16.04.2024
Салық түсімдері жергілікті бюджеттердің кіріс бөлігін қалыптастырудың екінші көзі болып табылады (негізгі көзі – Ұлттық қордан трансферттер түсімдері).
Дәстүр бойынша, олар барлық түсімдердің жартысына жуығын құрайды – соңғы 3 жылда орташа есеппен 43,4% (2021 жылы 41,9%, 2022 жылы 43,9%, 2023 жылы 44,3%). Абсолютті түрде салық түсімдері 2021 жылғы 3 666,4 млрд теңгеден 2023 жылы 5 999,8 млрд теңгеге дейін 1,6 есе өсті.
Айта кету керек, жергілікті бюджеттердің әртүрлі деңгейлеріне салық түсімдерінің әртүрлі түрлері есептеледі:
Сондай-ақ, әртүрлі аймақтарда салық түсімдері әртүрлі тәсілдермен жиналатынын атап өткен жөн.
Мәселен, 2021-2023 жылдары ең көп салық түсімдері Алматы қаласында (орта есеппен 23,0%), Астана қаласында (орта есеппен 12,1%) және Атырау облысында (орта есеппен 11,0%) жиналды. Бұл өңірлерге КТС (тиісінше орта есеппен 40,4%, 18,6% және 6,0%), ЖТС (тиісінше орта есеппен 25,5%, 13,3% және 10,1%) және әлеуметтік салық (тиісінше орта есеппен 20,5%, 12,7% және 13,2%) бойынша ең көп сома тиесілі. Акциздер көбінесе Алматы облысына, Шымкент қаласына, Павлодар және Атырау облыстарына тиесілі (тиісінше орта есеппен 36,0%, 19,1%, 16,3% және 14,3%).
Соңғы 3 жылда ең аз салық түсімдері Қызылорда (орта есеппен 1,5%) және Солтүстік Қазақстан (орта есеппен 1,7%) облыстарында жиналды.
КТС бойынша ең аз сома Қызылорда, Жамбыл, Түркістан, Солтүстік Қазақстан және Ақмола облыстарына (орта есеппен 0,7%, 1,1%, 1,2%, 1,5% және тиісінше 1,9%), ЖТС бойынша-Солтүстік Қазақстан және Қызылорда облыстарына (орта есеппен 1,7%), әлеуметтік салық бойынша – сондай-ақ Солтүстік Қазақстан және Қызылорда облыстарына (тиісінше орта есеппен 1,6% және 1,9%), акциздер бойынша – Қызылорда, Шығыс Қазақстан, Маңғыстау, Түркістан облыстары мен Астана қаласына, Жамбыл, Батыс Қазақстан және Қостанай облыстарына тиесілі (орта есеппен 0,02%, 0,05%, 0,1%, 0,1%, 0,1%, 0,4%, 0,4%, 0,9% тиісінше).
Ксения Загал
Фискалдық саясат
орталығының директоры
Барлық мақалалар
