2021 жылғы азық-түлік бағалары туралы

2021 жылдың басынан бастап әлеуметтік маңызы бар азық – түлік тауарлары (бұдан әрі-ӘМАТ) бағасының өсуі 7,5% - ды құрады, деп хабарлады Бәсекелестікті қорғау және дамыту агенттігінің төрағасы Серік Жұманғарин депутаттық сауалға берген жауабында.

"Жыл басынан бері әлеуметтік маңызы бар азық – түлік тауарлары (бұдан әрі-ӘМАТ) бағасының өсуі 7,5% - ды құрады (2020 жылдың ұқсас кезеңінде бағаның өсуі 5,6% - ды құрады). Ағымдағы жылдың бірінші жартыжылдығында негізгі өсім 5 позиция бойынша байқалады: жеміс-көкөніс өнімдері (сәбіз, картоп); күнбағыс майы; құмшекер; қарақұмық жармасы, тауық жұмыртқасы. Соңғы екі айда жеміс-көкөніс өнімдеріне бағаның өсуі байқалады: картоп-69,1%, сәбіз – 73,4%", — деп түсіндірді Серік Жұманғарин.

Жауапта жекелеген тауар нарықтарындағы баға белгілеуге қандай мән-жайлар әсер еткені туралы ақпарат келтіріледі.

1. Жұмыртқа өндіру нарығында:

құстардың өлуіне байланысты 2020 жылы өндірістің қысқаруы (2,6 миллион тауықтарды төсеу; 

жемнің қымбаттауы (оның ішінде жемдік астық);

жұмыртқа құнын арзандатуға ақшаның уақтылы бөлінбеуі (күнтізбелік жылдың соңында);

жұмыртқа өндірісіне берілетін субсидияны 50% - ға қысқарту.

2. Нәтижесінде 34 ірі құс фабрикасының бес өндірушісі өз қызметін тоқтатты:

• Қарақұмық өндіру нарығында:
• қарақұмық өндірісінің 11% - ға төмендеуі (2020 ж., 2019 ж. салыстырғанда);
• қарақұмықтың егіс алаңдарын 99 245,4 гектардан 57 917,6 гектарға дейін қысқарту (2020 жылы 2018 жылмен салыстырғанда) немесе 41,6% - ға (Ұлттық статистика бюросының деректеріне сәйкес).

3. Қант өндіру нарығында:

• өндірістің 30% - ға қысқаруы;
• импорттың жоғары үлесі-66% (2020 жылы, 2019 жылмен салыстырғанда);
• қант қызылшасының егіс алаңдарын 17 мың гектардан 15,2 мың гектарға дейін қысқарту (2020 жылы 2018 жылмен салыстырғанда);
• ресейлік және белоруссиялық өндірушілердің жеткізушілерінде бағаның өсуі.

4. Күнбағыс майын өндіру нарығында:

• шикізатты сатып алу бағасының артуы;
• импорттың жоғары үлесі-30%.

5. Жеміс-көкөніс өнімдері нарығында:

• астықты сақтау үшін жеткілікті, заманауи қуаттардың болмауы және сәйкесінше қорлардың сарқылуына байланысты маусым айында бағаның жыл сайын өсуі.

Картоп нарығының балансына сәйкес, 2019 жылы өндіріс 3,9 млн тоннаны, 2020 жылы — 4 млн тоннаны құрағаны атап кетілді. Ішкі нарық 100% - ға қамтамасыз етілген.

Агенттікте ӘМАТ бағасының өсу факторларының бірі импортқа тәуелділікті атап өтті.

Жекелеген әлеуметтік маңызы бар азық-түлік тауарлары қажеттілігінің көлемі импорт есебінен жабылады. Бұл ретте, шетелде азық — түлік бағасының әлемдік өсуі 30% - дан асты (2020 жылғы сәуір-2021 жылғы сәуір кезеңіндегі ФАО азық-түлік бағаларының индексі). Алайда, дайын өнім ғана емес, сондай-ақ шикізат, жемшөп импортталады. Импорттық шикізат бағасы да өсті.

"Жоғарыда айтылғандардан көріп отырғанымыздай, бағаның өсуіне әсер ететін себептердің көпшілігі салалық сипатқа ие, сондай — ақ сыртқы нарықтардағы жағдайға байланысты", — деп қорытындылады ведомство төрағасы.

Бағаны көтерудің бірқатар объективті экономикалық факторларына қарамастан, Агенттік монополияға қарсы ден қою шараларының кешенін қабылдады.

2021 жылдың басынан бастап нарық субъектілерінің атына бұзушылық белгілерінің болуы туралы 50 хабарлама жіберілді. 77 ауыл шаруашылығы тауарын өндірушілермен ашық баға белгілеуді қамтамасыз етуге бағытталған монополияға қарсы комплаенс жасалды.

"Монополияға қарсы орган ӘМАТ бағасын тұрақтандыру жөніндегі Үкіметтің Жол картасына тауар нарықтарын дамыту, молықтыру жөніндегі шаралар кешенін енгізді. Бұл егістік алқаптарын ұлғайту және импортқа тәуелді тауар нарықтарын субсидиялау, субсидиялаудың тұрақтылығын қамтамасыз ету, субсидиялауға өтінімдерді қарау мен қанағаттандыру айқындығын арттыру, өңірлердің қажеттілігін ескере отырып, сауда-логистикалық инфрақұрылым объектілерін арттыру (көкөніс қоймалары, жылыжай кешендері), өндіріс пен тұтыну теңгерімдерін және қысқа мерзімді мен ұзақ мерзімді тежеу шараларын уақтылы қабылдау мақсатында бағаларды болжамдау тетігін енгізу", — деп қорытындылады Бәсекелестікті қорғау және дамыту агенттігінің төрағасы Серік Жұманғарин.