ҚР Парламентінің Сенаты

Жалпы отырыс барысында Сенат депутаттары Қазақстан Республикасындағы сайлау туралы заңнамаға түзетулер қабылдады.

Ауыл әкімдерін тікелей сайлау жөніндегі заң жобалары мақұлданды, барлық деңгейдегі сайлау бюллетеньдеріне «Барлығына қарсы» деген бағандар енгізілді және саяси партиялардың Мәжіліске өту шегі 7% - дан 5% - ға дейін төмендетілді.

Ұлттық экономика министрі Әсет Ерғалиевтің айтуынша, түзетулер Президенттің 2020 жылғы 1 қыркүйектегі ауыл әкімдерін тікелей сайлау туралы Қазақстан халқына Жолдауын орындау мақсатында әзірленді.

 «Қазақстан Республикасындағы сайлау туралы» Конституциялық заңға түзетулер

аудандық маңызы бар қала, ауыл, кент, ауылдық округ әкімінің сайлауын тағайындауға, оған қойылатын талаптарға, көрсетілген лауазымдарға кандидаттарды ұсыну тәртібіне қатысты қолданылады.

«Әкім лауазымына мемлекеттік қызмет туралы заңнамаға сәйкес біліктілік талаптарына сәйкес келетін 25 жасқа дейінгі ҚР азаматтары сайлана алады. Бұл саяси партиялар ұсынған кандидаттар да, дауыс беруге құқығы бар сайлаушылардың жалпы санының кемінде 1% — ына қол жинау арқылы өзін-өзі ұсынған адамдар да болуы мүмкін», — деді Әсет Ерғалиев.

Сайлауды жариялау тәртібі 40 күн бұрын, тікелей әкімнің өкілеттік мерзімі аяқталғанға дейін 10 күн бұрын тағайындалды.

2023 жылдан бастап сайлау жергілікті бюджет есебінен өткізіледі. 2021-2022 жылдарға арналған жалпы сипаттағы трансферттердің қолданылу кезеңінде қаржыландыру республикалық бюджеттен нысаналы трансферттермен жүзеге асырылатын болады.

«2023 жылдан бастап сайлауға арналған шығыстар жергілікті бюджеттердің шығыстар базасына енгізілетін болады және жалпы сипаттағы трансферттерді есептеу кезінде ескерілетін болады. Ағымдағы жылдың екінші жартыжылдығында тікелей сайлауды енгізуге 4,8 млрд теңге қажет болады», — деп қорытындылады министр.

2018 жылы Экономикалық зерттеулер институты «Жергілікті өзін-өзі басқарудың тиімділігін арттыру есебінен өңірлердің институционалдық ортасын жақсарту» тақырыбында зерттеу жүргізді, онда заңнаманы талдау негізінде заң нормалары арасындағы қайшылықтар анықталды. Олардың бірі былай дейді: «Тағы бір коллизия сайлау заңнамасындағы соңғы өзгерістерге байланысты пайда болды, бұл мәслихаттарды тек саяси партиялар құруды көздейді. Осылайша, Конституциямен кепілдік берілген азаматтардың сайлану және сайлану құқығы шектеледі, өйткені партиясыз азаматтар мәслихат депутаттығына кандидаттардың өзін-өзі ұсыну құқығынан айырылды».

Ұлттық экономика министрінің айтуынша, жаңа енгізілген реформалар әкімдерді тікелей халықпен сайлауға, ауыл әкімінің халық проблемаларына жедел әрекет етуін арттыруға, сондай-ақ «Халық үніне құлақ асатын мемлекет» тұжырымдамасын толық көлемде іске асыруға мүмкіндік береді. Саяси партиялармен әкімдікке кандидаттар ұсыну, сондай-ақ азаматтардың өзін-өзі ұсынуы көзделеді.