Дайджест

05.04.2021

ЖАҺАНДЫҚ ГЕНДЕРЛІК АЛШАҚТЫҚ ТУРАЛЫ КЕЗЕКТІ БАЯНДАМА ЖАРИЯЛАНДЫ 

2021 жылғы 30 наурызда Дүниежүзілік экономикалық форумның (ДЭФ) гендерлік теңдік туралы жыл сайынғы есебі – Жаһандық гендерлік алшақтық туралы баяндама жарияланды

 

Жаһандық гендерлік алшақтық туралы есеп алғаш рет 2006 жылы жарық көрді.


Индекс белгілі бір елдерде әйелдер мен ерлер арасындағы гендерлік алшақтық деңгейін төрт негізгі салада (қосалқы индекс) 14 түрлі айнымалылар бойынша өлшейді:

•  Экономикалық қатысу және мансаптық мүмкіндіктер.

•  Білім.

•  Денсаулық және өмір сүру.

•  Саяси құқықтар мен мүмкіндіктер.


Ағымдағы зерттеу 156 елді қамтиды, бұл еларалық салыстыру мен басымдықтарды, гендерлік алшақтықты жою үшін қажет саясаттың тиімді шараларын қамтамасыз етеді.


Ғаламдық гендерлік алшақтық индексі 0-ден 100-ге дейінгі шәкіл бойынша балдарды өлшейді және балдарды тепе-теңдікке дейінгі қашықтық ретінде түсіндіруге болады (яғни, жойылған гендерлік алшақтық пайызы).


Жаһандық ауқымда паритетке дейінгі орташа қашықтық 68%-ды құрайды, бұл 2020 жылмен салыстырғанда 0,6 пайыздық тармаққа төмен. Бұл сандар негізінен ірі елдердегі көрсеткіштердің төмендеуіне байланысты. Қазіргі траектория бойынша бүкіл әлемдегі гендерлік алшақтықты (32%) жою үшін 135,6 жыл қажет болады.


Егер саясаттағы, экономикадағы, денсаулық сақтаудағы және білім берудегі гендерлік алшақтықты еңсерудің ағымдағы үрдісі сақталса, Батыс Еуропада гендерлік алшақтық 52,1 жылдан кейін жойылатын болады, Шығыс Еуропа мен Орталық Азияда бұған 134,7 жыл, ал Оңтүстік Азияда 195,4 жыл кетеді.


Саяси құқықтар мен мүмкіндіктерді кеңейтудегі гендерлік алшақтық төрт негізгі қосалқы индекстің ішіндегі ең үлкені болып қалуда: бүгінгі күні тек 22% - ы ғана жабылды (Қазақстанда барлығы 14,1%).


Елдер рейтингінде Исландия 12-ші рет 1-ші орында (0,892 балл) және әлемдегі ең тең құқылы ел болып табылады, ол өзінің гендерлік айырмашылығының 89% - дан астамын жойды, ал ең төмен рейтингте (Ауғанстан) ел 44% - дан астамын жауып тастады. 2021 жылы топ-10-ға Финляндия (2-орын), Норвегия (3-орын), Жаңа Зеландия (4-орын), Швеция (5-орын), Намибия (6-орын), Руанда (7-орын), Литва (8-орын), Ирландия (9-орын), Швейцария (10-орын) енді.

 

Соңғы үш жылда Қазақстан 

Жаһандық гендерлік алшақтық индексінде 28 позициядан айырылды

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Сарапшы пікірі

 

 

Соңғы 9 жылда, 2013 жылдан бастап 2021 жылға дейін Қазақстанның жаһандық рейтингтегі позициясы жыл сайын нашарлап келеді. 2021 жылы 2012 жылмен салыстырғанда біздің еліміз өз позициясын 49 тармаққа нашарлатып, 156 елдің ішінде 80-ші орында 32-орыннан төмендеді. Ең елеулі төмендеу (28 тармаққа) соңғы үш жылға келеді. Рейтингте көршілес Чехия Республикасы (78-орын), Таиланд (79-орын), Ресей (81-орын) және Танзания (82-орын) сияқты елдер орналасты. Литвадан басқа посткеңестік елдер арасында Латвия (20-орын), Молдова (28-орын), Беларусь (33-орын), Эстония (46-орын), Грузия (49-орын) және Украина (74-орын) жоғары орындарға ие.


Бүгінгі таңда Қазақстан гендерлік алшақтықтың небәрі 71% – ын жойды, бұл 2012 жылға қарағанда 1,1 пайыздық тармаққа төмен және рейтинг көшбасшысы-Исландиядан 18,2 пайыздық тармаққа артта қалып отыр. Жыл сайынғы төмендеу нәтижесінде еліміздің позициясы 31-орыннан 80-орынға төмендеді. Рейтингтегі позицияның нашарлауына барлық 4 негізгі саладағы өзгерістер әсер етті (1-кесте). «Денсаулық және өмір сүру» (2021 жылғы рейтингтегі 55-орын) және «Саяси құқықтар мен мүмкіндіктер» (106-орын) қосалқы индекстеріндегі позицияның жоғалуы ерекше әсер етті.


«Денсаулық және өмір сүру» қосалқы индексі екі көрсеткіштен тұрады – «туу кезіндегі жыныстық қатынас, %» және «салауатты өмір сүру ұзақтығы, жыл». Салауатты өмір сүрудің күтілетін ұзақтығы бойынша Қазақстан жыл сайын өз ұстанымын сақтайды (1-орын) және көшбасшы елдердің үлкен тобының арасында орналасады. Қарастырылған қосалқы индекстің нашарлауы тек туу кезіндегі жыныстық қатынастардың өзгеруімен байланысты. Егер 2012 жылы осы көрсеткіш бойынша Қазақстан бірінші орынды иеленген елдер тобының арасында болса, 2021 жылғы рейтингте 141-орынға түсіп, туылған 100 ұлға 94 қыздан келді. Елдер арасындағы ең нашар көрсеткіш Қытайда байқалады, онда туылған 100 ұлға 88 қыз келеді.

1-кесте. 2012, 2017 және 2021 жылдардағы рейтингтегі Қазақстан позициясының өзгеруіне төрт негізгі қосалқы индекстің әсері

Индекс / Қосалқы индекс

2012

2017

2021

позиция

балл

позиция

балл

позиция

балл

Жалпы индекс

31

0,721

52

0,713

80

0,710

Экономикалық қатысу және мансаптық мүмкіндіктер.

19

0,768

30

0,744

47

0,728

Білім.

66

0,992

48

0,997

65

0,995

Денсаулық және өмір сүру.

1

0,980

36

0,979

55

0,975

Саяси құқықтар мен мүмкіндіктер.

61

0,146

93

0,130

106

0,141

Дереккөз: Global Gender Gap Есебі, 2012, 2017, 2021

 

«Саяси құқықтар мен мүмкіндіктер» қосалқы индексінің «министрлік лауазымдарындағы әйелдер, %» көрсеткіші бойынша Қазақстан рейтингпен қамтылған елдер арасында 126-шы орында тұр, бұл 2012 жылға қарағанда 45 тармаққа төмен. Бұл көрсеткіш деңгейінің төмендеуі «саяси құқықтар мен мүмкіндіктер» қосалқы индексі бойынша елдің позициясының нашарлауына үлкен әсер етті. Егер 2012 жылы әйелдер барлық министрлердің 16% құраса, ағымдағы рейтингте 9% ғана құрайды.

Сондай-ақ, Қазақстан қарастырылып отырған қосалқы индекстің қалған екі көрсеткіші бойынша өз ұстанымын айтарлықтай нашарлатты: «парламенттегі әйелдер,%» және «әйел/ер мемлекет басшысы (соңғы 50 жыл ішінде)».

Талдау көрсеткендей, кейбір көрсеткіштердегі елдер арасындағы айырмашылық (мысалы, туу кезіндегі жыныстық қатынас) аз, тіпті олардағы шамалы өзгерістер белгілі бір елдің жағдайына айтарлықтай әсер етуі мүмкін.


Қазіргі уақытта Тұрақты даму бойынша жаһандық күн тәртібіне қосылған көптеген елдер халықтың барлық санаттарын, оның ішінде әйелдерді шешім қабылдауға тартуға көп көңіл бөледі. Бұл өз кезегінде экономиканың түрлі салаларында оң нәтижелер береді. Осылайша, БҰҰ Әйелдер деректері бойынша парламенттегі әйелдер санының 10%-дық өсуі жан басына шаққандағы шығарындылардың 0,24 пайызға төмендеуіне алып келеді.


Қазақстанда да гендерлік теңдікті қамтамасыз ету бойынша белсенді шаралар қабылдануда. Қазақстан Республикасындағы отбасылық және гендерлік саясат тұжырымдамасы іске асырылуда. Осы құжатты іске асырудың тиімділігін арттыру бойынша нақты шаралар талап етіледі, өйткені бүгінгі тұжырымдамаларда нақты қаржы ресурстары көзделмеген. Осыған байланысты, гендерлік бюджеттеуді енгізу бойынша жұмыс басталды. Бірақ әзірге жұмыс бастапқы кезеңде жүргізіліп жатыр.


Тұтастай алғанда, ахуалды жақсарту үшін 5 «Гендерлік теңдік» тұрақты даму мақсатын іске асыру жөніндегі шараларды жандандыру, әртүрлі санаттарды, әсіресе халықтың әлеуметтік осал санаттарын әртүрлі деңгейлерде стратегиялық маңызды шешімдер қабылдауға тарту тәсілдерін жақсарту қажет.


Гендерлік теңдікті қамтамасыз ету аталған рейтингте жақсы нәтижелер беріп қана қоймай, қабылданатын шешімдердің тиімділігін арттырады.

 

 

 

 

 

 



Қарау саны: 1424
Сақталған: 22.12.2024



Тұрақты даму мақсаттары

Тұрақты даму мақсаттары туралы Мақсаттар Бағыттар бойынша 5 жұмыс тобы Ерікті ұлттық шолу Оқиғалар Үйлестіру кеңесі ОДМ бойынша статистика Жұмыс топтары Кітапхана Табыс тарихтары
2024
Қаң Ақп Нау Сәу
Мам Мау Шіл Там
Қыр Қаз Қар Жел

2023
Қаң Ақп Нау Сәу
Мам Мау Шіл Там
Қыр Қаз Қар Жел

2022
Қаң Ақп Нау Сәу
Мам Мау Шіл Там
Қыр Қаз Қар Жел

2021
Қаң Ақп Нау Сәу
Мам Мау Шіл Там
Қыр Қаз Қар Жел

2020
Қаң Ақп Нау Сәу
Мам Мау Шіл Там
Қыр Қаз Қар Жел

2019
Қаң Ақп Нау Сәу
Мам Мау Шіл Там
Қыр Қаз Қар Жел

2018
Қаң Ақп Нау Сәу
Мам Мау Шіл Там
Қыр Қаз Қар Жел

2017
Қаң Ақп Нау Сәу
Мам Мау Шіл Там
Қыр Қаз Қар Жел

2016
Қаң Ақп Нау Сәу
Мам Мау Шіл Там
Қыр Қаз Қар Жел

2015
Қаң Ақп Нау Сәу
Мам Мау Шіл Там
Қыр Қаз Қар Жел





... күте тұрыңыз

Хорошая погода, не так ли?

Таратылымға жазылу


Операция сәтті аяқталды.



ҚАТЕ!