19.04.2024
Соңғы жылдары байқалған қатты ыстық, құрғақшылық, дала өрттері мен су тасқыны Еуропада күшейе түседі.
Осы жылдың басында климаттың өзгеруіне бейімделудің саяси басымдықтарын анықтауға көмектесу үшін алғашқы Еуропалық климаттық тәуекелдерді бағалау (European Сlimate Risk Assessment, EUCRA) жарияланды. Еуропалық қоршаған ортаны қорғау агенттігінің жарияланған бағалауына сәйкес, бұл тәуекелдердің көпшілігі қазірдің өзінде-ақ сыни деңгейге жетті және шұғыл және шешуші әрекеттерсіз апатты болуы мүмкін.
Есеп Еуропа үшін климаттық әсерлер мен қауіптер туралы қолданыстағы білім қорына негізделген және оны толықтырады, соның ішінде Климаттың өзгеруі жөніндегі үкіметаралық сарапшылар тобы (КӨҮСТ), «Коперник» климаттың өзгеруі жөніндегі қызметі (C3S) және Еуропалық Одақтың біріккен зерттеу орталығының соңғы есептері. Осы алғашқы бағалау шеңберінде алынған білім стратегиялық саясатты әзірлеуді қолдау мақсатында синтезделеді.
Еуропаның саясаты мен бейімделу әрекеттері климаттың өзгеруіне байланысты тез артып келе жатқан тәуекелдерді жеңе алмайды. Көптеген жағдайларда біртіндеп бейімделу жеткіліксіз болады және климаттың өзгеруіне төзімділікті арттырудың көптеген шаралары едәуір уақытты қажет ететінін ескере отырып, әлі де маңызды емес тәуекелдерге қатысты шұғыл шаралар қабылдау қажет болуы мүмкін.
Еуропаның кейбір аймақтары көптеген климаттық қауіптердің ошағы болып табылады. Оңтүстік Еуропа әсіресе орман өрттері мен жылу мен су тапшылығының ауылшаруашылық өндірісіне, ашық ауада жұмыс істеуге және адам денсаулығына әсер ету қаупіне ұшырауға бейім келеді. Су тасқыны, эрозия және тұзды судың енуі Еуропаның төмен жағалауындағы аймақтарына, соның ішінде көптеген халқы көп қалаларға қауіп төндіреді.
Бағалау бес негізгі санатқа топтастырылған Еуропа үшін 36 негізгі климаттық тәуекелді анықтайды: экожүйелер, азық-түлік, денсаулық сақтау, инфрақұрылым, экономика және қаржы. Бұл тәуекелдердің жартысынан көбі шұғыл қосымша шараларды қажет етеді, олардың сегізі әсіресе маңызды болып саналады. Оларға экожүйелерді сақтау, адамдарды ыстықтан, су тасқынынан және орман өрттерінен қорғау және Еуропа елдерінің тұрақтылығын қамтамасыз ету кіреді.
Мұндай шараларды тиімді іске асыру үшін Еуропалық Одақтың ынтымақтастық қорын қоса алғанда, ынтымақтастық тетіктері ұсынылады. Бұл климатқа бейімделу саласында шұғыл әрекет ету қажеттілігін көрсетеді.
Экожүйе кластеріндегі тәуекелдер шұғыл немесе аса маңызды шараларды талап етеді, әсіресе теңіз және жағалау экожүйелері үшін тәуекелдер сыни тұрғыдан бағаланады. Экожүйелер адамдарға көптеген қызметтерді ұсынуда шешуші рөл атқарады, сондықтан бұл тәуекелдер азық-түлік қауіпсіздігі, денсаулық сақтау, инфрақұрылым және экономика сияқты басқа салаларға едәуір әсер етуі мүмкін.
Азық-түлік кластерінде ауыл шаруашылығы үшін жылу мен құрғақшылыққа байланысты қауіптер қазірдің өзінде-ақ оңтүстік Еуропада маңызды деңгейде, сондай-ақ Орталық Еуропа елдеріне де қауіп төніп тұр. Ұзақ уақытқа созылған құрғақшылық ауыл шаруашылығына, азық-түлік қауіпсіздігіне және ауыз су қорына үлкен қиындықтар туғызады. Шешімдердің бірі ретінде жануарлардан алынатын ақуыздардан тұрақты түрде өсірілген өсімдік тектес ақуыздарға көшу ұсынылады. Бұл ауыл шаруашылығында суды тұтынуды азайтуға және импортталған жем-шөпке тәуелділікті азайтуға мүмкіндік береді.
Ыстық ауа-райы адам денсаулығы үшін климаттық қауіптің ең маңызды және шұғыл факторына айналуда. Ашық аспан аясында жұмыс істейтіндер, қарт адамдар және қалалық жылу аралының әсері жоғары немесе салқындатуға қолжетімділігі шектеулі аудандардағы нашар оқшауланған үйлерде тұратындар сияқты белгілі бір халық топтары ерекше осал болады. Климаттық денсаулыққа қауіп-қатерді азайтудың көптеген шаралары қала құрылысы, құрылыс стандарттары және еңбек заңнамасы сияқты дәстүрлі денсаулық сақтау саясатынан асып түседі.
Жиі және экстремалды ауа-райы оқиғалары энергетика, сумен жабдықтау және көлік инфрақұрылымы үшін тәуекелдерді арттырады. Жағалаудағы су тасқыны қаупі Еуропада салыстырмалы түрде жақсы бақыланатынына қарамастан, теңіз деңгейінің көтерілуі және дауыл белсенділігінің өзгеруі жойқын әсер етуі мүмкін. Оңтүстік Еуропа аймақтарында жылу мен құрғақшылық өндіріске, тасымалдауға және энергияға сұранысқа едәуір қауіп төндіреді.
Еуропаның экономикасы мен қаржы жүйесі көптеген климаттық тәуекелдерге ұшырауға бейім келеді. Төтенше ауа-райы оқиғалары сақтандыру сыйлықақыларының өсуіне, активтер мен ипотекалық несиелерге қауіп төндіруге, мемлекеттік шығындар мен қарыз қаражаттарының құнын арттыруға әкелуі мүмкін. ЕО Ынтымақтастық қоры соңғы жылдары болған су тасқыны мен орман өрттеріне қарсы елеулі шығындарға байланысты қауіп төніп тұр. Климаттың нашарлауы жеке сақтандыру тапшылығының артуына және табысы төмен үй шаруашылықтарының қаржылық күйзелістерге осал болуына әкелуі мүмкін.
Бағалау климаттық тәуекелдерді жою және азайту үшін Еуропа елдері шұғыл және үйлестірілген іс-шаралар қажет болған кезде, бірлесіп жұмыс істеп, аймақтық және жергілікті деңгейлерді тартуы керек екенін атап көрсетеді.
Бағалау есебінде көрсетілген негізгі климаттық қауіптер туралы білімде әлі де көптеген олқылықтар бар. Бұл бағалау климаттық тәуекелдерді түсінуді және олар үшін жауапкершілікті, сондай-ақ заңнама, тиісті басқару құрылымдары, мониторинг, қаржыландыру және техникалық қолдау арқылы олармен күресу тәсілдерін жақсартуда шешуші рөл атқара алады. Мұндай жаңа білім климаттық тәуекелдерді кейінгі Еуропалық бағалауға маңызды үлес болады. Осы тәуекелдер негізінде саясаттар мен шараларды әзірлеу климаттың өзгеруі саласындағы әлемдік қызметке үлкен үлес қосады.
Айдын Бакдолотов
Орталық басшысы
Барлық мақалалар
