15.04.2024
Несиелер жеке тұлғаларға да, бизнеске де қазіргі қажеттіліктерін немесе инвестициялық жобаларын қанағаттандыру үшін қажетті қаражатты алуға мүмкіндік беретін маңызды қаржы құралы болып табылады. Қазақстанда, басқа елдерде сияқты, несиелеу бизнесті дамыту, тұрғын үй сатып алу, білім беру немесе басқа да тұтынушылық қажеттіліктер үшін қажет қаржыландыруға қолжетімділікті қамтамасыз ете отырып, экономикалық өсуге ықпал етеді.
Тиімді жұмыс істейтін несие жүйесі экономиканың тұрақтылығы мен өркендеуінің негізгі құрамдас бөлігі болып табылады.
Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің (бұдан әрі – ҰБ) деректері бойынша орташа есеппен банк жүйесі ай сайын өзінің кредиттік портфелін айына 1,7 п.т. ұлғайтады. 2024 жылғы ақпанның қорытындысы бойынша банк жүйесінің кредиттік портфелі 28,4 триллион теңге деңгейінде қалыптасты, бұл 2024 жылғы ақпанмен салыстырғанда 24,2 п.т. артық. Жылдық мәнде кредиттік портфель 2024 жылғы ақпанның қорытындысы бойынша 2023 жылғы ақпанның қорытындысымен салыстырғанда 24,2 п.т. өсті.
Несиелік өнімдердің негізгі тұтынушылары халыққа берілген несиелер болып табылады. Осылайша, олардың үлесі жылына орта есеппен 56 п.т. құрады. Бұл ретте, жеке тұлғаларға берілген бұл қарыздардың негізгі үлесі тұтынушылық қажеттіліктерге тиесілі. Осылайша, 2024 жылғы қаңтарда олардың үлесі 62 п.т. құрады. Мұндай динамика ұзақ мерзімді перспективада елге күрт теріс әсер етуі мүмкін, өйткені экономикада қарыздың «көпіршігі» пайда болу қаупі бар, бұл кейіннен дағдарысқа немесе рецессияға әкелуі мүмкін. Нәтижесінде, адамдар несие төлеуде қиындықтарға тап болуы мүмкін, бұл олардың банкроттыққа және басқа да жағымсыз салдарға әкелуі мүмкін.
ҰБ деректері бойынша 2024 жылғы 1 ақпандағы жағдай бойынша екінші деңгейдегі банктер (бұдан әрі – ЕДБ) арасында экономикаға жалпы сомасы 9,4 триллион теңгені құрайтын "Қазақстан Халық Жинақ Банкі" АҚ ең көп несие берді, бұл ЕДБ-нің барлық кредиттік портфелінің 31,9%-ын құрайды. Бұдан әрі 4,5 триллион теңге сомасымен "Kaspi Bank" АҚ, 3,2 триллион теңге сомасымен "Отбасы Банк" АҚ және 3 триллион теңге сомасымен "Банк ЦентрКредит" АҚ банкі тұр. Олардың ЕДБ жалпы кредиттік портфеліндегі үлестері сәйкесінше 15,3%, 10,9% және 10,3% құрайды.
Бұл ретте, "Kaspi Bank" АҚ берілген кредиттер саны бойынша екінші болып табылатынына қарамастан, банктің басқа ЕДБ арасында кредиттер бойынша ең көп мерзімі өткен берешегі бар. Осылайша, оның мерзімі өткен берешектерінің жалпы санынан үлесі 27,6% құрайды. Бұдан әрі "Қазақстан Халық Жинақ Банкі" АҚ және "First Heartland Jusan Bank" АҚ банктері, тиісінше, жалпы санынан 20,2% және 19,2% мерзімі өткен берешек үлестері бар. Жалпы, мерзімі өткен берешектің жалпы сомасы барлық ЕДБ кредиттік портфелінің жалпы сомасының небәрі 3,1%-ын құрайтынын атап өткен жөн.
Макроэкономикалық тұрғыдан алғанда кредиттік портфель өсуінің оң тұстары да бар.
- Біріншіден, мұндай үрдіс жұмыспен қамтудың өсуіне және халықтың өмір сүру сапасын жақсартуға ықпал ете отырып, өндірістік қуаттарды кеңейтуге және жаңғыртуға мүмкіндік бере отырып, Қазақстанға одан әрі экономикалық даму үшін мүмкіндіктер береді.
- Екіншіден, халықаралық рейтингтік агенттіктер тарапынан Қазақстанның кредиттік рейтингін жақсарту. Бұл елге шетелдік инвесторлар үшін инвестициялық жағынан тартымды болып көрінуге мүмкіндік береді.
- Үшіншіден, кредиттік портфельдің өсуі банк жүйесіне әртүрлі кредиттік өнімдерді ұсыну, деректерді талдау және әлемдік аренада елдің танылуы саласында инновациялық шешімдер әзірлеуге мүмкіндік береді.
Тоқтасын Бақберген
сарапшы пікірі
Барлық мақалалар
