Қазақстанның Ұлттық Банкі

Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің Ақша-кредит саясаты жөніндегі комитеті базалық мөлшерлемені +/- 1,0 п.т. (пайыздық тармақ) пайыздық дәлізімен жылдық 9,00% деңгейінде белгілеу туралы шешім қабылдады.

Өтімділікті ұсыну бойынша тұрақты қол жеткізу операциялары бойынша ставка 10,00% – ды және өтімділікті алу бойынша тұрақты қол жеткізу операциялары бойынша-8,00% - ды құрайды.

Шешім қысқа мерзімді және орта мерзімді перспективада инфляция тәуекелдерінің теңгерімін ескере отырып қабылданды. Қазақстанның негізгі сауда әріптестері – елдерде әлемдік азық-түлік бағаларының өсуіне және инфляцияның жеделдеуіне байланысты сыртқы инфляциялық қысымның сақталуы байқалады. Ішкі экономикада іскерлік белсенділік пен тұтынушылық сұранысты біртіндеп қалпына келтіру процесі жалғасуда.

Қазақстандағы инфляцияның негізгі тәуекелдері орта мерзімді перспективада мынадай факторлармен байланысты:

• экономиканы неғұрлым күшті фискалдық ынталандырумен;
  
  
• ЖЖМ ішкі бағасының одан әрі өсуімен;
  
  
• әлемдік нарықтардағы бағалардың өсуі және азық-түліктің ішкі нарығында теңгерімсіздіктердің пайда болуы нәтижесінде азық-түлік инфляциясы неғұрлым жоғары болса; дамыған елдердің орталық банктерінің ынталандыруды қысқартуы.

2021 жылдың мамыр айының қорытындысы бойынша жылдық инфляция 7,2% - ды құрады. Азық-түлік емес тауарлар мен ақылы қызметтер бағасының өсуі азық-түлік нарығындағы дезинфляциялық процестермен ішінара теңестірілді.

Азық — түлік инфляциясы баяулауды жалғастырды: 2021 жылғы мамырдың қорытындысы бойынша 9,3% - ды құрады (2021 жылғы сәуірде-9,8%). Оның ағымдағы баяулауы 2020 жылғы инфляцияның жоғары базасын есептеуден шығумен байланысты. Бұл ретте жекелеген тауар нарықтарында бағаның өсу үрдісі сақталуда.

Қосымша проинфляциялық қысым 12 ай бойы жалғасып келе жатқан азық-түліктің әлемдік бағасының өсуіне әсер етеді. 2021 жылғы мамырда ФАО азық – түлік бағалары индексінің күрт өсуі болды (Біріккен Ұлттар Ұйымының Азық-түлік және ауыл шаруашылығы ұйымы-мәні 127,1 тармақты құрады (39,7% - ға өсу, ж/ж), бұл ет және сүт өнімдері бағасының қалыпты өсуі кезінде өсімдік майларына, қантқа және астыққа бағаның өсуіне байланысты.

Инфляцияның азық-түлікке жатпайтын құрамдас бөлігі ЖЖМ, киім және аяқ киім бағасының өсуі нәтижесінде 2021 жылғы мамырда 6,7% - ға (2021 жылғы сәуірде 6,4% - ға) дейін жеделдеді. ЖЖМ қымбаттауы өндірушілер бағасының өсуіне, экономикалық белсенділіктің қалпына келуіне және өткен жылы акциздер мөлшерлемесінің өзгеруінің кейінге қалдырылған әсеріне байланысты.

2021 жылғы мамыр қорытындысы бойынша халыққа ақылы қызметтер бағасының жылдық өсуі 5,1% — ды (2021 жылғы сәуірде-4,1%) құрады. Коммуналдық қызметтерге (электр энергиясы, қоқыс шығару) және жолаушылар көлігі қызметтеріне бағаның өсуі байқалады. Сонымен қатар, 2021 жылғы сәуір-мамырда карантиндік шектеулерді жеңілдету және халықты жаппай вакцинациялау жағдайларында сұраныстың артуы аясында жекелеген реттелмейтін қызметтерге бағаның өсуі байқалады.

Халықтың инфляциялық сенімдері экономикалық жағдайдың жақсаруы және жаппай вакцинация аясында респонденттердің жауаптарындағы белгісіздіктің төмендеуі нәтижесінде төмендеді. 2021 жылғы мамырда инфляцияның сандық бағасы бір жыл бұрын 6,6% — ды (2021 жылғы сәуірде-7,2%) құрады. Келесі 12 ай ішінде бағаның ағымдағы өсуінің сақталуын күтетін респонденттердің үлесі 42% – ға дейін өсті (2021 жылғы сәуірде-26%).

Ұлттық Банктің бағалауы бойынша инфляцияның баяулау қарқынының төмендеуі 2021 жылдың қорытындылары бойынша нысаналы дәліздің 4-6% - дан асып кетуіне әкелуі мүмкін. Инфляция болжамын қайта қараудың негізгі факторлары:

• 2021 жылдың 5 айының қорытындысы бойынша ЖЖМ бағасының өсуі;
  
  
• энергия өндіруші ұйымдардың тарифтерін ұлғайту;
  
  
• сыртқы инфляциялық қысымды сақтау.

Республикалық бюджетті нақтылауға байланысты қосымша фискалдық серпіннің әсері 2021 және 2022 жылдар арасында қайта бөлінетін болады. Негізгі емес инфляциялық күтулер аясында қысқа мерзімді проинфляциялық факторлардың қайталама инфляциялық әсерлерін іске асырудың жоғары ықтималдығын атап өтеміз. Бұл инфляцияның нысаналы диапазонда баяулауының ұзақ кезеңіне әкелуі мүмкін.

2022 жылы жоғарыда көрсетілген ішкі факторлар әсерінің сарқылуы және сыртқы инфляциялық қысымның әлсіреуі болжанып отыр. Қытай мен ЕО-да инфляцияға қол жеткізбеу және Ресейдегі инфляцияны 4% деңгейінде тұрақтандыру, әлемдік азық-түлік бағалары біртіндеп төмендейді деп күтілуде. Негізгі сауда әріптес елдерден азық-түлік және азық-түлік емес импорттың жоғары үлесін ескере отырып, осы елдердегі инфляцияның біртіндеп тұрақтануы Қазақстандағы инфляцияның баяулауына және 4-6% нысаналы диапазонға енуіне ықпал ететін болады.

Экономиканың нақты секторындағы жағдайды біртіндеп жақсарту жалғасуда. 2021 жылғы қаңтар-сәуір қорытындылары бойынша ЖІӨ өсімі жылдық мәнде 0,7% - ды құрады. Саудада (5,7% - ға өсу) және көлікте (-9,0% - ға дейін қысқарту қарқынының баяулауы) қалпына келтіру серпіні байқалады. Өсу қарқынының жеделдеуі өңдеу өнеркәсібінде (7,7%), құрылыста (12,5%), ақпарат пен байланыста (11,1%) байқалады.

Халықтың тұтынушылық белсенділігінің қалпына келуі байқалады. Бұл 2020 жылғы наурыздан бастап алғаш рет өсу аймағына шыққан (6,2%, ж/ж) 2021 жылғы қаңтар-сәуірде бөлшек тауар айналымы серпінінің жеделдеуімен расталады. 2021 жылдың бірінші тоқсанында үй шаруашылықтарын тұтынудың өсуіне жалдамалы қызметкерлердің еңбекақысының өсуі және зейнетақы мен стипендияға бюджет шығыстарының өсуі нәтижесінде халықтың жан басына шаққандағы нақты орташа табысының 3,4% - ға өсуі қолдау көрсетті.

Әлемдегі қазіргі эпидемиологиялық жағдайды және халықаралық ұйымдардың болжамдарын ескере отырып, Ұлттық Банк ағымдағы болжамды раундтың базалық сценарийі шеңберінде Brent маркалы мұнайдың бағасын қайта қарап, оны 2021-2022 жылдары орташа есеппен 60 АҚШ долларына дейін көтерді.

ҚР Ұлттық Банкінің жаңартылған болжамдары бойынша Қазақстан экономикасының өсуі бойынша бағалар арттыру жағына қарай қайта қаралды. 2021 жылы экономика өсімі 3,6-3,9% деңгейінде, 2022 жылы – 4,0-4,3% шегінде күтіледі. Қайта қараудың басты факторлары мұнайдың жоғары сценарийлік бағасы және ағымдағы жылы бюджет шығыстарын ұлғайту жағына қайта қарау аясында оң фискалдық серпінді кеңейту болды. Экономикадағы іскерлік белсенділіктің неғұрлым тез қалпына келуі және халықтың нақты кірістерінің өсуі экономиканың өсу драйвері болатын жиынтық сұраныстың кеңеюіне ықпал ететін болады. ЖІӨ серпініне тежеуші әсер импорттың біртіндеп өсуіне әсер ететін болады. 2021 жылдың екінші жартысында экспортты қалпына келтіру ОПЕК+ шектеулерінің жұмсаруына қарай мұнай өндіру көлемінің ұлғаюына, қазақстандық экспорттық тауарларға сыртқы сұраныстың өсуіне байланысты болады.

2022 жылы экономикалық өсуді одан әрі жеделдетуге эпидемиологиялық жағдайды жақсарту аясында ішкі сұраныстың өсу қарқынын сақтау және ОПЕК+мәмілесі шеңберіндегі шектеулерді одан әрі жеңілдету бойынша экспортты кеңейту ықпал ететін болады.

Базалық мөлшерлеменің ағымдағы деңгейі инфляциялық процестердің серпінін бақылауды сақтауға және орташа мерзімді көкжиекте жылдық инфляцияның біртіндеп төмендеуін қамтамасыз етуге мүмкіндік береді. Монетарлық шарттар инфляцияның баяулауына қарай орта мерзімді перспективада бейтарап мәндерге ұмтылатын болады.

Базалық мөлшерлеме бойынша кейінгі шешімдер нақты инфляцияның оның нысаналы бағдарларына, инфляциялық күтулер серпініне, ішкі және сыртқы нарықтардағы сұранысты қалпына келтіру қарқыны мен инфляциялық тәуекелдер теңгеріміне сәйкестігін ескере отырып қабылданатын болады. Проинфляциялық факторлар тарапынан тәуекелдер іске асырылған және болжамды бағалаулармен салыстырғанда дезинфляцияның баяу серпіні жағдайында Ұлттық Банк ақша-кредит шарттарын қатаңдату жөнінде шешім қабылдайтын болады.

Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің Ақша-кредит саясаты жөніндегі комитетінің базалық мөлшерлеме бойынша кезекті жоспарлы шешімі 2021 жылғы 26 шілдеде Нұр-Сұлтан қаласы уақыты бойынша 15:00-де жарияланатын болады.

Сондай-ақ мынаны оқыңыз: ҚБА: Қазақстанда монетарлық жағдайларды төмендету үшін инфляцияны 3-4% - ға дейін төмендету қажет