Қазақстандағы ЭЫДҰ стандарттары: Экологиялық нәтижелілікке шолулар (EPR)

EPR стандарттарын енгізу ЭЫДҰ-ға мүше елдердің экологиялық және экономикалық саясатына едәуір әсер етті. Осылайша, ЭЫДҰ-ның 2025 жылғы шолуына сәйкес, Жапония парниктік газдар шығарындыларын 2013 жылмен салыстырғанда 19%-ға азайтты, бұл ретте, оның ЖІӨ 2024 жылы 1,5%-ға өсті. Швеция экономиканың тұрақты өсуін сақтай отырып (2024 жылы 1,2%) 1990 жылмен салыстырғанда CO₂ шығарындыларын 33%-ға төмендетті, бұл ластану мен экономикалық даму арасындағы байланысты үзу мүмкіндігін растайды. Ұлыбританияда экология саласында жүргізілген реформалар мен таза энергетикаға инвестициялардың арқасында ЭЫДҰ ЖІӨ өсімінің болжамын 2025 жылға 1,2%-ға дейін арттырды, бұл ретте, шығарындылар деңгейі бір жылдың ішінде 4,5%-ға төмендеді. Еуропалық Одақта, әсіресе 2024 жылдың екінші тоқсанында шығарындылардың 2,6%-ға төмендеуі байқалды, сонымен бірге ЖІӨ 1%-ға өсті. Бұл, атап айтқанда, жаңартылатын энергия көздерінің үлесін ұлғайту арқылы электр энергетикасындағы шығарындылардың 12,1%-ға едәуір қысқаруының арқасында мүмкін болды.

Бұл мысалдар EPR стандарттарын енгізу экономикалық өсуге нұқсан келтірмей экологиялық жаңғыртуға ықпал ететінін көрсетеді. Мұны жаһандық болжамдар да растайды: ЭЫДҰ мен БҰҰ Даму бағдарламасының бірлескен зерттеуіне сәйкес, белсенді климаттық шаралар 2040 жылға қарай әлемдік ЖІӨ-нің 0,23%-ға өсуіне әкелуі мүмкін. Дамыған елдер 2050 жылға қарай жан басына шаққандағы ЖІӨ-нің 60%-ға дейін өсуін күтуі мүмкін, ал табысы төмен елдерде ол 124%-ға жетуі мүмкін. Сонымен қатар, парниктік газдар шығарындыларын азайтуға салынған инвестициялар осы онжылдықтың соңына дейін 175 миллион адамды кедейліктен шығарады.

Нәтижесінде 2023 жылға қарай атмосфераға ластаушы заттар шығарындыларының деңгейі 2019 жылмен салыстырғанда 5,6%-ға төмендеді, қайта өңдеу үлесі 11%-дан 21%-ға дейін өсті, ал энергия теңгеріміндегі жаңартылатын энергия көздерінің үлесі 4,5%-ға жетті. EPR шеңберіндегі институционалдық даму сектораралық өзара іс-қимылды күшейтуге мүмкіндік берді, бұл, өз кезегінде, елдің инвестициялық тартымдылығын арттыруға ықпал етті. Экологиялық және орнықты жобаларға тікелей шетелдік инвестициялардың ағыны 2023 жылы 17%-ға артты.

Осылайша, Қазақстанда EPR стандарттарын енгізу экологиялық саясатты жақсартудың драйвері ғана емес, сондай-ақ орнықты экономикалық дамудың тиімді құралына да айналды. Халықаралық ұйымдармен ынтымақтастықты жалғастыру және ЭЫДҰ елдерінің озық тәжірибесін бейімдеу болашақта орнықты экологиялық және экономикалық дамуға қол жеткізу үшін маңызды жағдай жасайды.