ЭЫДҰ шолуы

Covid-19 дағдарысы кезінде жастардың психикалық денсаулығын қолдау                                      

ЭЫДҰ шолуында Covid-19 дағдарысының психикалық денсаулығына әсерін қарастырылады және үш ауқымды санатқа арналған саяси ұсыныстар беріледі: толық орта немесе жоғары білім алатын жастар; жұмыс істейтін жастар; және жұмыссыз немесе кәсіби дайындықсыз білім алмайтын жастар. Бұл тізімдегі "жастар" 15 пен 24 жас аралығындағы адамдар санатына жатады.

Жастар арасында мазасыздық пен депрессия белгілерінің таралуы күрт өсті және экономиканың ішінара қалпына келуімен де дағдарысқа дейінгі деңгейден жоғары болып қала береді. Психикалық денсаулықтың нашарлауы психиатриялық қызметтерге қол жетімділіктің бұзылуымен, мектептердің жабылуының кең ауқымды салдарымен және жастардың денсаулығына пропорционалды түрде әсер ететін еңбек нарығындағы дағдарыспен байланысты болуы мүмкін.

Covid-19 дағдарысы басталғаннан бері жастардың психикалық денсаулығының нашарлауы

Covid-19 дағдарысы жастардың өміріне айтарлықтай әсер етті және қолда бар мәліметтер осы жас тобындағы психикалық денсаулық проблемаларының алаңдаушылығын көрсетеді.

Бельгияда, Францияда және АҚШ-та, 2021 жылғы наурыздағы мәліметтерге сәйкес, мазасыздық пен депрессия белгілері бар жастардың үлесі дағдарысқа дейінгі соңғы мәліметтерге қарағанда екі есе көп болды (АҚШ-тың Халық санағы бюросы, 2021).

Басқа жас топтарымен салыстырғанда, ЭЫДҰ-ның көптеген елдерінде психикалық денсаулық проблемалары жастар арасында жиі кездеседі. Бельгия, Франция және АҚШ мәліметтері бойынша, 2021 жылдың наурыз айындағы жағдай бойынша жастар арасында мазасыздық пен депрессия белгілерінің таралуы жалпы халыққа қарағанда шамамен 30-80%-ға жоғары болды.

ЭЫДҰ-ның кейбір елдеріндегі жастар арасында мазасыздық пен депрессияның таралуындағы гендерлік айырмашылықтар

Мазасыздық және депрессия — психикалық бұзылулардың ең көп таралған екі түрі-жас әйелдер арасында жиі кездеседі (Van Droogenbroeck, Spruyt and Keppens, 2018), ал шизофрения жағдайы ер адамдарда жиі кездеседі.

Ұлыбританияда жүргізілген зерттеу көрсеткендей, ауыр психикалық аурулардың таралуы 2020 жылдың сәуірінде 16-24 және 25-34 жас аралығындағы әйелдер арасында ең жоғары болды, 35% және сәйкесінше 36% құрады және психикалық денсаулық пандемиясының болжамды әсері осы жас топтарындағы әйелдер арасында ең үлкен болды (Xu and Banks, 2020).

Дағдарыстың мыналарға ықпал етуіне ерекше назар аударған жөн:

• бұрын психикалық бұзылулары бар немесе психоактивті заттарды қолданумен байланысты бұзылулары бар жастар; 
• табысы төмен отбасылардан шыққан немесе этникалық азшылықтан шыққан адамдар; 
• өздерін ЛГБТ деп айқындайтын адамдар.

Америка Құрама Штаттарында 2020 жылдың сәуір-маусым айларын қамтитын 18-30 жастағыларға жүргізілген сауалнамада жыныстық және гендерлік азшылықтарға қатысты респонденттер депрессия белгілері туралы көбірек хабарлады (Kamal et al. басқ., 2021).

Жалғыздық-психикалық денсаулықтың негізгі қауіп факторларының бірі

Жастар дағдарысқа дейін жалғыздықтың жоғары қаупіне ұшырады, бірақ жағдай нашарлады, өйткені тежеу шаралары жеке әлеуметтік өзара әрекеттесуді, әсіресе жалғыз тұратындар үшін шектеуді жалғастыруда. Eurofound сауалнамалары көрсеткендей, ЕО елдеріндегі 18-34 жас аралығындағы жастар көбінесе "уақыттың жартысынан көбі", "уақыттың көп бөлігі" немесе "барлық уақытта" 2020 жылдың сәуір немесе мамыр айындағыдай өздерін жалғыз сезінетіндерін хабарлады.

Суицид қаупін арттыратын факторлар

Созылмалы психикалық бұзылулар, әлеуметтік оқшаулау және қаржылық қиындықтар Covid-19 дағдарысымен де күшейе түсті. Деректер пандемияның алғашқы айларында суицидтің көбеюінің жоқтығын көрсетсе де, жасына қарай стратификацияланған нәтижелер кеңінен қол жетімді емес және ұзақ мерзімді әсерлері әлі де түсініксіз (Pirkis et al., 2021). Мысалы, Жапонияда жүргізілген зерттеу 20 жасқа толмаған адамдар арасындағы суицид деңгейі 2020 жылдың шілдесінен қазанға дейін жоғарылағанын көрсетті (Танака мен Окамото, 2021 ж.).

Covid-19 дағдарысы психикалық денсаулық қызметтерінің жұмысына айтарлықтай нұқсан келтірді және оларға деген сұранысты арттырды

ДДҰ—ның 2020 жылғы маусым-тамыз айларында жүргізген сауалнамасы әлем елдерінің төрттен үшінен астамында мектептердегі психикалық денсаулық бағдарламалары толығымен немесе ішінара бұзылғанын, ал балалар мен жасөспірімдердің психикалық денсаулығын сақтау қызметі елдерінің 70% - дан астамы бұзылғанын көрсетті. Жұмыс орындарындағы психикалық денсаулық сақтау қызметтері маңызды бұзушылықтарға тап болды.

Психиатриялық қызметтердің басқа түрлері ЭЫДҰ-ның көптеген елдерінде өтініштердің көбеюі туралы хабарлайды, ал жастар психикалық денсаулық сенім телефондарын пайдаланушылар мен қоңырау шалушылар арасында шамадан тыс ұсынылған.

Бірқатар елдерде балалар мен жасөспірімдерге арналған психикалық денсаулық қызметі емдеудің үздіксіздігін қамтамасыз ету мақсатында қашықтықтан консультацияларға тез көшті. Барлық жастарға қолдау көрсету үшін цифрлық қызметтерді пайдалану ыңғайлы болмаса да, көптеген жастар үшін бұл қызметтердің үздіксіздігін қамтамасыз етуде маңызды рөл атқарды.

Мектептегі сәтсіздіктердің жастардың психикалық денсаулығына әсері

Вирустың таралуын шектеу үшін қабылданған көптеген шараларға байланысты жастардың өмірі әлі де қатты бұзылады. 2020 жылғы наурыздың соңына қарай ЭЫДҰ-ның 38 елінің 35-і оқу орындарын қандай да бір нысанда жабуды енгізді. ЭЫДҰ елдері мектептердің жабылуын барынша азайтуға тырысқанымен, ЭЫДҰ-ның 28 елінде 2021 жылдың наурыз айының соңындағы жағдай бойынша мектептердің ішінара немесе толық жабылуы қалды. Орта есеппен бүкіл әлем бойынша күндізгі оқу жылының үштен екісі жоғалды.

Мектептердің жабылуы психикалық денсаулық қызметтеріне қол жетімділікті бұзды, өйткені мектептерден жолдама балалар мен жасөспірімдердің психикалық денсаулығына қол жеткізудің маңызды жолы болып табылады, ал басқа жағдайларда мұғалімдер ата — аналарды балаларының психикалық денсаулығына көмек сұрауға шақыруы мүмкін.

Еңбек нарығындағы екіұшты жағдай жастардың психикалық денсаулығына қосымша қысым жасайды

Еңбек нарығындағы жағдай жастарға пропорционалды емес әсер етеді, бұл психикалық денсаулыққа ауыр әсер етуі мүмкін, өйткені ұзақ мерзімді жұмыссыздық өмір бойы нашар психикалық денсаулықтың қауіп факторы болып табылады.

Жас жұмысшылар, әдетте, қауіпсіз емес жұмыс орындарын алады және қонақ үй бизнесі, туризм және тамақтану сияқты клиенттерге бағытталған салалардағы жұмыс орындарының едәуір бөлігін құрайды және көбінесе бірінші болып жұмыстан шығарылады. (ЭЫДҰ).

Оқу бағдарламалары, тағылымдамалар және уақытша жұмыс проблемалық компанияларға байланысты жиі тоқтатылады, бұл оқудан жұмысқа ауысуға қосымша қысым жасайды.

Жұмыссыздық сонымен бірге табыстың айтарлықтай жоғалуына әкеліп соқты, бұл қаржылық тұрақсыздыққа әкелді, бұл психикалық денсаулығының нашарлауының тағы бір факторы.
 

Ұзақ мерзімді перспективада жастардың психикалық денсаулығын қорғауға арналған психикалық денсаулық, дағдылар мен жұмыс саласындағы кешенді саясат бойынша ЭЫДҰ ұсынымдары:

• Қосымша психикалық денсаулықты қолдау-ақпарат тарату, телефон немесе онлайн қызметтері арқылы және жеке қызметтерге оңай қол жеткізу арқылы — жастар үшін басымдық болуы керек, ал мектептер мен университеттерде психикалық денсаулықты сақтау қызметтерін қалпына келтіру мүмкін болмаған жағдайда, балама нұсқаларды кідіріссіз табу қажет;
  
  
  
• Ұзақ мерзімді перспективада еңбек нарығындағы жастардың нәтижелері мен жалпы әл-ауқатына әсер ететін оқудағы бұзылулардың алдын алу үшін мектепте оқуды ерте тоқтату қаупі бар жастарға, оның ішінде психикалық денсаулық проблемаларымен жұмыс істеу тәжірибесі бар жастарға қолдау көрсетуге баса назар аудару керек;
• Жұмыссыздық психикалық денсаулықтың негізгі қауіп факторы болып табылады: жастарды жұмыс іздеуде және сақтауда қолдау көрсету денсаулық сақтау саясатының экономикалық, әлеуметтік басымдығы болуы керек. Орта деңгейдегі менеджерлерді жұмыс орнында психикалық денсаулық мәселелері бойынша оқыту қазірдің өзінде жұмыс істеп жатқан жастардың психикалық денсаулығын жақсартуға көмектеседі.

Қорытындылар:

Тиісті қолдау мен уақтылы араласудың арқасында психикалық ауытқулары бар жастар Covid-19 дағдарысынан тезірек қалпына келе алады. Бұл білім беру жүйелерінде, жұмыс орындарында және денсаулық сақтау жүйелерінде психикалық денсаулықты қолдаудың ауқымын, сондай-ақ жастарды қолдаудың кешенді саясатын қажет етеді. Жастардың сапалы білім мен жұмысқа қол жеткізуін қамтамасыз ету мен қолдауды қоғамдық денсаулық сақтаудың басымдығы және экономикалық қажеттілік ретінде қарау керек.

Шолудың толық мәтінімен сілтеме бойынша танысуға болады