Қазақстанда тұрақты даму мақсаттарын оқшаулау: "Қазіргі және болашақ ұрпақ мүддесіндегі әріптестік" 

15 шілдеде онлайн-форматта Нью-Йорктегі (АҚШ) Жоғары деңгейдегі саяси форумда параллель іс-шара (side event) өтті. Толық баяндаманы мына жерден қараңыз. 

Side event-бұл Ерікті ұлттық шолудың қатар өтетін таныстырылымы, барлық мүдделі тараптар мен қатысушыларға жалпы жарыссөздер мен жоғары деңгейдегі панельдік отырыстар барысында қаралатын мәселелер бойынша ұсынымдар алу мақсатында бейресми және тереңдетілген талқылаулар өткізу мүмкіндігі берілетін іс-шара.

Спикерлер Қазақстан халқының әл-ауқатын жақсарту призмасы (қоғамның адамға бағдарланған дамуы) арқылы Тұрақты даму саласындағы мақсаттарды (ТДМ) оқшаулау бойынша Қазақстанның прогресін талқылады, онда азамат, оның құқықтары мен бостандықтары бірінші орында тұр. 

Қазақстандық қоғамның адамға бағдарланған дамуы барлық мүдделі тараптардың бірігуі маңызды мәнге ие адамдар мен болашақ ұрпақтың өмір сүру сапасын жақсартуды білдіреді.

Іс - шараның модераторы-адам құқықтары жөніндегі заңгер, құқық докторы Халида Әжіғұлова қатысушыларға сәлемдесу сөзімен сөйлей отырып, Қазақстанның 2030 жылға дейінгі күн тәртібін іске асырудағы бейілділігін жоғары деңгейін атап өтті.

Ұлттық экономика министрі Әлібек Қуантыровтың айтуынша, Қазақстанда тұрақты даму саласындағы мақсаттарды іске асыру кезінде балалардың хал-ахуалын ескеру қажет. 

Өзінің сәлемдесу сөзінде ол соңғы жылдары ТДМ оқшауландыруға Тұрақты даму саласындағы күн тәртібін іске асыру құралы ретінде орнықты даму саласындағы жұмыс істейтін ірі жаһандық және өңірлік ұйымдар тарапынан көбірек көңіл бөлінетінін атап өтті.

ҚР-да ТДМ бойынша Үйлестіру кеңесі құрылды, ұлттық индикаторлар бекітілді, ТДМ қаржыландырудың кешенді ұлттық тетігі әзірленуде және басқа да көптеген іс-шаралар өткізілуде.

Бұл ретте тұрақтылық пен инклюзивтілік қағидаттары Қазақстан Республикасының 2025 жылға дейінгі Ұлттық даму жоспарының негізін құрайды. Стратегиялық мақсаттарды оқшаулау экономикалық, әлеуметтік және экологиялық аспектілерді ескеретін ұлттық жобалар арқылы жүзеге асырылатын болады.

Қуантыров бұл іс-шара балалардың хал-ахуалына ерекше назар аудара отырып, ТДМ оқшаулауға жәрдемдесу үшін қатысушылар мен елдер арасында тәжірибе алмасу үшін маңызды алаң болып табылатынына сенім білдірді.

"Балалардың хал-ахуалына баса назар аудару кездейсоқ емес. Еліміздің әрбір үшінші азаматы-бала. Біз балалар барлық мемлекеттік қолдау шараларының тікелей және жанама бенефициарлары деп нақты айта аламыз. Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев 2022 жылды "Балалар жылы" деп жариялады. Президент өз Жолдауында мемлекет саясатының басты назарында балаларға қамқорлық болуы керек екенін атап өтті. Өйткені, бүгінгі балалардың хал-ахуалы - бұл елдің табысты болашағының сенімді кепілі", - деп түйіндеді Ұлттық экономика министрлігінің басшысы.

БҰҰ-ның Қазақстан Республикасындағы тұрақты үйлестірушісі Микаэла Фриберг-Стори өз сөзінде мыналарды атап өтті:

"Қазақстан тұрақты даму мақсаттарына қол жеткізуге деген жоғары бейілділігін көрсетеді. ҚР 2030 күн тәртібіне табысты қол жеткізу үшін ТДМ оқшаулау аса маңызды екенін түсінетіні де есте қаларлық жағдай".

Ол сондай-ақ БҰҰ және оның барлық 27 ұйымы Қазақстанның өзінің ұлттық көрсеткіштері мен Тұрақты даму мақсаттарына қол жеткізуіне қолдау көрсетуге дайын екенін айтты.

БҰҰДБ-ның Қазақстан Республикасындағы Тұрақты өкілі Якуп Бериш өз сөзінде Қазақстанның 15 шілдеде таныстырған Екінші Ерікті ұлттық шолуы еліміздің түрлі салалардағы көптеген жетістіктерінің көрсеткіші болып табылатынын атап өтті.

"Еліміздің ұлттық деңгейдегі табысы ТДМ-ды іске асыру жөніндегі жұмыстың өңірлік ауқымына көшуге мүмкіндік берді. Осылайша, жақында Орталық Азия елдері үшін ТДМ бойынша Өңірлік платформа құрылды", - деп хабарлады Бериш мырза.

Ауылдық аумақтарды тұрақты дамыту қорының басшысы Ксения Вербаның айтуынша, ауылдарда халықтың кетуі байқалады және бұл үрдіс күн сайын артып келеді.

"Тұрақты даму моделін біз үш жақтан — халықтың, бизнес пен мемлекеттің диалогынан көріп отырмыз", — деді Ксения Верба.

Спикер Қор жүзеге асырып жатқан жобалар туралы айтты. Соның бірі - "Қазақстандағы ауыл мектептерінің әлеуетін арттыру" білім беру жобасы. Бес ауылдық мектепте ірі қалалар мектептерінің жаңа әдістемелері қолданылады. Жыл соңына қарай жобаға 22 мектеп қатысады.

Ауыл мектептерін дамытудан басқа, ауылдық аумақтарды тұрақты дамыту қоры ауыл тұрғындарына медициналық зертханалардың сапалы қызметтеріне жол ашады. "Зертханаларды ашу" медициналық бағдарламасы жобасы бойынша Қор жергілікті тұрғындарға ауылдық зертханаларды ашу үшін гранттар ұсынады. Бүгінде Қазақстан бойынша 12 зертхана ашылды. Жыл соңына дейін тағы 30 зертхана ашу жоспарлануда.

Ауылдық аумақтарды тұрақты дамыту қоры табиғи ресурстарды ұтымды пайдалану қағидаттарына (Leave no Trace) сәйкес құрылған экологиялық туризмді дамыту мәселесін назардан тыс қалдырған жоқ, онда қонақ үйлерге гранттар беріледі, оқыту бағдарламалары жүргізіледі және негізгі туристік бағыттар - Катонқарағайда туризмді дамыту бағдарламасы жарақтандырылады.

ЮНИСЕФ-тің ҚР-дағы өкілі Артур ван Дизен өз сөзінде Қазақстан Үкіметі білім беру саласын реформалау бойынша жақсы нәтижелерге қол жеткізгенін, алайда КОВИД-19 пандемиясымен байланысты жаңа сын-тегеуріндерді ескере отырып, жаңа қиындықтар анықталғанын атап өтті.

"Қазақстан Үкіметі карантин кезеңінде күндізгі оқу нысанынан қашықтықтан оқытуға ауысу қажет болған кезде тез бағдар алды. Мұнда әлеуметтік осал санаттағы балалардың, ауылдық аудандардағы балалардың компьютерлік техникаға және жоғары жылдамдықты Интернетке қол жеткізуіне байланысты жаңа қиындықтар анықталды. Қазақстанға балалардың барлық топтары үшін инклюзивті білім беруді, коммуникациялық технологияларды дамыту және балаларды интернет желісіндегі қауіпті контенттен қорғау маңызды", – деп атап өтті спикер.

Білуімізше, Қазақстанда балалардың құқықтарын қамтамасыз ету мәселелерімен 9 министрлік және ведомство, жергілікті деңгейде-1000 білім беру, денсаулық сақтау, әлеуметтік қорғау ұйымдары айналысады. ҚР Білім және ғылым министрлігінің Балалардың құқықтарын қорғау комитеті баланың құқықтары мен олардың әл-ауқатын қорғау бойынша кешенді шаралар қабылдайтын үйлестіруші және бейінді ведомство болып белгіленді.

ҚР Білім және ғылым министрлігі Балалардың құқықтарын қорғау комитеті басқарма төрағасының орынбасары Дулат Жекебаевтың баяндамасынан:

"Еліміздің әл-ауқатының көрсеткіштерінің бірі балалардың хал-ахуалы болып табылады. Қазақстан бұл бағытта үлкен жұмыс атқаруда".

Спикер 2021 жылы ҚР Білім және ғылым министрлігінің басшылығымен және ЮНИСЕФ-тің қолдауымен Экономикалық зерттеулер институтының сарапшылары бастаған Қазақстандағы балалардың хал-ахуал индексін әзірлеу бойынша жүргізіліп жатқан жұмыстар туралы айтты.

2022 жылғы 1 ақпанда Қазақстан Республикасы Үкіметінің өкімімен Балалардың хал-ахуал индексі бекітілді. Индекс индикаторлары үшін дауыс беруге еліміздің түкпір-түкпірінен 18 000 мыңнан астам адам қатысты.

"Индекс әдістемесі жобасын сынақтан өткізу кезінде біз кішкентай бенефециарлар мен олардың ата — аналарының, еліміздің барлық өңірлерінің тұрғындарының пікірін ескеруге тырыстық", - деп толықтырды Дулат Жекебаев.

Қазақстанда ТДМ оқшаулау бойынша белгілі кейстердің бірі "Ана үйі" жобасын атауға болады. Жоба басты мақсаты әлеуметтік жетімдікті жою болып табылатын өңірде бірегей болып табылады. "АНА ҮЙІ" ҚҚ баланың әл-ауқатын арттыруға бағытталған маңызды елдік бағдарламаны іске асыруда. Оның директоры Анар Рахимбаева Қордың қызметі туралы айта келе, "Ана үйінің" басты мақсаты — Қазақстандағы әлеуметтік жетімдікті жою екенін атап өтті.

Оның айтуынша, бәрі "Балалардың балалар үйіне түсуіне жол бермеу үшін не істеу керек?» деген сұрақтан басталды.

Бүгінде еліміздің 18 өңірінде 21 "Ана үйі" жұмыс істейді. 9 жыл ішінде 5592 әйел 6 айға дейінгі мерзімге үй жағдайына барынша жақын жағдайларда өмір сүру үшін қажетті барлық тұрғын үйді, тамақтануды, медициналық қызмет көрсетуді қамтитын уақтылы атаулы көмек алды. "Ана үйі" 1,5 жасқа дейінгі балалардың 69% - дан бас тартуына жол бермейді және әлеуметтік жетімдіктің төмендеуіне айтарлықтай үлес қосады.

"Ана үйі" жобасынан басқа бала асырап алу жөніндегі агенттік жұмыс істейді, онда кәсіби дайындық, бала асырап алатын отбасыларды сүйемелдеу және қазақстандық қоғамда бала асырап алу мәдениеті жүргізіледі. Мұндай агенттіктер еліміздің барлық өңірлерінде бар. Осы жұмыстың арқасында 1640 бала отбасын тапты, 3708 кандидат ата-ана дайындалды және 14389 отбасы кеңес алды.

Қазақстанда шет елдердегі балалардың құқықтарын қорғау мәселелерінде Қазақстан Республикасының Сыртқы істер министрлігі үлкен рөл атқарады.

Біз ҚР СІМ Қазақстанның юрисдикциясынан тыс жатқан балалардың құқықтарын қорғауға ерекше назар аударатынын білеміз.

Қазақстанның БҰҰ жанындағы Тұрақты өкілі Мағжан Ілиясов балаларға инвестиция салу Тұрақты даму мақсаттарына қол жеткізудің пререквизиті болып табылатынын атап өтті.

Side event ұйымдастырушылары-ҚР Ұлттық экономика министрлігі; ҚР ОАМ Балалардың құқықтарын қорғау комитеті; БҰҰ Даму бағдарламасы; "Экономикалық зерттеулер институты" АҚ (ERI); Ауылдық аумақтарды тұрақты дамыту қоры және басқа серіктестер.  

Іс-шараға халықаралық ұйымдар мен даму институттарының өкілдері, сараптамалық қоғамдастық, шет елдердің мемлекеттік органдарының, үкіметтік емес ұйымдардың, бизнес-қоғамдастықтардың өкілдері және басқа да мүдделі тараптар қатысты.