Жолдау-2020

Президент өз жолдауында ұзақ мерзімді мұнай суперкезеңінің аяқталғанын және қазір нарықтың жаңа конъюнктурасына дайын болу қажеттігін атап өтті.

Осыған байланысты әртараптандырылған технологиялық экономиканы құру қажеттілігі бірінші орынға шығады.

Қазақстанның жаңа экономикалық бағдары жеті қағидатқа негізделетін болады:

1.    игіліктер мен міндеттерді әділ бөлу;  
2.    жеке кәсіпкерліктің жетекші рөлі;  
3.    адал бәсекелестік, кәсіпкерлердің жаңа буыны үшін нарықтарды ашу;  
4.    өнімділіктің өсуі, экономиканың күрделілігі мен технологиялылығын арттыру;
5.    адами капиталды дамыту, жаңа үлгідегі білім беруге инвестициялар;   
6.    экономиканы көгалдандыру, қоршаған ортаны қорғау;  
7.    мемлекеттің негізделген шешімдер қабылдауы және олар үшін қоғам алдындағы жауапкершілігі.

Мемлекет басшысы Президентке тікелей бағынатын Стратегиялық жоспарлау жөніндегі агенттік құруды тапсырды.

«Пандемия мен дағдарыс жағдайында қолданыстағы мемлекеттік басқару жүйесі үлкен айналымда жұмыс істейді. Жедел міндеттерді шешу көп уақыт пен ресурстарды алады, бірақ, қандай болмасын жағдайда алыс көкжиектерді көзден таса қылуға болмайды.

Сондықтан мен Президентке тікелей бағынатын Стратегиялық жоспарлау және реформалар жөніндегі агенттік құру туралы шешім қабылдадым.Мұндай орган бұрын болған және жүктелген міндеттерді сәтті орындаған, енді ол бүкіл мемлекеттік жоспарлау жүйесінің орталық буыны болады».

Мемлекеттік қызмет жүйесін қайта жүктеу қажет.

«Пандемия және мемлекеттік органдардың көптеген қызметкерлерін қашықтан жұмыс режиміне көшіру мемлекеттік аппаратты қысқартуға болатындығын және қажет екенін көрсетті.

Нәтижелерге байланысты және цифрландыруды ескере отырып, одан әрі қысқарту туралы шешім қабылдаймыз».

Үнемделген қаражат есебінен қалған қызметкерлердің жалақысы арттырылады.

Президенттің айтуынша, бизнес-орта реформаларға мұқтаж болып отыр.

«Жағдай әлі де күрделі. Шағын және орта бизнеске қосымша көмек ретінде экономиканың зардап шеккен секторларында ШОБ-тің барлық қолданыстағы кредиттері бойынша жылдық 6 пайызға дейін пайыздық мөлшерлемелерді мемлекеттік субсидиялауды қамтамасыз етуді тапсырамын.

Субсидиялау төтенше жағдай режимі жарияланған сәттен бастап, яғни 2020 жылғы 16 наурыздан бастап 12 ай кезеңді қамтиды», - деді Мемлекет басшысы.

Сондай-ақ, Президент Ұлттық банктің ШОБ үшін ең көп зардап шеккен секторлардағы айналым қаражатын толықтыру жөніндегі арнайы бағдарламасы мәселесіне тоқталды.

«Бұған дейін ол осы жылы өз жұмысын аяқтайды деп болжанған болатын. Қазіргі жағдайда осы бағдарламаның қолданылуын 2021 жылдың соңына дейін ұзартуды, сондай-ақ оның қамтылуын кеңейтуді тапсырамын. Осы мақсаттарға бағдарламаның жалпы көлемін 800 миллиард теңгеге дейін жеткізе отырып, қосымша 200 миллиард теңге көздеу керек», - деді Тоқаев.

"Сондай-ақ, жыл соңына дейін мемлекеттік органдар мен квазимемлекеттік секторға тиесілі жылжымайтын мүлік нысандары бойынша ШОБ үшін жалдау ақысын есептеуді тоқтата тұруды тапсырамын.

Қазіргі жағдайда жұмыспен қамтуды сақтау және халықтың табысы абсолютті басымдық болып табылады. Сондықтан бұл уақытта ең көп зардап шеккен салалардағы ШОБ үшін еңбекақы төлеу қорына түсетін жүктемені азайту маңызды. Бизнестің осы санатында жыл соңына дейін бюджеттен тыс қорларға еңбекақы төлеуден аударымдарды алып тастауды тапсырамын», - деді ол.

"Бәсекелес өрісті елеулі түрде әртараптандыру, әрбір кәсіпкер үшін шын мәнінде тең мүмкіндіктер жасау, нарықтарды монополиялауды тоқтату қажет. Жасыратыны жоқ, көптеген нарықтық тауашалар нарықтық әдістерден алыс. Кәсіпкерлер нарыққа кіре алмайды,ал егер олар кіре алса, олар жеке монополистерге бағынуға мәжбүр болады. Нарықтарда бәсекелестікке қарсы көріністер сақталады... Өңірлік деңгейде коммерциялық табыстың басты құрамдас бөлігі көбінесе әкімшілік ресурс болып табылады. Аталмыш монополияларды бір жақты ету қажет.

Бірінші кезекте мұнай өнімдері, электр энергиясы саласында биржалық сауданы ретке келтіру қажет. Ірі ойыншылардың ашықтығына еліктеуге жол берілмейді, сондықтан бәсекелестікті қорғау және дамыту бойынша күшті тәуелсіз орган қажет. Президентке тікелей бағынатын бәсекелестікті қорғау және дамыту жөніндегі агенттік құруды тапсырамын».

«Қаржы секторындағы теріс фактор тұтынушылық сегмент пен бизнесті несиелеу арасындағы теңгерімсіздік болып қала береді. Тұтынушыларға кедергісіз, кейде жауапсыз несие беруді нормативті түрде тоқтату керек, бұл ауыр әлеуметтік салдарға әкелуі мүмкін. Азаматтардың қаржылық сауаттылығының жеткіліксіздігі несие өнімдерін өткізуге себеп болмауы керек».

«Биыл менің тапсырмам бойынша заңнамалық-нормативтік база өзгертілді. Қарыз алушының төлем қабілеттілігін бағалауға қойылатын талаптар едәуір күшейтілді. Бұрын тұтынушылық қарыздарды бақылаусыз берген микроқаржы ұйымдары, ломбардтар және басқа да қаржы мекемелері мемлекеттік реттеуге ұшырады. Бірақ тәуекелдер әлі де сақталады. Әсіресе дағдарыс және халық табысының құлдырауы кезеңінде».

«Қаржылық реттеу агенттігі мен Ұлттық банк ұйымдардың жауапкершілігін арттыруы, сондай-ақ саралау, шекті мөлшерлемелерді төмендету бөлігінде қосымша реттеушілік шаралар қабылдауы қажет. Біз ақша-кредит саясатына деген сенімді арттыруымыз керек, сондықтан Ұлттық банк құрылымында ақша-кредит саясаты жөніндегі комитет құру туралы шешім қабылданды. Оның құрамына тәуелсіз мүшелер де кіреді. Жақында біз ұлттық табысты әділ қайта бөлудің маңыздылығы туралы айтатын болсақ, елдің барлық азаматтары үшін түсінікті салық саясатын әзірлеу керек».

«Ақша-кредит саясатының ынталандырушы рөлін де күшейту қажет. Бүгінде ол көп жағдайда қаражаттың валюта нарығына құйылу қаупімен тежеледі, банктер нақты экономиканы кредиттеуге асығар емес, өйткені олардың валюта нарығында және Ұлттық Банк құралдарында ақша табуға жақсы мүмкіндігі бар.

Осы өтімділікті бизнесті несиелеуге қайта бағдарлау және валюталық алыпсатарлықты тоқтату жөнінде шаралар қабылдауды тапсырамын. Агенттік пен Ұлттық Банктің өкілеттіктері мен функционалы осы міндетті шешу үшін жеткілікті болып келеді. Жыл қорытындысы бойынша жағдайдың айтарлықтай жақсаруын күтемін», - деді Мемлекет басшысы.

«Біз кәсіптік білім берудің барлық жүйесін еңбек нарығында сұранысқа ие құзыреттерді қалыптастыруға қайта бағдарлауымыз керек. Кәсіпкерлердің жаңа толқынын дайындауға басты назар аударылатын болады».

Осыған байланысты баланың жан-жақты дамуы мәселесі мектепке түскенге дейін шешілуі керек екендігі атап өтілді.

«2025 жылға қарай алты жасқа дейінгі балаларды мектепке дейінгі тәрбиемен және оқытумен жүз пайыз қамтуды қамтамасыз ету міндетін қоямын. Мемлекеттік балабақшаларды салу бұл мәселені шешпейді. Жеке бизнесті тарту, қаржыландырудың ваучерлік тетігін қоса алғанда, қолдаудың жаңа түрлерін табу қажет», - деді Мемлекет басшысы Қазақстан халқына Жолдауында.

Ол ата-аналар кез-келген балабақшаны немесе мектепті таңдап, сол жерде мемлекеттен алынған ваучермен төлем жасай алатындығын айтты.

Ваучер - бұл жазбаша куәлік, түбіртек немесе тауардың алынғанын растайтын құжат, тауарларға немесе қызметтерге жеңілдіктер.

Сондай-ақ, Президенттің айтуынша, ұлттың спорттық және шығармашылық әлеуетіне аса назар аудару қажет.

«Кәсіби спорт клубтарын толығымен мемлекет пен квазимемлекеттік компаниялардың бюджетінен миллиард теңге есебінен ұстаудың қажеті жоқ. Бұқаралық спортқа, дене шынықтыруға басты назар аудару қажет.

Әрбір облыста, ірі аудан орталықтарында балалар үшін спорт секцияларын ашу қажет, жас ұрпақ өкілдері үшін балалар үйірмелерінің қызметін қайта бастау қажет. ... Қазіргі шындықтың қауіптілігін ескеретін болсақ, олардың энергиясы мен қызығушылығы дұрыс бағытқа бағытталуы керек. Балалар-біздің мемлекетіміздің болашағы».

Қасым-Жомарт Тоқаев Қазақстандағы әрбір алтыншы отбасының балалары бола алмайтынын айтты.

«Үкіметке 2021 жылдан бастап «Аңсаған сәби» арнайы бағдарламасын іске қосуды тапсырамын. ЭКО бағдарламалары бойынша квоталар санын жеті мыңға дейін арттыру қажет. Яғни, жеті есе».

Жолдауда БҰҰ-ның Орталық Азия бойынша көршілерімізбен салыстырғанда Қазақстан халқының өсуіне қатысты болжамдары көңіл көншітпейтіні атап өтілген.

Қазақстан Президенті жақын арада бюджетті нақтылау кезінде медицина қызметкерлеріне екінші жартыжылдықта ынталандыру үстемеақыларын төлеуге 150 миллиард теңге бөлуді тапсырды.

«Пандемиядан туындаған дағдарыс бізге көп нәрсені үйретті. Мысалы, дәрігердің еңбегін бағалау, бір кездері медицина қызметкерлері  мемлекеттің назарынан тыс қалды. Мамандықтың маңыздылығы материалдық құралдармен нығайтылуы тиіс», - деді Мемлекет басшысы мұндай шаралар жүйелі негізде қажет екенін нақтылап.

Кезекте тұрғандардың тұрғын үй мәселелерін жедел шешу қажет.

Сонымен қатар, Мемлекет басшысының айтуынша, қаражатты құрылысқа ғана емес, жалдау ақысын субсидиялауға да бағыттау керек.

«Жүз мыңнан астам отбасы нақты көмек алады».

Тұрғын үй бағдарламасы туралы айта келе, Қасым-Жомарт Тоқаев 2021 жылдан бастап 700 мың қазақстандық зейнетақы жинақтарының бір бөлігін пайдалана алатынын айтты.

«2021 жылы БЖЗҚ-ның 700 мың салымшысы өз жинақтарының бір бөлігін тұрғын үй сатып алуға, емделуге немесе қаржы компанияларына беру үшін пайдалана алады».

Экологиялық даму бірінші орынға шығады.

«Бірқатар жүйелік мәселелерді шешуге арналған жаңа Экологиялық кодекс жобасы әзірленді. Парламенттен осы маңызды құжатты жыл соңына дейін қарап, қабылдауды сұраймын.

Мектептер мен жоғары оқу орындарында өскелең ұрпақты экологиялық тәрбиелеуге тиісті назар аудару қажет. Қоғамдағы экологиялық құндылықтарды нығайтуға бағытталған «Birge – Taza Qazaqstan» экологиялық науқанын жүйелі түрде өткізу керек».

Ел ішінде экологиялық туризм мәдениетін белсенді дамыту маңызды міндет болып табылады.

«Қылмыстық саланы ЭЫДҰ дамыған елдерінің үлгісі бойынша жаңғырту керек. Бізге азаматтардың құқықтарын уақтылы қорғауды қамтамасыз ететін және жоғары халықаралық стандарттарға жауап беретін үлгі қажет. Қазақстанда өкілеттіктерді нақты бөле отырып, үш буынды модель енгізу қажет деп санаймын.

Сот органдардың әрекеттеріне шағымдарды қарайды және іс бойынша түпкілікті үкім шығарады».

Бұл тәсіл тексерулер мен тепе-теңдік жүйесін нығайтады, әр кезеңде тиімді сүзгілер жасайды.

Бұдан басқа, қоғамның соттарға деген сенімін нығайту басым мақсат болуы тиіс. Оған мемлекет пен судьялар корпусының бірлескен күш-жігерімен ғана қол жеткізуге болады.

Қазақстан Президенті онлайн-петициялар үшін бірыңғай платформа құруды тапсырды.

«Әлеуметтік желілер арқасында орындарда шешім таба алмаған мәселелер бүкіл елге танымал болып жатыр. Азаматтардың реформалар мен ұсыныстарға бастамашылық жасауы үшін бірыңғай заңды онлайн-петиция институтын құру қажет», - деді Мемлекет басшысы, ол аталған тетіктің қандай да бір теріс әрекеттерден қорғалуы тиіс екенін атап кетті.

«Үкімет азаматтық қоғаммен өзара іс-қимыл жасай отырып, нормативтік-құқықтық базаны әзірлеп, осы маңызды жобаға қатысты барлық техникалық мәселелерді шешетін болады».

Сөзінің қорытынды бөлімінде Қасым-Жомарт Тоқаев цифрландыру аспектілеріне назар аударды. Бес жыл ішінде осы салаға салынған инвестиция көлемін 500 миллиард теңгеге дейін жеткізу қажет.

«Біз Қазақстанға «деректерді» өңдеу және сақтау жөніндегі халықаралық хабтардың бірі болуға мүмкіндік беретін заңдар қабылдадық. Тек өткен жылы цифрлік майнингке 80 миллиард теңгеден астам инвестиция тартылды. Бірақ бұнымен тоқтап қалмай, елге әлемдік цифрлық алыптарды тарту керек. Әйтпесе, мұны басқа мемлекеттер жасайды».