04.04.2024
ЮНЕСКО мәліметтері бойынша 2030 жылға қарай әлемде 1,3 миллиард жастар болады. Бұл жастардың тұрақты дамуды қамтамасыз етудегі, әсіресе жастардың жалпы әлем халқының 90%-ы тұратын дамушы елдерде атқаратын маңызды рөлін көрсетеді.
Әлемдік тәжірибе көрсеткендей, халық құрылымындағы жастардың көп бөлігі тұрақсыздандырушы факторға айналуы мүмкін, сондай-ақ елдің экономикалық өсуіне мүмкіндіктер ашады. Бірақ көптеген жастар оны дамыту үшін тиімді шараларды қолдану арқылы мүмкіндік бере алады. Мысалы, «демографиялық дивиденд» Шығыс Азия елдеріндегі экономикалық өсуге ықпал еткен маңызды факторлардың біріне айналды. Ең маңызды демографиялық дивидендті
Оңтүстік Корея 1965-2000 жылдары алды. Демографиялық дивиденд - бұл халықтың жас құрылымының өзгеруіне байланысты болуы мүмкін экономикалық өсу әлеуеті, ең алдымен, еңбекке қабілетті жастағы халықтың үлесі (15 жастан 64 жасқа дейін) еңбекке жарамсыз жастағы халықтың үлесінен асатын жағдай.
Сонымен қатар жастардың әлеуметтік және экономикалық тұрақсыздығына байланысты ықтимал тәуекелдер туындауы мүмкін.
- Біріншіден, жастардың бір бөлігінің өнімді еңбекке тартылмауы, олардың сатып алу қабілетінің төмендеуі, сондай-ақ жұмыспен қамтылмағандықтан салық түсімдерінің болмауы ЖІӨ-де жыл сайынғы шығындарға әкелуі мүмкін.
- Екіншіден, жұмыссыздық бойынша әлеуметтік төлемдермен ғана емес, сонымен қатар жастардың әлеуметтік осал топтарын қолдау шығындарымен байланысты әлеуметтік міндеттемелер салдарынан бюджетке жүктеменің арту қаупі.
- Үшінші тәуекел - жастардың инновациялық және шығармашылық әлеуетін толық іске асырмау салдарынан жоғалған пайда.
Жастар жаңа технологияларға көбірек бейім, олар өзгерістерге тез бейімделеді және өздері осы өзгерістердің қозғалтқышына айналады. Соңғы онжылдықтардағы технологиялық инновациялар мен жаңалықтардың көпшілігін жастар, көбінесе студенттік жылдары жүзеге асырады. Жастардың еңбек нарығына қатыспауы болашақта стартаптарды құру мүмкіндіктерін жоғалтуы мүмкін.
Жоғалған пайда деңгейін төмендету үшін жаңа буынның, яғни жастардың ерекшеліктерін түсіну маңызды.
Жаңа буын – әлемді суреттермен көретін абсолютті визуалдардың ұрпағы. Әркім өзін көрсеткісі келетін «me me me» ұрпағын ерекше атап өтуге болады. Медиа жастардың мәдени және құндылық көзқарастарын қалыптастыруда өте маңызды рөл атқарады. Жастар әлеуметтік желілердегі белсенді ұстанымға не ықпал ететінін ашық және батыл білдіре бастады.
Сонымен бүгінде кез келген жас адам негізінен әлеуметтік желілер арқылы көрінгісі келеді. Қазақстан жастары арасында ең танымал әлеуметтік желілер: VК, Instagram және Youtube.
Brif research group зерттеуіне сәйкес, қазіргі жастар жалпы цифрландырумен және әлеуметтік желілердің танымалдылығының өсуімен сипатталады. Қазіргі жастар қарым-қатынастың дәстүрлі әдістерінен біртіндеп алшақтап, әлеуметтік желілерде өздерін көрсету арқылы шығармашылық бағыттағы мамандықтарды жиі таңдауда.
Жаңа буынның мүдделері мен дағдылары қазіргі еңбек нарығының негізгі трендтеріне айтарлықтай әсер етеді. Бүгінгі таңда еңбек нарығының трендтері:
- Z буынының еңбек нарығына шығуы,
- Жұмыспен қамтудың жаңа түрлері,
- экономикалық цифрландыру және автоматтандыру, онлайн білім беруді дамыту.
Сондай-ақ еңбек нарығында үш негізгі категория бар: аға буын, белсенді жұмыс күші және жаңа жұмыс күші. Жаңа жұмыс күшіне Z буыны кіреді. Z буыны (ағылш. Generation Z) - әлемде шамамен 1997 жылдан 2012 жылға дейін туылған адамдар ұрпағы үшін қолданылатын термин.
Бұл ұрпақ прагматикалық тәсілмен, онлайн оқытуға деген ұмтылыспен және икемді жеке кесте бойынша жұмысымен ерекшеленеді. Бұл ұрпақ көптеген құрылғыларға жоғары сүйіспеншілікпен құмар, достары жариялаған ақпаратқа және блогерлер мен компания көшбасшыларының ұсыныстарына сенеді. Z буынының қатысуымен еңбек нарығында жұмыспен қамтудың жаңа форматтары, соның ішінде платформалық жұмыспен қамту, қашықтан еңбек ету және фриланс енгізілуде. Баламалы білім беру және мамандықтарды онлайн форматта оқыту қарқынды дамып келеді.
Осылайша, жастар - қоғамдағы ең қозғалмалы және белсенді қауымдастық. Жыл сайын ол өзгереді, дамиды және өмірдің барлық салаларына жаңа тенденциялар енгізеді. Қазіргі жастар өзін-өзі көрсетуге, еркіндікке және даралыққа ұмтылады. Сондықтан барлық елдердің үкіметтері жастар саясатын жүргізуге байланысты ұлттық заңнаманың тиісті нормаларын үнемі қайта қарауға мәжбүр.
Жастармен жұмыс істеудің маңызды аспектісі жастар қызметкерінің кәсібін тану және бекіту үшін ғана емес, сонымен қатар жастармен жұмыс сапасын арттыру үшін де қажет стандарттарды әзірлеу болып табылады.
Стандарттарды әзірлеу жастармен жұмыс сапасын арттырудың маңызды құралы болып табылады, өйткені ол:
- жастар қызметкерлерінің кәсіби мәртебесін тануды қамтамасыз ету және қоғам алдында жастармен жұмыстың маңыздылығын арттыруға ықпал етуге;
- бүгінде «нақты» жұмысқа өтпелі кезең ретінде қабылданатын жастармен жұмысқа деген көзқарасты өзгертуге;
- жастар орталықтары тарапынан қызметтердің ең аз жиынтығын ұсынуға кепілдік беруге;
- тиімділіктің жеке және әлеуметтік бағалауын орындауға мүмкіндік береді.
Бақытгүл Хамбар
Тұрақты даму мақсаттары
жөніндегі Хатшылықтың директоры
Барлық мақалалар
