Париж келісімі аясында Қазақстан шығарындыларды 1990 жылғы деңгейден 2030 жылға қарай 15% - ға қысқартады

Экология министрі: 2060 жылға қарай ҚР бүкіл экономика ауқымындағы нөлдік шығарындылар балансына жетеді.

Қазақстан жаһандық температураның 2 градустан астам өсуіне жол бермеу жөніндегі Париж келісімінің температуралық мақсатына қол жеткізу жолында күш-жігерді жандандыру және амбицияларды арттыру бойынша жаһандық күн тәртібін толық қолдайды, деп хабарлады ҚР Экология, геология және табиғи ресурстар министрі Серікқали Брекешев ОКҚ брифингінде.

2019 жылы парниктік газдардың ұлттық шығарындылары 364 млн тоннадан асты.

Министрдің мәліметінше, климаттың өзгеруі және парниктік газдар шығарындыларын азайту қажеттілігі ірі секторларды көміртексіздендіру есебінен әлемдік экономиканың дамуына қарай трансформацияға алып келеді.

Париж келісімінің мақсатына жету үшін көптеген елдер көміртегі бейтараптығының мақсатын мәлімдейді. Халықаралық қаржы институттары төмен көміртекті технологияларды дамыту пайдасына көмірмен байланысты жобалардан толық бас тартты. Бұл көмір өнеркәсібіне қысым жасайды.

"CarbonTracker" талдамалық орталығының зерттеулеріне сәйкес, 2015 жылдан бастап әлемде салынып жатқан көмір электр станцияларының саны 84% - ға азайды. Еуропалық одақ 2023 жылдан бастап көміртекке, көміртекті көп қажет ететін өнімдер импортына шекаралық салық енгізуді жоспарлап отыр. Бұл халықаралық сауда ережелерін түбегейлі өзгертеді. Париж келісімі шеңберінде Қазақстан 2030 жылға қарай шығарындыларды 1990 жылғы деңгейден 15% — ға, ал халықаралық қолдау кезінде 25% - ға қысқарту міндеттемесін өзіне алды. Алайда, бүгінгі таңда шығарындылар 1990 жылғы деңгейден асып кетті", - деді министр.

Ол сондай-ақ егер елеулі шаралар қабылданбаса, болжам бойынша жалпы шығарындылардың ұлғаюы жалғасады және 2060 жылы 473 млн тоннадан асады деп атап өтті.

Париж келісімінің температуралық мақсатына қол жеткізуге Қазақстанның қосқан үлесі үшін, сондай-ақ Мемлекет басшысының көміртегі бейтараптығына қол жеткізу туралы мәлімдемесін іске асыру үшін 2060 жылға дейін көміртегі бейтараптығына қол жеткізу доктринасының жобасы әзірленді.

Доктринаны әзірлеу кезінде ең озық модельдер қолданылды: TIMES, CGE және System Dynamics нақты экономиканы модельдеу үшін. Бұл ең төменгі инвестициялық шығындар мен барынша жоғары экономикалық пайда алу тұрғысынан Қазақстан экономикасын демилитаризациялаудың неғұрлым оңтайлы жолын айқындауға мүмкіндік берді.

Базалық сценарий-бұл экономиканы декарбонизациялау бойынша шаралар қолданылмайтын жол. Модельдеуге сәйкес базалық сценарий экономика өсімінің болжамды көрсеткіштеріне қол жеткізуге мүмкіндік бермейді. Бұл үш сыртқы фактордың әсеріне байланысты.

Біріншісі- Еуропалық Одақтың, сондай-ақ ҚР-дың басқа да ірі сауда серіктестерінің шекаралық көміртегі салығын енгізуі. Сонымен қатар, Халықаралық энергетикалық агенттіктің болжамы бойынша энергия ресурстарына деген бағаның күтілетін төмендеуі және климаттың өзгеруінің ауыл шаруашылығына әсері де кері әсерін тигізеді. 

Көміртекті бейтараптық сценарийі 2060 жылға қарай көміртегі бейтараптығына қол жеткізу үшін қажетті шараларды қамтиды.

"Біздің есептеулеріміз бойынша, бұл аталған тәуекелдерден күтілетін залалды 2 еседен астам қысқартуға мүмкіндік береді. Модельдеу нәтижелері 2060 жылға қарай Қазақстан бүкіл экономика ауқымында нөлдік шығарындылар балансына жететінін көрсетті. Шығарындылардың көп бөлігін болдырмауға болады, ал қалған шығарындыларды көміртекті ұстау және сақтау технологиялары ұстап, өсімдіктер мен топырақ сіңіреді. Экономиканы декарбонизациялау үшін шараларды жүзеге асыру отын-энергетикалық кешеннің өзгеруіне әкелетіні сөзсіз. 2017 жылы отын-энергетикалық себет 54% көмірден, 24% мұнайдан және 22% газдан тұрды. Модельдердің есептеулері 2060 жылға қарай бастапқы отын-энергетика ресурстары құрылымындағы қазба энергия ресурстарының үлесі 3,4 есе қысқарып, 29% — ды құрайтынын, ал ЖЭК үлесі ағымдағы 3% - дан 70% - ға дейін өсетінін көрсетті", - деді Серікқали Брекешев. 

Энергия ресурстарын түпкілікті тұтыну құрылымында өнеркәсіп пен ғимараттар 42 және тиісінше  40% - ды тұтынды, көлікке тұтынылған энергия ресурстарының 14% - ы тиесілі болды. Есептеулер бойынша 2060 жылы өнеркәсіп секторы барлық энергия ресурстарының 65% - ын тұтынатын болады. Ғимараттарды тұтыну 23% - ға дейін қысқарады, көліктің энергия тұтынуы 9% - ға дейін төмендейді. Модельдің есептеулеріне сәйкес, 2060 жылға қарай шығарындылар шамамен 76 миллион тонна СО2 құрайды. 

Болжам бойынша, ауыл шаруашылығы парниктік газдардың ең үлкен көзі болады. Шығарындылар шамамен 42 млн тоннаны құрайды. Бұл агроөнеркәсіптік кешенді дамыту драйверлерінің бірі ретінде мал шаруашылығы секторын қолдауға байланысты.

Екінші ірі эмитент өнеркәсіп болады (қара және түсті металлургия, цемент және басқа да минералды өнімдер өндірісі). Шығарындылар 21 млн тоннадан асады деп күтілуде. Мұнай-газ секторы — 6 млн тонна.

"Сондай-ақ, есептеулер көрсеткендей, ТКШ секторында тікелей шығарындылар энергия тиімділігі, электрлендіру, жылыту шаралары, сондай-ақ таратылған ЖЭК-ті кеңінен қолдану есебінен нөлге дейін төмендетілетін болады. Көлікте шығарындылар электрлендіру және сутегі отынын пайдалану есебінен 10 еседен астам төмендейді. Жайылымдар мен орман екпелерінің шығарындыларын сіңіру ұлғаяды. Жалпы, біздің есептеуімізше, жерді пайдалану және орман шаруашылығы 2060 жылға қарай 45 млн.тоннаны сіңіруді қамтамасыз етеді. Қалған 31 млн тонна көлеміндегі шығарындылар көміртекті ұстап қалу және сақтау технологияларымен өтелетін болады, бұл шығарындылар мен сіңірулердің нөлдік теңгеріміне әкеледі", — деп қорытындылады министр.