Мемлекет басшысының төрағалығымен

Бүгін Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың төрағалығымен Үкіметтің кеңейтілген отырысы өтті.

Отырысқа Министрлер Кабинетінің мүшелері, облыстардың, соның ішінде жаңа облыстардың, сондай-ақ Нұр-Сұлтан, Алматы, Шымкент қалаларының әкімдері, сондай-ақ басқа да мемлекеттік органдардың басшылары қатысты.

Президенттің сөзінен:

- "Күрделі геосаяси сын-қатерлерге қарамастан, ел тұрақты деңгейде дамып келеді. Мұны біз жарты жылдық нәтижеден көреміз. Экономика 3,4% - ға, ал нақты сектор 4,1% - ға өсті. Әсіресе, өңдеу өнеркәсібінде айтарлықтай прогресс байқалады. Алайда инфляция бір орында тұрмайды. Қазір бұл көрсеткіш 14,5% - ға жетіп, 2015 жылғы деңгейден асып түсті".

- Үкімет пен Ұлттық банктің негізгі міндеттері инфляцияны тұрақтандыру және азаматтардың табысын арттыру болуға тиіс. Халықаралық институттар әлемдік экономика қарқынының баяулауын болжап отыр. Тиісінше, инфляция жаппай өсуі мүмкін. Біз ұзаққа созылған өңірлік дағдарысты байқап отырмыз. Бұл жағдай жаһандық дағдарысқа әкеледі деген қорқыныш бар.

— ҚР Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев көтерме сауда орталықтары желісі бар тауар өткізу жүйесін ұйымдастыруға қатысты тапсырманы іске асыруға қатысты наразылығын білдірді.

"Екі жылдан астам уақыт бұрын мен көтерме сауда орталықтары желісі бар ұлттық тауар өткізу жүйесін іске қосуды тапсырдым. Үкімет оның орындалуын тоқтатты, жоспарлар мен жария мәлімдемелер қағаз жүзінде қалды, МЖӘ схемасы бойынша КТО құрылысының жобалары ірі кәсіпкерлермен бірлесіп іске асырылмады".

— ҚР Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев тауарлар мониторингінің бірыңғай ақпараттық жүйесін әзірлеуді тапсырды.

"Бүгінде қандай да бір өнімді экспорттауға тыйым салу туралы шешім тауар балансын есепке алмай қабылданады. Бұл тапшылыққа немесе қажетті тауарларды өндірудің тартымдылығының төмендеуіне әкеледі. Нәтижесінде мұндай шаралардың тиімділігі күрт төмендейді. Үкімет негізгі тауарлардың теңгерімін қалыптастыру қағидаларын бекітуі және ең бастысы-мониторингтің бірыңғай ақпараттық жүйесін әзірлеуі керек".

Мемлекет басшысының пікірінше, бұл шешім қабылдау үшін өнімнің қалдықтары туралы сенімді деректерге ие болуға мүмкіндік береді.

— Президент қант саласын дамыту бойынша жеке жоба әзірлеуді тапсырды.

"Үкімет шұғыл түрде қант саласын дамыту жөніндегі жеке салалық жобаны әзірлеуі керек. Мақсат-импортқа тәуелділікті едәуір қысқарту, өзін-өзі қамтамасыз етуге біртіндеп көшу. Бұл салаға ішкі шетелдік инвесторлардың қызығушылығы өте жоғары. Дұрыс тәсілдер қажет. Бұл ішкі саяси мәнді қамтитын қағидатты мәселе болып табылады. Біз бүгін дүкендерде не болып жатқанын көріп отырмыз - бұл масқара".

- Мемлекет басшысы Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының мәліметтеріне сілтеме жасай отырып, коронавирусты жұқтырғандардың саны артып келе жатқанын айтты. Соңғы екі аптада науқастар саны 30% - ға артты.

"Біздің елімізде де жағдай күрделене түсті. Алматы "қызыл" аймаққа қайта кіре алады. Негізгі себеп - тұрғындар мен дәрігерлердің қауіпсіздік шараларын сақтамауы".

Президент ведомствоаралық комиссияның жұмысын күшейтуді тапсырды.

"Сондай-ақ, ревакцинация науқанын жандандыру керек. Бұл жұмыста асыра сілтеу болмауы тиіс. Шағын және орта бизнестің мүдделерін ескеру қажет".

Мемлекет басшысы отандық өсімдік шаруашылығының шығымдылығы әлемдік нәтижелерден айтарлықтай артта қалып отырғанын айтты.

"Өз тұқымдарымен қамтамасыз ету бар болғаны 51% - ды құрайды. Картоп, қант қызылшасы сияқты позициялар бойынша бұл көрсеткіш 10% - дан аспайды. Біз импортталған тұқымдарға өте тәуелдіміз. Үкімет тәжірибелі шаруашылықтар базасында бастапқы тұқым шаруашылығын дамытқаны жөн. Бизнеске құрал-жабдықтарды жаңартуға, сондай-ақ агрономды жан-жақты ынталандыруға көмектесу керек".

- Үкімет шетелдік компанияларды Қазақстанға көшіру үшін қолайлы жағдай жасауы керек.

"Біз инвестициялық капитал үшін жаһандық күрестің куәсі болып отырмыз. 1 400-ге жуық ірі шетелдік компаниялардың әр екіншісі өз қызметін тоқтатты немесе Ресей нарығынан толығымен кетті. Үкімет оларды Қазақстанға көшіру үшін қолайлы жағдай жасауы керек. Бұл бізге орта және жоғарғы шектердегі тауарлар өндірісін арттыру үшін жақсы мүмкіндіктер береді".

Президент Үкіметке өңдеу өнеркәсібі саласындағы инвестициялық жобалар пулын дайындап, оны әлеуетті инвесторлармен пысықтауды тапсырғанын еске салды.

"Бұл жұмыс әлі де кеңестер мен кездесулер режимінде жүргізілуде. Нақты нәтижелер тұрғысынан сіз әлі мақтана алмайсыз. Жаңа жобалар жоқ", - деді Мемлекет басшысы. "Тағы да атап өткім келетіні – жобалар, ең алдымен, өңірлерде, жергілікті жерлерде іске асырылуда. Сондықтан оларды тарту және әкімдерден түпкілікті нәтижеге жеткізу үшін сұраныс министрліктермен бірдей болады".

— Үкіметке әлеуметтік қолдаудың белсенді нысаны ауысу қажет.

"Халықтың әлеуметтік осал топтарына қолдау көрсету өте маңызды. Үкімет әлеуметтік қолдауды барынша атаулы ете отырып, оның белсенді нысанына көшуі қажет".

"Отбасының әлеуметтік картасы ақыр соңында шындыққа айналуы үшін ақылға қонымды болуы керек. Жобаның бастапқы тұжырымдамасы оны әзірлеуге бірнеше бөлімдердің қатысуына байланысты бірнеше рет өзгерді".

— ҚР Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев "Жайлы мектептер" және "Ауылдық денсаулық сақтауды жаңғырту" ұлттық жобаларын іске асыру үшін барлық қажетті шараларды қабылдауды тапсырды.

"Менің тапсырмам бойынша, Президент Әкімшілігі екі пилоттық ұлттық жобаны – "Жайлы мектептерді" және "Ауылдық денсаулық сақтауды жаңғыртуды" әзірлеуді үйлестіреді. Олардың нақты міндеттері, іске асыру мерзімдері бар, нақты нәтижелерге бағдарланған".

Президенттің айтуынша, "Жайлы мектептер" ұлттық жобасы заманауи жабдықтармен жабдықталған жаңа құрылыс стандарттары бойынша 840 мыңға жуық оқушы орнын салуды көздейді. Жоба үш ауысымды, апатты жағдайдағы мектептер мәселесін, білім алу жағдайының біркелкілігін шешуге бағытталған.

"Ауылдық денсаулық сақтауды жаңғырту" ұлттық жобасы барлық ауылдарды тиісті медициналық инфрақұрылыммен қамтамасыз етуге мүмкіндік береді. Ол 800 мыңнан астам азаматы бар 560 елді мекенді қамтиды.

"32 аудандық аурухананы көпсалалы медициналық мекемелер деңгейіне дейін жаңғырту жоспарланған. Нәтижесінде шұғыл және орта технологиялық медициналық көмек алу үшін қашықтық 500-ден 200 км-ге дейін қысқарады. Үкімет бюджет процесі шеңберінде ағымдағы жылдың қыркүйегіне дейін барлық есептеулерді жүргізіп, көрсетілген ұлттық жобаларды іске асыру үшін барлық қажетті шараларды қабылдауы қажет".

— Қазақстан Президенті Қазақстанның бірыңғай автожол компаниясын құру қажеттігін мәлімдеді.

"Келесі мәселе автожол саласына қатысты. Бұл салада түбегейлі реформа жүргізудің уақыты келді. Қазір елдегі жолдардың жағдайын қадағалап, қызмет көрсететін екі негізгі оператор бар. Тікелей айтқанда, екеуі де бірдей жұмыс істейді және олардың жұмысшыларының саны қажетті мөлшерден асады".

Дегенмен, Мемлекет басшысы мәлімдегендей, азаматтардан түсетін негізді шағымдар азаймайды, ал жолдардың сапасы төмен деңгейде.

"Үкіметке" Қазавтожол "мен" Қазақавтожолды " біріктіріп, Қазақстанның бірыңғай автожол компаниясын құруды тапсырамын. Нәтижесінде қызметкерлер саны да азаяды".

— Қазақстан Президенті бірқатар мемлекеттік органдарға банктерді экономиканың нақты секторына кредит беруге белсенді тартуды тапсырды.

"Ақша-кредит және салық-бюджет саясатын жетілдіру. Отандық қаржы жүйесі жұмыс істеген барлық уақыт ішінде біз пайыздық арнаның толыққанды жұмыс істеуіне қол жеткізе алмадық. Бұл экономиканы басқарудың басты тетіктерінің бірі-ақша – кредит саясатының тиімділігін төмендетеді. Бұл проблеманы шешу үшін қаржы реттеушілері тарапынан да, Үкімет тарапынан да кешенді шаралар талап етіледі. Жеткілікті пәрменді монетарлық саясат қаржы секторының дамуын да шектейді. Және керісінше".

Президенттің айтуынша, бүгінде тұтынушылық несиелердің қарқынды өсуі аясында экономикалық белсенділіктің негізгі факторы – корпоративтік несиелеу үлесі қысқаратын жағдай байқалады. Бес жыл ішінде берілген қарыздардың жалпы көлеміндегі корпоративтік кредиттердің үлесі 68-ден 41% - ға дейін азайды.

"Кез келген маңызды емес жобаны мемлекеттік даму институттары есебінен немесе халықаралық қаржы ұйымдарының қарыздары есебінен несиелендіруге тура келеді. Бұл банктерде 11 трлн теңге өтімділігі жоғары активтер бар болуына қарамастан орын алып отырған жағдай. Бұл, шын мәнінде, апатты жағдай", - деп атап өтті Мемлекет басшысы. Президент хабарлағандай, қаржылық реттеуші пруденциялық нормативтерді әлсірету бөлігінде қабылданған шаралар туралы есеп береді.

"Алайда, деректер көрсеткендей, бұл шаралар жеткіліксіз. Сондықтан Ұлттық банк, Қаржы нарықтарын реттеу агенттігі Үкіметпен бірлесіп, банктерді экономиканың нақты секторына кредит беруге тарту үшін қосымша тетіктер мен ынталандырулар әзірлеуі қажет".

— ҚР Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев бюджет деңгейлері арасында кірістерді біркелкі бөлу мәселесін көтерді.

Президенттің айтуынша, жергілікті бюджеттер қажетті қаржыландырудың бестен бір бөлігін ғана жабады.

"Қалғанын орталықпен "келісу" арқылы ғана алуға болады. Мен бұл туралы бұрын айттым. Ағымдағы бюджеттердегі барлық өзгерістер РБК (Республикалық бюджет комиссиясы) және мәслихаттардың отырыстарында қарауды талап етеді, бұл көбінесе артық бюрократияға және мерзімдердің созылуына әкеледі. Нәтижесінде-азаматтардың әлеуметтік үміттері ақталмайды".

"Құрылыс-монтаж жұмыстары тек үшінші жылы басталатыны туралы деректер бар. Бұл ретте қалыптасқан жүйе бюджет қаражатын игерудің уақтылығы мен толықтығын бірінші орынға қояды. Ал шығындардың тиімділігі мен орындалған жұмыстардың сапасы екінші орында".

— "Жалпы, цифрландыру баяу жүріп жатыр, менің ойымша, қанағаттанарлықсыз. Мен Есеп комитеті сынға алған "Зерде" Ұлттық холдингінің жұмысын жақсартуды тапсырдым. Премьер-Министр цифрландыру кураторы ретінде бұл мәселеге ерекше назар аударуы керек".

Мемлекет басшысының пікірінше, жер қойнауын пайдалану саласында да тиімсіз саясат сақталып отыр.

"Менің тапсырмам бойынша пайдаланылмай жатқан кен орындарына ауқымды тексеру жүргізіліп, оларды әрі қарай адал инвесторларға беру көзделіп отыр. Бірақ нәтижелер әлі әсерлі емес. Сондай-ақ, заңсыз өндіру және мерзімі өткен келісімшарттардың көптеген фактілері бар".

— Маңызды міндет-еліміздің геология саласы жұмысының ашықтығы мен тиімділігін қамтамасыз ету.

"Біз бұл туралы көп айтамыз, тіпті жеке министрлік құрдық. Алайда ашықтықтың болмауы және осы күнге дейін кулуарлық шешім қабылдау саланың дамуын тежеп отыр. Ірілік адамдар рұқсаты бар геологиялық ақпаратты подковерную таратуды учаскелерінің әр түрлі фаворитам және дельцам жол беруге болмайды. Мен бұл туралы айттым".

— "Үкімет жедел әрекет етудің жедел штабы ғана емес, сонымен бірге нақты реформаларды ұсынатын және жүргізетін бас мемлекеттік мекеме болуы керек".

— "Қазақстанның экономикалық және әлеуметтік әл-ауқатында газ саласы маңызды рөл атқарады. Жаңа өнеркәсіптік объектілерді енгізу және елді газдандыру есебінен ішкі нарықта газды тұтыну жыл сайын артып келеді. Соңғы 10 жылда ішкі нарықта газ тұтыну көлемі екі еседен астам – 9-дан 19 млрд текше метрге дейін өсті".

— "Ұлттық компаниялардың тиімділігі-бұрынғысынша күрделі мәселе. Ұлттық және квазимемлекеттік компанияларда әкімшілік шығыстардың үлкен көлемі сақталуда. Бұл "Самұрық-Қазына" басшылығының кемшілігі. Көп нәрсе жасалды, бірақ әлі де жұмыс көп".

Мемлекет басшысының айтуынша, Қордың қалыпты жұмыс істеуін қамтамасыз ету үшін тиістіліктің базалық нормативтерін қайта қарау қажет.

"Оның қызметін қайта жүктеу міндеті өз өзектілігін сақтап отыр. Тиімді операциялық ортаны және корпоративтік басқаруды құрудың орнына "Самұрық-Қазына" бұрынғысынша портфельдік компаниялардың операциялық және сатып алу қызметіне, кадр саясатына тікелей араласады".

— "Қазір жастарды жұмысқа орналастыру мәселелеріне көңіл бөлетін кез келді. Жыл сайын еңбек нарығына 300 мыңға жуық жас шығады. Елімізде өскелең ұрпақтың өзін-өзі дамытуына жағдай жасалуда. Бірақ, нақты шараларға қарамастан, жастарды жұмыспен қамту мәселесі толық шешілмеген күйінде қалып отыр".

- Қасым-Жомарт Тоқаев мәлімдегендей, адал бизнеске қатысты кез келген асыра сілтеулер мен теріс қылықтарды болдырмау қажет.

Сондай-ақ, Мемлекет басшысы тауар нарықтарын монополиясыздандыруға және капиталды қайтаруға бағытталған шараларды жедел қабылдауға шақырды.

"Экономикалық ресурстарды заңсыз шоғырландыруға және заңсыз алынған мүлікті қайтаруға қарсы іс-қимыл бойынша жұмыс басталды. Тиісті комиссиялар құрылды, олардың белсенділігі соңғы уақытта айтарлықтай төмендеді. Тауар нарықтарын монополиясыздандыруға және капиталды қайтаруға бағытталған шараларды неғұрлым жедел қабылдаған жөн".

— "Бір апта бұрын біз еліміздің көлік-транзиттік әлеуетін дамыту мәселелері бойынша арнайы кеңес өткіздік. Бүгін автожол инфрақұрылымы саласындағы проблемаларға ерекше тоқталғым келеді. Биыл 11 мың шақырымнан астам жолға түрлі жөндеу жұмыстары жүргізіледі. Бұған 600 млрд теңгеден астам қаражат бөлінді. Жөндеу жұмыстарын кешіктіруге болмайды. Жобалардың іске асырылу барысын қатаң бақылау қажет".

Мемлекет басшысының айтуынша, жолдардың сапасына ерекше назар аудару керек.