Айырбас бағамының жағдайы

Ұлттық Банк төрағасының кеңесшісі Олжас Төлеуов қазақстандық басылымға берген сұхбатында депозиттердің долларлануы және теңгенің айырбас бағамының жағдайы туралы айтып берді.

Өткен жылы долларлық депозиттердің үлесі 37,3% - ға дейін төмендеді, бұл 2013 жылдан бергі ең төменгі мән болып табылады. Айырбастау пункттерінің АҚШ долларын нетто-сатудың жылдық көлемі 4 млрд АҚШ долларына дейін немесе 2019 жылмен салыстырғанда 14% - ға төмендеді.

"Бұл сандар белгілі бір дәрежеде халық пен бизнестің ұлттық валютаға деген сенімінің артқанын көрсетеді", - деп атап өтті Олжас Төлеуов.

Қаржы сарапшысының айтуынша, 2020 жылы Ұлттық Банктің алтын-валюта резервтері (АВР) 35,7 млрд АҚШ долларына дейін өсті, бұл соңғы 9 жылдағы ең жоғары деңгей. Қорлардың жалпы портфелі де, резервтердің валюталық бөлігі де өсті.

"АВР өсуі-бұл теңге бағамының түрлі сыртқы күйзелістерге тұрақтылығын арттырудың өте маңызды индикаторы", - деп атап өтті ол.

Ұлттық валютаның қарқыны туралы айтқанда, Ұлттық банк өкілі келесі көрсеткіштерге назар аударады:

"Көрсеткіш ресей рублі, норвегиялық крона, мексикалық песо және канадалық доллар сияқты басқа да өзгермелі мұнай валюталары бағамдарының өзгеруі мен құбылмалылығына сәйкес келеді. Бұл қазіргі кезде теңге бағамы құбылмалы болып табылатынының және негізінен әлемдік шикізат нарықтарымен байланысты жалпы сыртқы жағдайларға сүйене отырып қалыптасатынының қосымша көрсеткіші болып табылады";

"Қазақстан Ұлттық Банкі валюта нарығындағы жағдайды үнемі қадағалап отырады және артық құбылмалылықты жою бойынша шаралар қабылдау құқығын өзіне қалдырады. Өткен жылы өтімділіктің төмен кезеңдерінде Ұлттық банк валюта нарығын оның қалыпты жұмыс істеуін қамтамасыз ету үшін интервенциялармен қолдады. Интервенциялардың 79%-ы немесе 1,5 млрд АҚШ доллары 2020 жылдың наурыз айында мұнай бағасының күрт төмендеуі, нарықтардағы құлдырау және сауда серіктес елдер валюталарының рекордтық құнсыздануы болған кезде келді. Қалған интервенциялар өткен жылдың ақпан, қыркүйек және қазан айларында ішкі валюта нарығына теңгерілмеген қысым кезеңінде жүргізілді".

"Ішкі нарықта Ұлттық қор қаражаты түрінде валюта ұсынысының болуы теңге бағамының нарықтық факторлармен және құбылмалы режим қағидаттары негізінде айқындалу фактісінің күшін жоймайды. Ең алдымен, Ұлттық қордың қаражаты мен трансферттері Ұлттық банктің алтын-валюта активтеріне жатпайды. Трансферттер көлемі мен ағындары-бұл Үкіметтің саясатымен реттелетін бюджет процесінің элементі. Бұл жағдайда Ұлттық банктің рөлі оның осы процеске қаржы институты ретінде қызмет етуімен ғана шектеледі. Ұлттық қорда жинақталған мұнай экспорттаушылардың салықтық аударымдары түріндегі ресурстар-бұл нарықта лагпен сатылатын ішкі валюталық ұсыныстың реттеуші немесе интервенциялық бөлігі емес, толыққанды нарықтық бөлігі".

Орталық банктердің үздік әлемдік тәжірибесін ескере отырып, Ұлттық банкте Ақша-кредит саясаты бойынша талдау және шешімдер қабылдау жүйесі жұмыс істейді (FPAS – forecast and policy analysis system) - деп хабарлады Төлеуов сұхбат барысында.

"Бұл жүйе сыртқы жағдайлар мен ішкі экономикадағы ағымдағы жағдайдың мониторингі, макроэкономикалық көрсеткіштерді сценарийлік талдау мен болжауға арналған қысқа мерзімді эконометрикалық және орта мерзімді құрылымдық модельдер, сондай-ақ ашық коммуникацияның қатаң процесі сияқты бірқатар маңызды құрамдауыштарды қамтиды. FPAS жүйесі негізінде Ұлттық банк әр тоқсан сайын болжамды кезендерді өткізеді. Олардың барысында ағымдағы ахуалды талдау өзектендіріледі және болжамды бағалар жаңартылады. Болжамды раундтардың қорытындылары бойынша жылына 4 рет базалық мөлшерлеме бойынша шешімдер қабылданады. Базалық мөлшерлеме бойынша шешімдер болжамаралық кезең деп аталатын кезеңде тағы төрт рет қабылданады".

Базалық мөлшерлеме бойынша әрбір шешімнің нәтижелері бойынша Ұлттық банк егжей-тегжейлі баспасөз-парағын, ал Тоқсан сайын-ақша-кредит саясаты туралы баяндаманы жариялайды.