 5,10 балл және 8 позиция. Басқа факторлар бойынша қала төмен орын алады.
17, 18 және 19 орындарды Балқаш, Жезқазған және Риддер моноқалалары иеленді.
Тараз қаласы рейтингте 20-шы орынға ие болды. "Адами ресурстар" көрсеткіштері топтары бойынша қала үздік позицияға ие — 5,16 балл және 9 позиция. Басқа факторлар бойынша қала төмен орын алады.
Рейтингтің 21 және 22 орындарын Екібастұз және Сәтбаев моноқалалары иеленді.
Рейтингте 23 орынды 4,16 балмен Семей иеленді. Облыс орталығының осындай төмен рейтингінің себептері әлеуметтік саланың жеткіліксіз дамуы болып табылады.
Рейтингтің 24-ші орнына 4,13 балмен Түркістан қаласы орналасты. Қаланың төмен позициялары қала экономикасының дамымауымен және инфрақұрылымның ағымдағы жағдайымен байланысты. "Экономика және бизнес" факторы бойынша Түркістан 23-орында (3,48 балл). "Инфрақұрылым" факторы бойынша қала 21 орын алды (4,55 балл). Қала "Адами ресурстар" факторы бойынша ең жоғары нәтиже көрсетіп, 4,44 балмен 17-ші орынға ие болды.
Рейтингте соңғы 25 орынды Жаңаөзен моноқаласы иеленді. Қала "Адами ресурстар" көрсеткіштері бойынша ең жоғары нәтиже көрсетті, 13-орын және 4,75 балл. Қала денсаулық сақтаудың жақсы жүйесіне ие және басқа да әлеуметтік нысандармен, соның ішінде мәдениет және спорт салаларымен жақсы қамтамасыз етілген. Қала көші-қон және кітапхана мекемелерімен қамтамасыз ету бойынша төмен көрсеткіштерді көрсетуде.
"Инфрақұрылым" факторы бойынша Жаңаөзен қаралып жатқан 25 қаланың ішінде 16-шы орында (4,90 балл). Қалада экологияға қатысты жағдай қолайлы. Алайда, қала рейтингі көгалдандыру деңгейінің жеткіліксіздігімен және желекжолдар мен саябақтардың жетіспеушілігімен төмендеуде. Қала қоғамдық қауіпсіздік пен құқықтық тәртіп бойынша жоғары көрсеткіштерді көрсетуде. Қала қоршаған ортаның жайлылығы мен көлік инфрақұрылымының дамуы бойынша төмен позицияларды иеленді.
Жаңаөзен "Экономика және бизнес" факторы бойынша ең төмен орынды иеленді (25-орын және 2,97 балл). Қаланың әлсіз позициялары қала экономикасы құрылымының жеткілікті әртараптандырылмауымен және ШОК дамуының төмен көрсеткіштерімен негізделген.
"Экономикалық зерттеулер институты" АҚ Өңірлік зерттеулер орталығының сарапшылары.
Қарау саны: 0
Сақталған: 03.02.2022
|
