Мемлекет басшысы сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл мәселелері бойынша

Мемлекет басшысы сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл мәселелері жөнінде кеңес өткізді, деп хабарлайды ҚР Президентінің баспасөз қызметі.

Президент соңғы жылдары бұл бағытта маңызды қадамдар жасалды деп санайды. Соттардың сапалы жұмыс істеуі үшін нақты шаралар қабылданды, үш жыл ішінде 174 судья қызметінен босатылды немесе қызметінен босатылды. Жаңадан құрылған әкімшілік соттарға жарты жыл ішінде 14 мың талап арыз келіп түсті, онда жағдайлардың жартысында өтініш берушілер ұтады. Қылмыстық процестің үш буынды моделі енгізілді. Нәтижесінде, өткен жылы прокурорлар қылмыстық процеске 3,5 мыңға жуық адамды негізсіз тартуға жол берген жоқ. Сондай-ақ басқа да бірқатар институционалдық шаралар іске асырылды.

"Сыбайлас жемқорлық әрекеті үшін сотталған азаматтарды мерзімінен бұрын шартты түрде босатуға тыйым салынды.  Соттарға, құқық қорғау органдарына, парақорлар мен делдалдарға қатаң жаза қолданылады. Өткен жылдан бастап кірістерді жалпыға бірдей декларациялау енгізілді. Осы және басқа да шаралар айтарлықтай нәтиже берді, сыбайлас жемқорлық деңгейі төмендеді. Алайда, бұл түбегейлі өзгерістер әкелмеді. Бұл туралы ашық айту керек. Азаматтар әлі күнге дейін күнделікті өмірде сыбайлас жемқорлық көріністеріне тап болып отыр", - деді Мемлекет басшысы.

Қасым-Жомарт Тоқаев кеңеске қатысушыларға оның тапсырмасы бойынша дайындалған Сыбайлас жемқорлыққа қарсы саясат тұжырымдамасының жобасын бекітетінін айтты. Алайда жұмыстың тиімділігі нақты нәтиже бойынша бағаланады. Түпкілікті мақсат- сыбайлас жемқорлықтан таза қоғам қалыптастыру.

Мемлекет басшысы сыбайлас жемқорлыққа қарсы тиімді күрес құқық қорғау жұмысынсыз мүмкін емес деп санайды. Көптеген жылдар бойы ол тақырыпқа терең енбестен парақорларды қолға түсіруге кірісті. Әр түрлі адамдар бірдей мәселелерді шешу үшін бірдей лауазымдарда әшкереленді. Жемқорлар үнемі ұсталып, түрмеге жіберілді, ал сыбайлас жемқорлықтың себептері мен жағдайлары ешкімді қызықтырмады. Тек соңғы жылдары бұл практикадан кету байқалды.

Мемлекет басшысы ақпараттық жүйелер мен деректер базасының жұмысы мәселелеріне жеке тоқталды. Цифрландыру министрлігіне мемлекеттік құрылымдар әзірлеген барлық ақпараттық жүйелерге тексеріс жүргізу тапсырылды.

"Олар қандай міндеттерді орындайды, оларға кім қол жеткізе алады, оларға қанша қаражат жұмсалды, азаматтар мен мемлекетке қандай пайдасы бар. Цифрландыру жөніндегі жұмыста басымдықтар нақты белгіленуі тиіс. Егер бұл мемлекеттік қызметтерді алуды жеңілдететін "Электрондық үкімет" сияқты жоба болса, бұл бөлек әңгіме. Немесе жолдардағы жүргізуші тәртібін нығайтқан және жол бұзушылықтарын тіркеуде адам факторын жойған "Сергек" болсын. Тағы бір сәт, цифрландыру сылтауымен бюджет ойланбастан жұмсалады, содан кейін жыл сайын біреу ешкімге қажет емес ресурстарға қызмет көрсеткені үшін миллиондаған қаражат алады",-деп атап өтті Қасым — Жомарт Тоқаев.

Президент сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызметтің барлық бағыттарын түбегейлі қайта қарауға шақырды, сондай-ақ уәкілетті органдардың алдына бірқатар міндеттер қойды. Оның пікірінше, кәсіпкерлер мен жұртшылықтың сыбайлас жемқорлық фактілері туралы өтініштері бойынша жүйелі жұмыс жүргізу қажет.

Президент мемлекет реттейтін бағаларды белгілеу кезінде сыбайлас жемқорлықты жоюға ерекше назар аударды.

"Тиісті уәкілетті органдар бағаны белгілеу кезінде оның қаншалықты негізделгенін мұқият зерделеуі тиіс. Экономикалық факторлармен қатар, біреудің пайдакүнемдік мүдделері бар-жоғын зерттеу керек. Мысалы, отандық өндірушілер теміржол саласындағы сыбайлас жемқорлыққа үнемі шағымданады. Кәсіпкерлер белгілі бір объектіге кірме жолдарды пайдаланғаны үшін төлем мөлшеріне наразы. Осыған байланысты бір мезгілде бірнеше өңірлерден – Қостанай, Шығыс Қазақстан, Түркістан, Ақмола және Павлодар облыстарынан өтініштер келіп түсті. Монополист компаниялар бағаны өз бетінше көтерді. Ал бұл халық тұтынатын тауарлардың бағасына бірден әсер етеді", - деді Мемлекет басшысы.

Қасым-Жомарт Тоқаев квазимемлекеттік сектордағы мемлекеттік сатып алулар мен сатып алулардың барлық жүйесін қайта қарауды тапсырды. Оның пайымдауынша, мемлекеттік сатып алуларға беделі бар өндірушілер, тиісті техникалар, білікті қызметкерлер және салықты уақтылы төлейтін өндірушілер қатысуы керек.

Үкіметке сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл және қаржы мониторингі агенттіктерімен бірлесіп, мемлекет пен квазимемлекеттік сектордың сатып алуларын, оның ішінде осы саладағы мемлекеттік бақылау жүйесін реттеу тәсілдерін түбегейлі өзгерту тапсырылды.

Сонымен қатар, Мемлекет басшысы мемлекеттік-жеке меншік әріптестік саласында сыбайлас жемқорлыққа қарсы бақылауды күшейту қажет деп санайды. Үкімет МЖӘ туралы заңды түбегейлі жаңарту мәселесін қарауы тиіс.

Президент салық және кеден саласындағы сыбайлас жемқорлықты жою мәселелеріне жеке тоқталды.

"Екі елдің Қытаймен өзара сауда туралы статистикасы әртүрлі. Олардың арасындағы айырмашылық миллиардтаған долларды құрайды.  Өткен жылы бұл көрсеткіш 5,7 миллиард долларға жетті. Мұндай үлкен айырмашылықтың қалай пайда болғанын ешкім түсіндіре алмайды. Ашығын айтқанда, бұл контрабанда. Проблемалардың бар екенін кәсіпкерлер де растап отыр. Сауалнамаға сәйкес, шет елдермен сауда жүргізетін адамдардың 90% - ы сыбайлас жемқорлыққа тап болады. Олардың 45% - ы кеденшілерге пара беруге мәжбүр болды. Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігі Шығыс Қазақстан облысында сыбайлас жемқорлыққа қарсы үш көліктік бақылау пунктін анықтады. Ал елімізде осындай 49 бекет бар. Кедендік және көліктік бақылау саласындағы парақорлық біздің транзиттік әлеуетімізді толық көлемде пайдалануға мүмкіндік бермейді",-деді Қасым-Жомарт Тоқаев.

Президент азаматтар арасында ақпараттық-түсіндіру жұмыстарын күшейтуге шақырды. Барлық қоғамды сыбайлас жемқорлыққа қарсы күреске жұмылдыру қажет. Бұқаралық санаға "Жемқорлық – індет, онымен күресу – міндет" («Коррупция – болезнь, борьба с ней – наш долг») қағидатын енгізумен барлық мемлекеттік органдар бірлесіп айналысуға тиіс. Қасым-Жомарт Тоқаев мемлекеттік аппаратта жобалық басқару қағидаттарын енгізуді жалғастыруды да маңызды деп санайды. Барлық мемлекеттік органдар жұмыстың жаңа форматтарын белсенді түрде игеріп, оларды практикада пайдалануы керек.

"Жалпы, ескі әкімшілік әдістерден ауытқып, барлық жерде басқарудың заманауи технологияларына қайта бағдарлану қажет. Мемлекеттік қызмет істері жөніндегі уәкілетті орган іс жүзінде сервистік және клиентке бағдарланған болуы үшін мемлекеттік қызмет жүйесін толығымен қайта жүктеуі тиіс", – деп түйіндеді Мемлекет басшысы.

ҰҚСК және Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігінің Қоғамдық кеңесінің мүшесі Марат Бәшімов қоғамдық бақылауды кеңейтуді және мемлекеттік органдардың ашықтығын қамтамасыз етуді ұсынды.

Осыған байланысты Қасым-Жомарт Тоқаев жоғары лауазымды тұлғаларды тағайындау кезінде міндетті түрде Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігі ұсынған қорытындыны талап ету қажеттігі туралы мәлімдеді.    

Кеңес барысында Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігінің төрағасы Марат Ахметжанов, Кәсіпкерлердің құқықтарын қорғау жөніндегі уәкіл Рустам Жүрсінов, Ауыл шаруашылығы министрі Ербол Қарашөкеев, Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрі Бағдат Мусин сөз сөйледі.