ҚР ҰБ қаржы нарығына шолу: 2021 жылғы маусымда инфляция 1,1% құрады

Жылдық инфляция деңгейі —7,9%

2021 жылғы маусымда Қазақстанда инфляция 1,1% – ды (2020 жылғы маусымда-0,4%) құрады, деп хабарлады ҚР Ұлттық Банкі маусым айындағы елдің қаржы нарығына шолуда.

Шолуда инфляцияның болжамды және қазіргі деңгейі, халықаралық резервтер мен ақша агрегаттарының жай-күйі, ақша-кредит саясаты, ҚР Қаржы министрлігінің мемлекеттік бағалы қағаздары, валюталық, депозиттік, кредиттік нарықтар және елдің зейнетақы жүйесі қаралды.

1.    Инфляция және инфляциялық болжамдар

Жылдық инфляция деңгейі – 7,9% (2020 жылғы желтоқсанда-7,5%).

Инфляция құрылымында азық – түлік тауарларына бағалар жылдық мәнде 10,6% – ға, азық-түлік емес тауарларға-6,9% - ға, ақылы қызметтерге-5,6% - ға өсті.

2021 жылғы маусымда халықтың сауалнама нәтижелері бойынша бір жылдан кейін болжамды инфляцияның сандық бағасы 7,3% - ды құрады.

2.    Халықаралық резервтер және ақша агрегаттары

Ұлттық Банктің жалпы халықаралық резервтері осы жылдың маусым айында 3,9% – ға (жыл басынан 1,7% - ға) төмендеп, 35,0 млрд долларды құрады.

Резервтердің төмендеуі негізінен АҚШ долларының нығаюына байланысты алтын бағасының төмендеуі нәтижесінде болды. Бұдан басқа, ҚР ҰБ алтын қоржынының бір бөлігін оның бағасының күрт төмендеуінен хеджирлеу үшін банк бұрын жасасқан опциондарды орындау шеңберінде қолайлы баға бойынша 1,5 млрд доллар сомасына алтын сатты. Опциондық стратегиялар шеңберінде аллокацияланбаған алтынды іске асыру есебінен еркін айырбасталатын валютадағы активтер өсті.

Елдің халықаралық резервтері тұтастай алғанда, Ұлттық қордың шетел валютасындағы активтерін қоса алғанда (57,3 млрд доллар), алдын ала деректер бойынша, ағымдағы маусымның соңында — 92,4 млрд АҚШ доллары.

Ақша базасы өткен айға қарағанда 0,5% - ға қысқарып, 10 270,1 млрд теңгені құрады (жыл басынан бері 5,0% - ға ұлғайды).

Тар ақша базасы (Ұлттық банктегі екінші деңгейдегі банктердің мерзімді депозиттерін есептемегенде ақша базасы) 4,3% – ға, 6 297,0 млрд теңгеге дейін (жыл басынан бастап-23,8% - ға) ұлғайды.

2021 жылғы маусымда ақша массасы 2,6% – ға артып, 28 161,7 млрд теңгені құрады (жыл басынан бері – 13,0% - ға өсті), айналымдағы қолма-қол ақша 2,1% - ға, 3 027,2 млрд теңгеге дейін (жыл басынан бастап-7,0% - ға) ұлғайды.

3.    Ұлттық Банктің ақша-кредит саясаты саласындағы операциялары

26 шілдеде ҚР ҰБ базалық мөлшерлемені +/– 1,00 п. т. пайыздық дәлізімен жылдық 9,25% деңгейінде белгілеу туралы шешім қабылдады.

Ақша нарығында ақша-кредит саясатының операцияларын жүргізу кезінде таргеттелетін (нысаналы) мөлшерлеме болып табылатын TONIA индикаторы 2021 жылғы маусымда пайыздық дәліз ішінде қалыптастырылды. 2021 жылғы маусымда TONIA – ның орташа өлшемді мәні жылдық 8,3% - ды құрады (2021 жылғы мамырда-8,1%).

Ақша-кредит саясатының құралдары. Осы жылдың маусым айының соңында Ұлттық банк операцияларының теріс сальдосы (ҚР ҰБ ашық позициясы) ақша нарығында 5,4 трлн теңгені құрады.

Тікелей репо операциялары бойынша банктің ашық позициясының көлемі 85,7 млрд теңгені құрады.

Еліміздің бас банкіндегі банк депозиттерінің көлемі-197,3 млрд теңге. Депозиттік аукциондар арқылы алынатын өтімділік көлемі 1 688,0 млрд теңгені құрады.

2021 жылғы маусым айының соңында айналыстағы қысқа мерзімді ноталар көлемібір айда 9,5% - ға ұлғайып , 3 474,7 млрд теңгені құрады.

Маусым айында жалпы сомасы 2 164,0 млрд теңгеге алты аукцион өткізілді, оның ішінде 1 532,6 млрд теңге сомаға 1 айлық нотаны орналастыру бойынша 4 аукцион (орташа алынған кірістілік-9,00%), 531,4 млрд теңге сомаға 3 айлық ноталар бойынша 1 аукцион (кірістілік – 9,15%), 100 млрд теңге сомаға жартыжылдық ноталар бойынша бір аукцион (кірістілік-9,14%).

Ағымдағы жылдың маусым айында Ұлттық Банктің қысқа мерзімді ноттарын өтеу көлемі 2 121,4 млрд теңгені құрады.

4.    ҚР Қаржы министрлігінің мемлекеттік бағалы қағаздары

Осы жылдың маусым айында ҚР Қаржы министрлігі 139,2 млрд теңге сомаға ұзақ мерзімді (МЕУКАМ) мемлекеттік бағалы қағаздарды орналастырды. Өткен айда барлығы 2 жылдан 14 жылға дейін өтеу мерзімі бар мемлекеттік бағалы қағаздар орналастырылған облигациялардың 11 шығарылымы орналастырылған. Олар бойынша орташа алынған кірістілік жылдық 9,60% - дан 10,70% - ға дейін құрады.

Ағымдағы жылдың маусым айында айналыстағы Қаржы министрлігінің бағалы қағаздарының көлемі 1,1% - ға артып, 9 994,9 млрд теңгені құрады [2].

Маусым айының соңында кірістілік қисығы[3] сегменттегі кірістіліктің 4 жылға дейін төмендеуін көрсетті, ал 4 жылдан жоғары сегментте 2021 жылдың мамыр айының деңгейімен салыстырғанда кірістіліктің жоғарылауы байқалды.

5.    Валюта нарығы

2021 жылғы маусымда теңгенің биржалық айырбас бағамы бір АҚШ доллары үшін 425,64 – 428,30 теңге диапазонында өзгерді. Айдың соңында теңгенің АҚШ долларына биржалық бағамы бір доллар үшін 427,31 теңгені құрап, 0,3% - ға нығайды.

"Теңге – АҚШ доллары" валюта жұбы бойынша операциялардың жалпы көлемі бір айда 14,1 млрддолларды құрады, оның ішінде Қазақстан қор биржасындағы биржалық сауда – саттық көлемі – 3,2 млрд доллар, биржадан тыс валюта нарығындағы операциялар көлемі-11,0 млрд доллар.

2021 жылдың маусым айында халық нетто-негізде 237 млрд теңгеге баламалы сомаға қолма-қол шетел валютасын сатып алды. Өткен аймен салыстырғанда бұл шығыстар 50,6% – ға ұлғайды (2021 жылғы мамырда-157,3 млрд теңге), 2020 жылдың ұқсас кезеңімен салыстырғанда (193,4 млрд теңге) нетто-сатып алу көлемі 22,5% - ға ұлғайды.

6.    Депозиттік нарық

Резиденттердің депозиттік ұйымдардағы депозиттерінің көлемі 2021 жылғы маусымның соңындабір айда 2,7% - ға ұлғайып , 25 134,6 млрд теңгені құрады. Заңды тұлғалардың депозиттері бір айда 2,0% — ға, 12 936,8 млрд теңгеге дейін, жеке тұлғалардың депозиттері-12 197,8 млрд теңгеге дейін (3,3% - ға) өсті.

Ұлттық валютадағы депозиттер көлемі бір айда 2,5% — ға, 15 843,3 млрд теңгеге дейін, шетел валютасында-3,0% - ға, 9 291,3 млрд теңгеге дейін ұлғайды. Долларландыру деңгейі 2021 жылғы маусымның соңында 37,0% – ды құрады (2020 жылғы желтоқсанда-37,3%).

Мерзімді депозиттердің көлемі бір айда 1,1% - ға ұлғайып, 17 040,1 млрд теңгені құрады. Олардың құрылымында ұлттық валютадағы салымдар 10 884,2 млрд теңгені, шетел валютасындағы салымдар – 6 155,9 млрд теңгені құрады.

Банктік емес заңды тұлғалардың ұлттық валютасындағы мерзімді депозиттер бойынша орташа алынған сыйақы мөлшерлемесі 2021 жылғы маусымда 7,3% – ды (өткен жылғы маусымда – 7,6%), жеке тұлғалардың депозиттері бойынша-8,6% - ды (9,9%) құрады.

7.    Несие нарығы

Банктердің экономиканы кредиттеу көлемі осы жылдың маусым айының соңында 15 721,5 млрд теңгені құрап, бір айда 0,5% - ға ұлғайды. Заңды тұлғаларға берілген несиелер көлемі 3,5% - ға, 7 169,1 млрд теңгеге дейін төмендеді, жеке тұлғаларға 4,2% - ға, 8 552,4 млрд теңгеге дейін ұлғайды.

Ұзақ мерзімді кредиттер көлемі бір айда 0,3% – ға, 13 457,9 млрд теңгеге дейін, қысқа мерзімді кредиттер көлемі-1,6% - ға, 2 263,7 млрд теңгеге дейін ұлғайды.

Өткен айда банктік емес заңды тұлғаларға ұлттық валютамен берілген кредиттер бойынша орташа алынған сыйақы мөлшерлемесі 11,6% (2020 жылғы маусымда – 11,0%), жеке тұлғаларға – 16,6% (16,9%) құрады.

8.    Төлем жүйелері

2021 жылғы 1 шілдедегі жағдай бойынша ҚР аумағында 19 төлем жүйесіжұмыс істейді , оның ішінде Ұлттық Банктің төлем жүйелері, ақша аударымдары жүйелері, төлем карточкалары жүйелері.

Ағымдағы жылдың маусым айында ҚР ҰБ төлем жүйелері (Банкаралық ақша аудару жүйесі және Банкаралық клиринг жүйесі) арқылы 68,2 трлн теңге сомасына 4,7 млн транзакция жүргізілді (2021 жылғы мамырмен салыстырғанда саны бойынша ұлғаю 4,6% – ды, сомасы бойынша-0,4% - ды құрады). Орташа алғанда, бір күнде көрсетілген төлем жүйелері арқылы 3,8 трлн теңге сомасына 214,2 мың транзакция жүргізілді.

1 шілдедегі жағдай бойынша елімізде төлем карточкаларын шығаруды 21 банк және "Қазпошта" АҚ жүзеге асырды. Шығарылған және таратылған төлем карточкаларының жалпы саны 54,0 млн бірлікті құрады.

Қазақстандық эмитенттердің төлем карточкаларын пайдалана отырып, 2021 жылдың маусым айында 8,4 трлн теңге сомаға 533,3 млн транзакция жүргізілді (2021 жылдың мамырымен салыстырғанда транзакциялар саны 0,2% – ға, сома-13,2% - ға артты). Қазақстандық эмитенттердің төлем карточкаларын пайдалану операцияларының саны бойынша қолма-қол ақшасыз төлем операцияларының үлесі 95,4% - ды (508,7 млн теңге) құрады. Осы кезеңде қолма-қол ақшасыз операциялар көлемінің үлесі 74,4% - ды (6,2 трлн теңге) құрады.

Осы жылдың маусым айында халықаралық ақша аударымдары жүйелері арқылы жөнелтілген ақшаның жалпы көлемі 109,0 млрд теңге сомасына 0,3 млн аударымды құрады. 2021 жылғы мамырмен салыстырғанда ақша аударымдары көлемінің ұлғаюы 39,6% - ды құрады.

9.    Зейнетақы жүйесі

Салымшылардың (алушылардың) зейнетақы жинақтары2021 жылғы қаңтар—маусымда 145,6 млрд теңгеге немесе 1,1% - ға азайып , 1 шілдедегі жағдай бойынша 12 767,8 млрд теңгені құрады.

Жылдың бес айында зейнетақы активтерін инвестициялаудан түскен таза табыс 751,0 млрд теңгеге, ағымдағы шілдеде 6 304,6 млрд теңгеге дейін артты.

Міндетті зейнетақы жарналары бойынша салымшылардың жеке зейнетақы шоттарының саны (зейнетақы жинақтары жоқ ЖЗШ-ны ескере отырып) 2021 жылғы 1 шілдедегі жағдай бойынша 10,9 млн шотты құрады.

2021 жылғы қаңтар—маусымда зейнетақы төлемдерінің сомасы 1,7 трлн теңгені құрады.

2021 жылғы 1 шілдедегі жағдай бойынша БЖЗҚ жиынтық инвестициялық портфелінің негізгі үлесін ҚР мемлекеттік бағалы қағаздары мен ҚР эмитенттерінің мемлекеттік емес бағалы қағаздары (зейнетақы активтерінің жалпы көлемінің  39,6% және тиісінше 25,9%) алады.

[1] Ең төменгі және ең жоғары кірістілігі бар мәмілелердің 5% - ын кесіп тастайтын МБҚ бағалы қағаздармен бір күндік репо операциялары кірістілігінің орташа алынған мәні.

[2] МБҚ теңгемен айналымда (шетел валютасындағы МБҚ  есепке алмағанда).

[3] Кірістілік қисығын құру үшін Қазақстан қор биржасының ресми сайтында жарияланған Қазақстан Республикасының мемлекеттік бағалы қағаздарының кірістілік функциясын айқындау әдістемесі қолданылды.

Сондай-ақ мынаны оқыңыз: ҚР Ұлттық Банкі базалық мөлшерлемені жылдық 9,25% - ға дейін арттырды