18.04.2024
Қазіргі әлемде ақпаратқа қол жетімділік өте зор және күн сайын адамдар теледидардан, интернеттен, әлеуметтік желілерден, мессенджерлерден және басқа да жерлерден келетін ақпараттың үлкен ағынына тап болады.
Жеке зерттеулер көрсеткендей, бүгінде оқырмандардың назары 8 секундқа дейін төмендеді, дегенмен ол 2000 жылға дейін 12 секундты құрады (Канадада өткізілген 2000 адамның қатысуымен Microsoft есебіне сәйкес).
Назар аудару экономикасы ақпараттық молшылық жағдайында адамның назары ең тапшы ресурс болады деп мәлімдейді. Нәтижесінде, назар бәсекелестік объектісіне айналады, мұнда қатысушылар аудиторияның назарын аудару үшін күреседі. Бұл бизнес, медиа, жарнама және жалпы мәдениет үшін өте маңызды, өйткені олардың қызметінің сәттілігі олардың мақсатты аудиторияның назарын қаншалықты тиімді аударып, ұстап тұруына байланысты.
Жаһандық назар аударатын экономиканың көлемі шамамен триллион АҚШ долларын құрайды.
Тек АҚШ үшін Evans 2016 жылы 7,1 трлн АҚШ долларын және 437 миллиард сағатты құрады деп есептейді, ал Brynjolfsson және Oh теледидардың тұтынушылық профицитін ЖІӨ - нің 0,2 пайызына, ал интернетті ЖІӨ-нің 5,8 пайызына немесе жалпы 3 трлн АҚШ долларына бағалады (орташа есеппен 2007-2011 жылдар).
Салыстыру үшін, бес ірі технологиялық компанияның (Facebook/Meta, Google/Alphabet, Apple, Amazon және Microsoft) кірісі 2021 жылы шамамен 1,4 трлн долларды құрады. General Electric компаниясының өнеркәсіптік интернет есебіне сәйкес, экономика алдағы бірнеше онжылдықта әлемдік ЖІӨ-ге 10-15 трлн АҚШ долларын қосуы мүмкін.
ҚР АӘК БНС сәйкес 2022 жылы елдің бөлшек саудасының жалпы көлеміндегі электрондық сауданың үлесі (маркетплейстерді ескере отырып) 12,5% -. құрады, бұл 2021 жылмен салыстырғанда үш есе көп. 2022 жылы деректер маркетплейстерді ескере отырып қалыптастырылды, бірақ 2021 жылға дейінгі соңғы бес жылдағы динамика 3 есе өсуді көрсетеді.
2022 жылы елімізде тауарлар мен қызметтерді өткізудің жалпы көлемінің ең көп үлесі (58%) «пошта арқылы немесе Интернет желісі арқылы тауарларға тапсырыс беру жолымен бөлшек сауда» экономикалық қызметінің негізгі түрімен маркетплейстер арқылы, 21,2%–«бағдарламалық қамтамасыз етуді сүйемелдеу», 16,2% – «ақпараттық технологиялар және ақпараттық жүйелер саласындағы қызмет» арқылы жүзеге асырылды.
Назарды шоғырландыру уақытының өзгеруі біздің қалай үйренетінімізді өзгертуге әкелді. Жаппай ашық онлайн курстардың дамуы осы трансформацияның нәтижелерінің біріне айналды. Мұндай платформалардың мысалы ретінде бүкіл әлем бойынша 70 миллионнан астам адам пайдаланатын шет тілдерін оқыту платформасы Duolingo болып табылады. Сабақтың ұзақтығы 5-тен 20 минутқа дейін өзгереді. Duolingo әзірлеушілері 20 минуттық сабақты «ақылсыз қиындық» деп атайды.
Тағы бір мысал-Linda, MOOC жоғары математикадан уақытты басқаруға дейінгі курстарды ұсынатын алаң. Lynda курстары толығымен бейне форматында ұсынылады, бұл оқытуды интерактивті және пайдаланушылар үшін қолжетімді етеді.
Wunder Digital Digital-хабының деректері бойынша 2022 жылы Қазақстанда 19,5 миллион тұрғынның 17,3 млн-ы Интернетті пайдаланды, ал ену 89,2% құрады. Күн сайын 89% желіге кіріп, іздеуге, бейнелерге, жаңалықтарға, әлеуметтік желілер мен мессенджерлерге, дүкендерге, музыкаға, ойындарға қызығушылық танытады. Қарапайым мазмұнға қызығушылық танытатын адамдар TikTok платформасын пайдалану туралы айтады: әлеуметтік желілерде 4,62 миллиард белсенді қолданушы бар, олардың 1 миллиарды TikTok пайдаланушылары, яғни олардың төрттен бір бөлігі осы платформаны пайдаланады.
Назар аудару экономикасын дамытудың жағымды да, жағымсыз да жақтары бар.
Оң жағынан қарасақ, бұл инновациялар мен шығармашылықты дамытады, өйткені ол жаңа идеялар мен тұжырымдамалар үшін бәсекелестікті ынталандырады. Сондай-ақ, бұл бизнес үшін пайдалы маркетинг пен жарнаманың тиімділігін арттыруға көмектеседі.
Екінші жағынан, жағымсыз аспектілерге ақпараттық шу кіреді, бұл маңызды ақпаратты бөлектеуді қиындатады, сонымен қатар ақпарат ағындарының тұрақты әсерінен назары мен зейіннің жоғалуы мүмкін. Сонымен қатар, назар аудару үшін бәсекелестік психикалық денсаулыққа, әсіресе балалар мен жасөспірімдерге қысымның жоғарылауына әкелуі мүмкін.
Сондықтан қоғамның салауатты ақпараттық ортасы мен инновациялық дамуын қамтамасыз ету үшін оның оң және теріс аспектілерін ескере отырып, зейін экономикасының дамуын теңестіру маңызды. Сонымен қатар мемлекет белсенді рөл атқарады. Мемлекет өз идеяларын белсенді түрде насихаттап, халық арасында өзекті мәселелерді талқылауды ынталандыруы тиіс. Бұл ретте, егер бұл азаматтарға зиян келтірмесе және олардың құқықтарын бұзбаса, өткір мәселелерге назар аудару үшін әртүрлі тәсілдерді қолдануға жол беріледі.
Алтынгуль Утебаева
Тұрақты даму мақсаттары жөніндегі
хатшылық директорының орынбасары
Барлық мақалалар
