ЖӨБ дамыту

Ұлттық экономика министрлігінде Жергілікті өзін-өзі басқаруды дамыту тұжырымдамасының жобасы ҰҚСК мүшелерімен талқыланды

Тұжырымдама жобасы шеңберіндегі негізгі реформалардың бірі-аудандық маңызы бар қалалардың, ауылдардың, кенттердің, ауылдық округтердің әкімдерін тікелей сайлауды енгізу.

Ұлттық қоғамдық сенім кеңесінің (ҰҚСК) мүшелерімен кездесу барысында Ұлттық экономика вице-министрі Азамат Амрин Қазақстан Республикасында жергілікті өзін — өзі басқаруды дамытудың 2025 жылға дейінгі жаңа тұжырымдамасының (бұдан әрі-Тұжырымдама, ЖӨБ тұжырымдамасы) жобасын ұсынды, деп хабарлады ҰЭМ баспасөз қызметі. 

Іс-шараға қатысушылар Тұжырымдаманың негізгі ережелерін, жергілікті өзін-өзі басқаруды одан әрі дамытуға кедергі келтіретін негізгі проблемаларды шешу жөніндегі шараларды, сондай-ақ азаматтардың жергілікті атқарушы органдарға сенім деңгейін арттыру жөніндегі жаңа тәсілдерді талқылады.

"Тұжырымдама жобасында шешімдер қабылдау процесіне азаматтардың қатысуы мен рөлін кеңейтуге, жергілікті өзін — өзі басқару органдарын сайлауға, ауыл әкімдіктерінің ұйымдастырушылық, экономикалық және қаржылық мәселелерді шешудегі дербестігіне, халық алдындағы ашықтық пен есеп берушілікке, сондай-ақ мемлекеттік органдар мен жергілікті өзін-өзі басқару қызметтерінің аражігін ажыратуға бағытталған жергілікті өзін-өзі басқаруды дамытудың жаңа моделі қаланған", - деп атап өтті вице-министр.

Тұжырымдама жобасы шеңберіндегі негізгі реформалардың бірі-аудандық маңызы бар қалалардың, ауылдардың, кенттердің, ауылдық округтердің әкімдерін тікелей сайлауды енгізу.

"Қазақстан Республикасындағы сайлау туралы" және "ҚР кейбір заңнамалық актілеріне сайлау мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы" ҚР конституциялық заңына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы" тиісті Заңдар 2021 жылғы 24 мамырда қабылданды.

Аудандық маңызы бар қалалар, ауылдар, кенттер, ауылдық округтер әкімдерінің алғашқы жаппай тікелей сайлауы ағымдағы жылдың 25 маусымында жарияланды. Сайлаудың өзі 25 шілдеде өтті.

Сайлау қорытындысы бойынша 730 әкім сайланды, олардың өкілеттік мерзімі 2021 жылы аяқталды. Сайлау өз өкілеттіктерінің аяқталу мерзіміне сәйкес 2025 жылдың бірінші жартыжылдығына дейін кезең-кезеңімен енгізілетін болады.

2024 жылдан бастап аудандар мен облыстардағы аудандар әкімдерінің тікелей сайлауы енгізіледі.

ЖӨБ тұжырымдамасы жобасындағы тағы бір маңызды аспект "Қазақстан Республикасындағы жергілікті өзін-өзі басқару туралы" жаңа Заңды әзірлеу болып табылады, онда жергілікті өзін-өзі басқару органдарының құрылымы, қалыптастыру тәртібі және өкілеттіктері айқындалатын болады. Бұл жергілікті өзін-өзі басқарудың орталықсыздандыруға және пәрменді жүйесін құруға, мемлекеттік және жергілікті өзін-өзі басқару деңгейлері арасындағы функциялар мен өкілеттіктерді қайта бөлуге және олардың қайталануын болдырмауға мүмкіндік береді.

Сарапшылар саяси реформаларды сапалы іске асыруға мүмкіндік беретін жергілікті өзін-өзі басқару туралы жаңа заң жобасын әзірлеудің маңыздылығын атап өтті, бұл қоғамды демократияландыру процестеріне және азаматтарды жергілікті деңгейде шешімдер қабылдау процесіне барынша тартуға оң әсер етеді.

Жалпы, Тұжырымдаманың өзінде тұрғындардың маңызды мәселелер бойынша шешімдер қабылдауға белсенді қатысуы болжанады. Мысалы, елді мекендердің мәртебесін, атауын және шекарасын өзгерту, жергілікті қоғамдастықтың басым міндеттерін айқындау және т. б. мәселелер

Сондай – ақ, ауылдық өкілді орган - "Кеңес" құрылады. Кеңес төрағасы мен мүшелерін азаматтар тікелей, бес жыл мерзімге сайлайтын болады.

Кеңес жергілікті қоғамдастықты дамыту жоспары мен бюджеттің орындалуын бекітеді және бақылайды, ауылдық деңгейде салық мөлшерлемелерінің мөлшерін, сондай-ақ ауылдарды абаттандыру мәселелерін реттейді.

Сонымен қатар, 2022 жылдан бастап ауыл деңгейіне салықтар мен төлемдердің қосымша төрт түрі (бірыңғай жер салығы, жер учаскелерін пайдаланғаны үшін төлемақы, оларды сатудан түсетін түсімдер және оларды жалдау құқығын сатқаны үшін төлемақы) берілетін болады. 2024 жылы тағы да бірқатар салықтар мен төлемдер берілетін болады. Атап айтқанда, шағын және орта бизнестен түсетін корпоративтік табыс салығы облыс, аудан және ауыл арасында бөлінетін болады. Болжам бойынша, 2025 жылға қарай фискалдық орталықсыздандыру ауылдық округтер бюджетінің өзін-өзі қамтамасыз етуін 35% - ға дейін ұлғайтады.

Тұжырымдама жергілікті бюджет шығыстарының ұтымды бөлінуін арттыру және коммуналдық меншік объектілерін тиімді пайдалану жөніндегі шараларды қамтиды.

Осылайша, тіркелмеген коммуналдық меншік объектілерін түгендеу және есепке қою оңайлатылған тәртіппен жүргізілетін болады. Ауылдық округ әкімі "Кеңес" - пен бірлесіп, жергілікті өзін-өзі басқарудың коммуналдық меншігіне беруге жататын мүлік түрлерін айқындайтын болады. Ауылдарда әлеуметтік нысандарды жобалауға арналған шығыстарды төмендету үшін үлгілік жобалау-сметалық құжаттама әзірленетін болады.

Жоспарланған шараларды іске асыру "Халық үніне құлақ асатын мемлекет" саясатына сәйкес келетін және азаматтардың мүдделерін сапалы іске асыруға бағытталған жергілікті өзін-өзі басқарудың жаңа моделін қалыптастыруға мүмкіндікбереді. 

Ведомствода атап өткендей, Тұжырымдама жобасы Мемлекет басшысының 2020 жылғы 1 қыркүйектегі "Жаңа жағдайдағы Қазақстан: іс-қимыл кезеңі" атты Қазақстан халқына Жолдауы барысында берген тапсырмасын орындау мақсатында әзірленген.

Іс-шараға сарапшылар, азаматтық қоғам өкілдері және әкімдіктер қатысты.

Сондай-ақ мынаны оқыңыз: ERI сарапшысының ЖӨБ дамыту тұжырымдамасы туралы Strategy2050.kz порталына берген сұхбаты