Қасым-Жомарт Тоқаевтың төрағалығымен Шетелдік инвесторлар кеңесінің 34-ші пленарлық отырысы өтті.
Іс-шараға ірі трансұлттық компаниялардың басшылары, мемлекеттік органдардың басшылары және халықаралық ұйымдардың өкілдері қатысты.
Кездесудің күн тәртібіне экономиканы декарбонизациялау және төмен көміртекті технологияларды енгізу мәселелері кірді.
Мемлекет басшысы қатысушыларға арнаған сөзінде бүгінгі отырыс халықаралық шиеленіс жағдайында өтіп жатқанын атап өтті.
"Жаһандық логистикалық тізбектердің үзілуі, сауда соғыстары, бұрын – соңды болмаған инфляциялық қысым-осының бәрі біздің күндеріміздің объективті шындығы. Мұндай жағдайда мемлекет пен бизнес ойынның жаңа ережелеріне тез бейімделуі керек. Тек осылай ғана біз бәсекеге қабілеттілікті сақтай аламыз", - деп есептейді Президент.
Қасым-Жомарт Тоқаев жүргізіліп жатқан ауқымды демократиялық реформалар, өткен жалпыұлттық референдумның негізгі мақсаттары мен міндеттері туралы хабардар етті. Оның пікірінше, жүзеге асырылып жатқан саяси реформалар кешенді экономикалық қайта құрулармен қатар жүруі тиіс.
"Дәл осындай тәсіл бізге орташа табыс тұзағынан шығуға және дамудың келесі деңгейіне өтуге мүмкіндік береді. Сондықтан біз шынайы нарықтық, еркін және бәсекеге қабілетті экономика құруға бағытталған еліміздің жаңа экономикалық бағытын іске асырамыз. Осыған байланысты біз инвестициялық ахуалды жүйелі түрде жақсартуға ерекше назар аударамыз", – деді Мемлекет басшысы.
Президент экономиканы декарбонизациялау және төмен көміртекті технологияларды енгізудің өзектілігіне назар аударды. Атап айтқанда, ол климаттың өзгеруіне, бидай өнімділігінің төмендеуі мен су ресурстарының қол жетімділігіне байланысты проблемаларды шешу үшін шұғыл жүйелі шаралар қабылданғанын атап өтті.
Қасым-Жомарт Тоқаев Қазақстандағы барлық парниктік газдар шығарындыларының 80% - ы қазбалы отынға энергия өндірумен байланысты екенін, бұл елдің климатына теріс әсер ететін негізгі фактор болып табылатынын атап өтті. Осыған байланысты, оның айтуынша, энергетика саласын жаңғырту өте маңызды.
Қазақстан басшысы инвестициялық ахуалды одан әрі жақсарту және инвесторлардың заңды құқықтарын қорғау жүйесін жетілдіру біздің мемлекетіміздің стратегиялық міндеттері болып табылатынын атап өтті.
"Өткен жылы шетелдік серіктестер біздің экономикамызға шамамен 24 млрд доллар инвестициялады, бұл өткен жылмен салыстырғанда 38% - ға көп. Шетелдік инвестициялардың 60% - дан астамы экономиканың шикізаттық емес секторына тиесілі. Біз бұл инвестицияларды өте бағалаймыз және шетелдік серіктестер алдындағы барлық міндеттемелерімізді мінсіз орындау үшін бәрін жасаймыз. Инвесторлар үшін ашық есік саясатын Қазақстан тек күшейтеді", - деп сендірді Мемлекет басшысы.
Қасым-Жомарт Тоқаев сондай-ақ шетелдік компаниялармен тікелей өзара іс-қимылды жолға қою, оның ішінде оларды елімізге көшіру немесе бірлескен өндірістер ашу арқылы барлық институционалдық жағдайларды жасауға дайын екенін мәлімдеді.
"Біз инновацияларды дамытуға және елдегі адами капитал деңгейін арттыруға бағытталғанбыз. Бұл жерде Шетелдік инвесторлар кеңесі, әсіресе өзара тиімді шешімдерді іздеу және ынтымақтастықтың өзекті бағыттары бойынша тәжірибе алмасу бөлігінде өз рөлін атқаруға тиіс деп санаймын. Үкімет Кеңеспен бірлесіп, осы мәселелерді шешу бойынша талдау жүргізіп, практикалық шаралар әзірлеуі қажет", – деп тапсырды ол.
Президент инвестициялық ахуалды жақсарту жөніндегі жүйелі жұмыс ауқымды реформалармен қатар жүргізілетінін айтты. Мұнда адал бәсекелестікті дамыту, сыбайлас жемқорлықты жою, тиімді мемлекеттік басқару, адами капиталдың сапасын арттыру, сот жүйесін реформалау туралы сөз болып отыр.
Мемлекет басшысының сөйлеген сөзінде 2060 жылға дейін көміртегі бейтараптығына қол жеткізу бойынша күш-жігерге көп көңіл бөлінді. Ол ауқымды экономикалық, технологиялық және әлеуметтік өзгерістерді қарастыратын тиісті стратегия жобасын әзірлеу туралы хабарлады және оны ағымдағы жылдың соңына дейін қабылдау керек.
Президент Еуропалық Одақтың 2030 жылға қарай парниктік газдар шығарындыларын 55% - ға азайтуға және 2050 жылға қарай көміртегі бейтараптығына қол жеткізуге ниетті екенін еске салды. Сонымен қатар, ол 2026 жылдан бастап қазақстандық экспорттаушылар ЕО бюджетіне шекаралық көміртегі салығын төлейтініне назар аударды, бұл отандық өнімнің бәсекеге қабілеттілігіне әсер етуі мүмкін.
Осы тұрғыда Қасым-Жомарт Тоқаев ел экономикасының көміртекті сыйымдылығын төмендету және экономикалық шығындардың алдын алу бойынша қабылданып жатқан іс-әрекеттерге егжей-тегжейлі тоқталды. Атап айтқанда, ол Үкіметтің шығарындылар саудасының ұлттық жүйесін еуропалық жүйемен жақындастыру бойынша жүргізіп жатқан жұмысы туралы хабарлады.
"Парниктік газдар шығарындыларына үлестік коэффициенттерді қатаңдату жағына қарай есептеу әдістемесін қайта қарауды жеделдету қажет. Есептеу тәсілі еуропалық тәсілге ұқсас болуы керек – саладағы ең жақсы 10 өндіріс негізінде. Өндірістің негізгі ғана емес, сонымен қатар қосалқы түрлерін де ескеру қажет, сондай-ақ Еуроодақ СТВ ұқсас экономика секторларын қамтуды кеңейту қажет. Кеңес мүшелерінен практикалық көмек көрсетуді сұраймын. Бұл жұмысты келесі жылы аяқтау қажет", - деді ол.
Мемлекет басшысы экономиканың экспортқа бағдарланған салалары үшін квоталарды ақылы бөлуге кезең-кезеңімен көшу қажеттігін айтты. Оның пікірінше, квоталар саудасының отандық жүйесі парниктік газдар шығарындыларын өлшеу және верификациялау бойынша сенімді деректерге сүйенуі тиіс.
"Алайда, іс жүзінде біз мүлдем басқа жағдайды байқап отырмыз. Парниктік газдар шығарындыларын валидациялау және верификациялау жөніндегі органдар ұсынылған есептерді қашықтықтан растай отырып, қондырғы операторларының алаңдарына шықпайды. Осылайша, еліміздің түрлі өңірлерінде олармен бір мезгілде 20-ға жуық есеп тексерілуі мүмкін. Бұл осындай есептердің сенімділігіне үлкен күмән тудырады. Сондықтан Үкіметке парниктік газдар шығарындыларын валидациялау және верификациялау жөніндегі органдардың жауапкершілігі мен құзыреттілігін күшейту үшін пәрменді шаралар қабылдауды тапсырамын", – деді Президент.
Сонымен қатар, Қасым-Жомарт Тоқаев ауқымды энергетикалық көшуге кезең-кезеңімен дайындық жұмыстарын ынталандыруға бағытталған жаңа Экологиялық кодекстің қабылданғанын хабарлады. Құжат кәсіпорындарға экологиялық төлемдерден толық босату арқылы өндірісті жаңғыртуға мүмкіндік береді. Сонымен қатар, ол ірі өнеркәсіптік кәсіпорындардың 2023 жылғы 1 қаңтардан бастап шығарындылар мониторингінің автоматтандырылған жүйесін орнату міндетін еске салып, Үкіметке осы талаптың уақтылы және сапалы орындалуын қамтамасыз етуді тапсырды.
Қазақстан басшысы аумақтарды көгалдандыру және жаңа орман алқаптарын құру жөніндегі жұмысты тағы бір басым міндет деп атады.
"Менің тапсырмам бойынша 2025 жылға дейін бүкіл ел бойынша екі миллиард ағаш отырғызу жоспарланған. Мәселен, өткен жылы 138 миллион ағаш отырғызылса, биыл 280 миллион дана ағаш отырғызылды. Бірақ бұл қарқын жеткіліксіз, оны жеделдету қажет. Кеңес мүшелерін осы бастаманы қолдауға және осы іске қомақты үлес қосуға шақырамын", – деді Мемлекет басшысы.
Президент көмірді пайдалануды төмендетудегі газ саласының негізгі рөлін атап өтіп, ел ішінде газды тұтынуға сұраныстың артқанын атап өтті.
"Газға деген ішкі қажеттілікті қамтамасыз ету оның экспортынан сөзсіз басымдыққа ие екенін атап өткім келеді. Үкіметтен Теңіз кен орнының акционерлерімен бірлесіп екі миллиард текше метр газды экспорттық нарықтан ішкі нарыққа қайта бағыттау мәселесін пысықтауды сұраймын",-деді Қасым-Жомарт Тоқаев.
Мемлекет басшысы өз сөзінде жаңартылатын және баламалы энергетиканы дамыту үшін өсіп келе жатқан әлеуетке тоқталды. 2030 жылға қарай елдің энергия теңгеріміндегі ЖЭК үлесін кемінде 15% - ға жеткізу міндеті қойылды.
Ол сондай-ақ атом энергиясын пайдаланудың маңыздылығын атап өтті. Президенттің пікірінше, жаңартылатын энергетиканың тұрақсыздығы мен газ генерациясының шектеулілігі жағдайында "бейбіт" атом үздіксіз базалық генерацияның жалғыз көзі болып табылады.
Қорытындылай келе, Қазақстан басшысы Кеңес мүшелерін "жасыл" жобаларды іске асыру, ESG-инвестицияларды жұмылдыру және тұрақты даму мақсаттарына қол жеткізу бойынша іс-қимылдарды жандандыруға шақырды.
Отырыс барысында сондай-ақ Еуропа Қайта Құру және даму банкінің президенті Одиль Рено-Бассо, Премьер-Министрдің орынбасары – Сауда және интеграция министрі Бақыт Сұлтанов, Ұлттық экономика министрі Әлібек Қуантыров, "Қазақстандық Шетелдік инвесторлар кеңесі" қауымдастығының Басқарма төрағасы Ерлан Досымбеков, Азия даму банкінің вице-президенті Ашок Лаваса, Chevron корпорациясының атқарушы вице-президенті Джеймс Джонсон, Citigroup компаниясының Еуропа, Таяу Шығыс және Африка елдеріндегі бас атқарушы директоры Дэвид Ливингстон, ERG Sarl Директорлар кеңесінің төрағасы Александр Машкевич, Exxon Mobil корпорациясының аға вице-президенті Нил Чапман, Ресейдегі және ТМД-дағы General Electric компаниясының президенті Бела Ференци, Philip Morris International компаниясының Шығыс Еуропа бойынша президенті Марко Мариотти,сондай-ақ, Chevron компаниясының Бас директоры "Полиметалл БК" АҚ президенті Игорь Финогенов, PwC Орталық және Шығыс Еуропа елдеріндегі басқарушы серіктесі Ник Кош, Veon Ltd тобының бас атқарушы директоры Каан Терзиоглу, TotalEnergies Азия-Тынық мұхит өңірі бойынша аға вице-президенті Джулиен Пуже сөз сөйледі.
