Атыраудың Абердин мен Хьюстонмен қандай ортақ тұсы бар оны 2050 жылға қарай қандай даму стратегиясы күтіп тұр

Облыстың дамуы

Өңірдің дамуы үшін басты сын-қатер-экономиканың базалық салалары төңірегінде мұнай-газ-химия кластерін дамыту есебінен оның экономикасын одан әрі әртараптандыру, отандық компаниялардың мұнай сервисі қызметтері нарығын игеруі, мұнай емес секторларға инвестициялар тарту, су ресурстарын сақтау, туризмді дамыту болып табылады.

Халықтың 44% - ы ауылдық жерлерде тұрады. Олардың өңірде тұруының жайлылығын арттыру үшін ағымдағы жылы "Ауыл-ел бесігі" жобасы шеңберінде кентішілік жолдарды қайта жаңарту, дене шынықтыру – сауықтыру кешендерін салу, әлеуметтік объектілерді жөндеу бойынша 40-тан астам түрлі жобалар іске асырылуда..

Облыс халқының саны 2025 жылға қарай шамамен 713 мың адамды құрайды деп болжануда (Қазақстан Республикасының 2025 жылға дейінгі Аумақтық даму жоспары). 

Қазақстан Республикасының 2025 жылға дейінгі Аумақтық даму жоспарына сәйкес өндіруші өңірлердің тұрғындары үшін олардың озық дамуы шартымен агломерациялар (Астаналық, Алматы, Шымкент және Ақтөбе) демографиялық тартымдылықтың неғұрлым тартымды әлеуетті орындары болады.

Алдағы бесжылдықта өңірдің негізгі міндеті мұнай өндіру саласынан түсетін жоғары кірістерді оның тұрғындарының әл-ауқатына тарату болады.

Өңірдегі салыстырмалы кедейліктің жоғары деңгейі туралы облыстағы медианалық табыс көрсеткіші бойынша да бағалауға болады – 49,9 мың теңге, ол республикалық деңгейден төмен (54,8 мың теңге) немесе 2021 жылы 17 өңір арасында 13 орын.

Өңір ішіндегі көлік байланысына жергілікті жолдардың сапасыздығы теріс әсер етеді-жергілікті жолдардың қанағаттанарлықсыз жағдайдағы үлесі 30%.

Облыста мектеп білімінің сапасына ерекше назар аудару қажет. PISA-2018 мектептегі білім беру сапасын соңғы халықаралық бағалау өңірлер арасында айтарлықтай алшақтықтардың бар екендігін көрсетті, бұл ретте барлық үш параметр бойынша Атырау облысы елімізде соңғы орынға ие болды.

Оқу бойынша үздік және нашар өңір арасындағы алшақтық-84 балл (Астана – 428, Атырау облысы-344), математика бойынша-74 балл (Жамбыл облысы-456, Атырау облысы – 382), жаратылыстану ғылымдары бойынша-70 балл (Алматы қ.-431, Атырау облысы – 361).

Атырау облыс орталығын дамыту

Атырау қаласының 2050 жылға дейінгі даму стратегиясына сәйкес, оның ұзақ мерзімді дамуына әсер ететін жаһандық ұзақ мерзімді сын-қатерлерге мыналар жатады:

• -әлеуметтік теңсіздіктің артуы;

•  ШОБ кәсіпорындарының бәсекеге қабілеттілігін, өнімділігін және инновациялылығын төмендету;

•  дамушы елдерге тікелей шетелдік инвестициялар ағынын бәсеңдетудің жаһандық үрдістері;

• -өндірістер мен қызмет көрсету салаларын цифрландыру және автоматтандыру салдарынан жұмыс күшін босату.

Жаппай құрылыс және қала инфрақұрылымына көліктік жүктемені ұлғайту мәселелері өзекті болып қала береді.

Атырау қаласының 2050 жылға дейінгі дамуының ұзақ мерзімді пайымын қалыптастыру мақсатында экономикалық, географиялық сипаттамалары бойынша салыстырылатын әлемнің 4 қаласы таңдалды – Хьюстон (АҚШ), Калгари (Канада), Ставангер (Норвегия), Абердин (Ұлыбритания), онда орта және ұзақ мерзімді даму стратегияларын әзірлеу кезінде қалаларды дамытудың озық тәжірибелері пайдаланылды және урбанизацияның өзекті мәселелері мен мәселелерін шешу бойынша үлкен тәжірибе жинақталды.

Хьюстонның табысты дамуы негізінен әлемдегі ең ірі өндіруші компаниялардың негізгі капиталға салған инвестицияларына байланысты. Дегенмен, Хьюстон соңғы 30 жыл ішінде тау-кен өнеркәсібінен басқа қызмет көрсету экономикасы мен білім экономикасын белсенді түрде дамытты.

Мегажобалардың арқасында Техас медициналық орталығы және Хьюстондағы NASA Джонсон ғарыш орталығы қазір әлемдік инновациялар мен озық технологиялар орталығы болып табылады.

Атырау өзінің жеке салалық мамандандыруларын таңдап, оларды жергілікті және республикалық бюджеттердің көмегімен, сондай-ақ шетелдік әріптестерден инвестициялар, білім мен технологияларды тарта отырып дамытуы керек.

Калгари географиялық орналасуы мен экономикалық құрылымының бәсекелестік артықшылықтарын пайдалану арқылы өз тұрғындарының экономикалық өркендеуіне және жоғары өмір сүру деңгейіне қол жеткізді.

Ставангердің дамыған өнеркәсіптік және көліктік-логистикалық кластерлерге қарамастан ақылды қала ретінде дамуы қаланың, өңірдің және елдің тұрақты және үдемелі экономикалық дамуының үлгісін көрсетеді. Бүгінгі таңда Норвегия жоғары технологиялық мемлекет болып табылады және Ставангер сияқты озық қала Еуропа мен бүкіл әлем үшін өз азаматтары мен экологиясына қамқорлық жасаудың үлгісі болып табылады.

Атырау Ставангердің тәжірибесін, оның ақылды қалалық шешімдері мен қала тұрғындарының әл-ауқатын арттыруға бағытталған технологияларын қабылдауы қажет. Бай шикізат базасы мен дамыған өндіруші өнеркәсіп цифрландыруды, автоматтандыруды және жоғары технологияларды дамыту үшін жақсы негіз болды.

Абердин адами капиталды және экономиканың креативті салаларын дамытуға баса назар аудара отырып, озық өнеркәсіп пен жоғары қосылған құнды дамытудың мысалы болып табылады. Жаһандық нарықтардағы шикізат ресурстарының құнының төмендеуі қала экономикасының дамуына іс жүзінде әсер еткен жоқ, өйткені энергетика және ресурстарды өндіру секторындағы жұмыспен қамтудың бастапқы құлдырауы жұмыс күшінің өңдеу өнеркәсібі мен қызмет көрсету секторына ауысуымен өтелді.

Атырау облысы тұрғындарының пікірі

Осы зерттеу аясында Экономикалық зерттеулер институтының сарапшылары қазан айында Атырау облысының 11 елді мекенінде 160-тан астам тұрғынға сауалнама жүргізді.

Осылайша, 46,2% өңірдегі жұмысқа орналасу мүмкіндіктеріне қанағаттанбаған.

Респонденттердің 55,6% - ы өздерінің елді мекендерінде ауруханалар жеткіліксіз екенін атап өтті. 33% - ы балабақшалардағы орындардың жетіспеушілігін, 58,5% - ы мектептердің жетіспеушілігі туралы айтады. 

45,3% қоршаған ортаның сапасына қанағаттанбайды.

Респонденттердің 81,4% - ы  климаттың өзгеруіне біршама және қатты алаңдайды.