Қазақстандағы ЭЫДҰ стандарттары: Қоғамдық адалдық индикаторлары
27.06.2025
Қоғамдық адалдық индикаторларын (Public Integrity Indicators) Экономикалық ынтымақтастық және даму ұйымы (бұдан әрі - ЭЫДҰ) 2021 жылы ЭЫДҰ Қоғамдық адалдық жөніндегі кеңесінің 2017 жылғы ұсынымын орындау шеңберінде әзірледі. Бұл құрал үш бағыт бойынша топтастырылған 34 көрсеткіштен: нормативтік-құқықтық база, институционалдық тетіктер және адалдықтың ұйымдастырушылық мәдениеті, соның ішінде сыбайлас жемқорлыққа қарсы тетіктер, мемлекеттік қызмет әдебі, лоббизмді бақылау және ақпарат берушілерді қорғау жүйесі сияқты аспектілерден тұрады.
Осы әзірлеменің мақсаты - ұлттық жүйелердің сыбайлас жемқорлық тәуекелдеріне орнықтылығына сандық бағалау жүргізу, елдерге өз нәтижелерін салыстыруға мүмкіндік беру және реформалауды талап ететін кемшіліктерді анықтау. ЭЫДҰ елдерінде индикаторды енгізу сыбайлас жемқорлыққа қарсы институттарды және жалпы саяси орнықтылықты нығайтуға ықпал етті. ЭЫДҰ мәліметтеріне сәйкес, 2017-2022 жылдар кезеңінде индикаторларды пайдаланатын елдерде мемлекеттік ресурстарды бөлудің ашықтығының артуы, азаматтардың сенімінің артуы және бақылау рәсімдеріне шығындардың төмендеуі байқалды. 2024 жылға арналған мәліметтер бойынша, қатысушылардың 95%-ында сыбайлас жемқорлықпен күресудің ресми стратегиялары болды, 85%-ы ішкі бақылаудың тиімді жүйелерін енгізді, ал 80%-ы мемлекеттік сатып алуда сенімді тетіктерді қолданды. Литвада ұсынымдар енгізілгеннен кейін сыбайлас жемқорлықты қабылдау индексі (Transparency International) 2016 жылғы 59 балдан 2023 жылғы 65 балға дейін өсті. Португалияда мемлекеттік органдарда мүдделер қақтығысына шағымдар саны бес жыл ішінде 20%-дан астам төмендеді. Латвия және Чили ЭЫДҰ стандарттарына сәйкестіктің 80%-ға жуығы жоғары көрсеткіштерге ие болды (45 критерийден 36). Стандарттарды енгізу нәтижесінде мемлекеттік институттарға деген сенімнің артуы, бюджет шығыстарының ашықтығы, сондай-ақ болашақта инвестициялар ағынына ықпал ететін транзакциялық шығындардың төмендеуі байқалады. Қазақстан ЭЫДҰ жанындағы Сыбайлас жемқорлыққа қарсы саясат жөніндегі Жұмыс тобы және Адалдық жөніндегі Орталық Азия бастамасы шеңберінде ЭЫДҰ-ның Қоғамдық адалдық құралымен жұмысты бастады. 2022 жылы Қазақстан индикатордың жаһандық салыстырмалы базасына енгізілді, ал 2023 жылы алғашқы салыстырмалы өлшем өтті.
ЭЫДҰ
ресми деректеріне сәйкес, Қазақстан
адалдық саласындағы институционалдық
жетілудің қалыпты деңгейін көрсетеді.
Елімізде сыбайлас жемқорлыққа қарсы
іс-қимыл стратегиялары бар, ақпарат
берушілерді қорғау жүйесі мен әдеп
кодекстері жұмыс істейді. Дегенмен,
лоббистік қызметтің ашықтығында және
мүдделер қақтығысын бақылау тетіктерінде
кемшіліктер бар.
Transparency International деректері бойынша, 2024 жылы сыбайлас жемқорлықты қабылдау индексі 100 балдан 40 балды құрады, бұл өңір бойынша орташа көрсеткіштен жоғары (35), бірақ жаһандық деңгейден төмен (43). Нәтижесінде, ЭЫДҰ-ның Қоғамдық адалдық индикаторлары мемлекеттік институттардың сыбайлас жемқорлыққа тұрақтылығын бағалау және жария басқару сапасын арттыру үшін пәрменді құрал болып табылады. ЭЫДҰ елдерінің тәжірибесі осы стандартты қолдану азаматтардың сенімін нығайтуға, әкімшілік тәуекелдерді азайтуға және мемлекеттік қызметтердің тиімділігін арттыруға ықпал ететінін көрсетеді. Қазақстан осы бағытта қозғалуда, алайда, орнықты ілгеріліске қол жеткізу үшін сыбайлас жемқорлыққа қарсы тетіктерді цифрландыруды күшейту, бақылау институттарының тәуелсіздігін арттыру және азаматтық қоғамды белсенді тарту қажет. 1 https://www.oecd.org/en/publications/government-at-a-glance-2025_0efd0bcd-en/full-report/integrity-and-anti-corruption-strategies_9ecb07c9.html 2 https://www.oecd.org/en/publications/anti-corruption-and-integrity-outlook-2024_968587cd-en.html 3 https://www.oecd.org/en/publications/anti-corruption-and-integrity-outlook-2024-country-notes_684a5510-en/lithuania_6d12e7bb-en.html 4 https://www.oecd.org/en/publications/anti-corruption-and-integrity-outlook-2024-country-notes_684a5510-en/chile_5da8d355-en.html 5 https://www.coe.int/en/web/corruption/-/exchange-of-best-practices-between-anti-corruption-authorities-of-kazakhstan-uzbekistan-and-council-of-europe-member-states 6 https://www.oecd.org/en/publications/oecd-public-governance-scan-of-kazakhstan_f8298798-en.html 7 https://www.transparency.org/en/cpi/2024
Қарау саны: 66 |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
