ERI сарапшылары "Жоспарлау мен бюджеттеудің ұлттық жүйесіне гендерлік тәсілді енгізу" тренингіне қатысты
2021 жылғы 26-27 қазанда "Экономикалық зерттеулер институты" АҚ Тұрақты даму мақсаттары жөніндегі Хатшылықтың сарапшылары "Жоспарлау мен бюджеттеудің ұлттық жүйелеріне гендерлік тәсілді енгізу" тақырыбындағы 2 күндік тренингке қатысты. Семинар-тренинг Біріккен Ұлттар Ұйымының "БҰҰ-әйелдер" құрылымымен ұйымдастырылды және ZOOM платформасында онлайн форматта өтті.
Аталған семинар-тренингке ҚР Парламенті Мәжілісінің депутаты Ирина Смирнова, орталық және жергілікті атқарушы органдардың өкілдері қатысты. Сонымен қатар, іс-шараға үкіметтік емес ұйымдардың өкілдері, атап айтқанда "Қазақстанның тең құқықтары мен тең мүмкіндіктері институты" ҚҚ президенті Маргарита Өскембаева шақырылды.
БҰҰ-Әйелдер өкілі Мария Доценко сәлемдесу сөзімен сөйледі. Ол ұлттық саясаттағы, стратегиялар мен бағдарламалардағы гендерлік проблематиканы есепке алу жолымен стратегиялық жоспарлау мен бюджеттеудің мемлекеттік процестерін жетілдіруге бағытталған осы тренингті өткізудің маңыздылығын атап өтті.
Мәжіліс депутаты Ирина Смирнова өз сөзінде мемлекеттік саясат үдерістеріне гендерлік бюджеттеуді енгізудің өзектілігі мен қажеттілігіне назар аударды.
Маргарита Өскембаева гендерлік бағдарланған бюджеттеуді енгізу әйелдердің/ерлердің және халықтың әлеуметтік осал топтарының мүдделері үшін бюджет қаражатын әділ бөлуді қамтамасыз етуге әкелетінін атап өтті. Сондай-ақ, ол ұлттық деңгейде гендерлік бюджеттеуді енгізумен шешілуі мүмкін бірқатар проблемаларды атап өтті.
Жаттықтырушы-кеңесші ретінде гендерлік бюджеттеу жөніндегі халықаралық сарапшы Светлана Гаращенко сөз сөйледі. Тренер оқытудың басында тиімді мемлекеттік саясатты іске асыру үшін гендерлік тәсілдің маңыздылығы туралы айтып, "гендер" және "гендерлік теңдік" ұғымдарын анықтады.
"Жыныс пен гендер әртүрлі сипаттамаларға ие. Айқын айырмашылықтарға қарамастан, екі термин — "жыныс" және "гендер" —синоним ретінде қолданылады", — деді сарапшы.
Бұл ұғымдардың айырмашылықтары практикалық мысалдарда қарастырылып, талқыланды. Тренингке қатысушыларға жыныс – бұл туылған кезде анықталған биологиялық ұғым, ал гендер – бұл өмірдің барлық саласында көрінетін ерлер мен әйелдердің қарым-қатынасы мен рөлдерінен құралған әлеуметтік жыныс екендігі айқын болды.
Сонымен қатар, халықаралық сарапшы гендерлік теңдікке қол жеткізудегі қиындықтар – бұл әйелдер мен ерлердің дәстүрлі түрде бөлінген гендерлік рөлдері, тұрақты қоғамдық стереотиптер екенін атап өтті.
Оқытудың келесі мәселесі Светлана Гаращенко. гендерлік бюджеттеудің мақсаттарын, қағидаттарын, кезеңдерін белгіледі. Бұл жерде гендерлік саясатты жоспарлау кезінде әйелдер мен ерлердің және олардың топтарының проблемаларын, қажеттіліктерін ескеру маңызды екендігі айтылды.
"Яғни, гендерлік бағдарланған бюджеттеу – бұл орталықта ер адамдар/әйелдер, халықтың әлеуметтік осал санаттары тұрған кезде бюджетті атқарудың осындай тәсілі",-деп атап өтті жаттықтырушы-кеңесші.
Семинар-тренингтің екінші бөлімі гендерлік бюджеттеуді енгізудің халықаралық тәжірибесіне арналды. ЭЫДҰ, Канада, Украина елдерінің гендерлік бастамалары қаралды.
Мысалы, Украинада гендерлік бағдарланған бюджеттеуді енгізу 2017-2020 жылдарға арналған мемлекеттік қаржыны басқару жүйесін реформалау стратегиясымен басталды. Бюджет процесіне гендерлік бағдарланған тәсілді енгізу және қолдану жөніндегі әдістемелік ұсынымдар заңнамалық деңгейде қабылданды.
Тренингтің келесі күні қатысушылар гендерлік аспектілерді және гендерлік бағдарланған көрсеткіштер мен көрсеткіштерді енгізу үшін жоспарлау мен бюджеттеудің нормативтік құжаттарымен жұмыс жасады. Практикалық сабақтардың қорытындылары бойынша бюджет процесіне және нормативтік-құқықтық актілерге гендерлік бюджеттеуді енгізу бойынша "Жол картасын" әзірлеуге әрекет жасалды.
Қатысушылардың айтуынша, тренинг әр тыңдаушы үшін өте қызықты және пайдалы өтті. Оқыту барысында "гендер" түсінігі мен гендерлік тәсілдерді толық түсіну үшін гендерлік викторина және топтық пікірталастар өткізілді. Сондай-ақ, тренингке қатысушылармен кейстермен практикалық жұмыс жүргізілді.
Халықаралық консультантқа түрлі сұрақтар қойылып, көптеген сұрақтарға толық жауаптар берілді.
Қорытындылай келе, нормативтік, стратегиялық және бағдарламалық құжаттардағы гендерлік тәсілді ескеру гендерлік саясатты әзірлеу мен енгізу процесін олардың әйелдер мен ерлердің әртүрлі топтарына (балалар, жастар, қарттар, студенттер, зейнеткерлер, мүгедек адамдар) әсері тұрғысынан "көрінетін" етеді деген қорытынды жасалды.
"Гендерлік тәсіл – бұл ұлттық, өңірлік және жергілікті дамудың тиімділігі мен тұрақтылығының кілті", — деп атап өтті тренингке қатысушылар.
