Қазақстандағы ЭЫДҰ стандарттары: Инвестициялық саясатқа шолулар

Бұл шолулардың мақсаты - тоғыз бағыт бойынша ұлттық инвестициялық саясатты бағалау: жалпы инвестициялық орта, инвестициялық ырықтандыру, инвестицияларға жәрдемдесу, бизнестің жауапкершілігі, инфрақұрылымға инвестициялар, институционалдық құрылым, дауларды шешу, тұрақты дамуға инвестициялар және халықаралық келісімдерге қатысу.

IPR іске асырылғаннан кейін ЭЫДҰ-ның көптеген елдері тікелей шетелдік инвестициялар (ТШИ) және макроэкономикалық динамика саласында елеулі жақсартуларға қол жеткізді. Керемет мысал - 2020 жылғы желтоқсанда IPR-дан өткен Грузия. ЭЫДҰ шолуы реттеуші саладағы реформалар, инвесторларды қорғау және бизнесті ырықтандыру Грузияны FDI активтері ЖІӨ-нің 100%-дан асатын елдердің біріне айналдырды, бұл - Шығыс Еуропа мен Орталық Азиядағы ең жоғары көрсеткіштердің бірі.

Дүниежүзілік банктің мәліметі бойынша, 2015-2019 жылдар аралығында Грузияға ТШИ ағыны ЖІӨ-нің орта есеппен 10%-ын құрап, аймақтық бәсекелестерден едәуір озып кетті. Реформалар Грузияны инфрақұрылымдық инвестициялар мен қызметтер үшін ғана емес, сондай-ақ 2024 жылы 5-7%-ға жеткен экономикалық дамуды жеделдетуге мүмкіндік берді.

OECD Economic Survey деректері бойынша, жинақталған тікелей шетелдік капиталдың көлемі 2022 жылдың аяғында ЖІӨ-нің 69%-ын құрады, бұл ЭЫДҰ орташа деңгейінен (~50%) едәуір жоғары және АҚШ (42%) және Германия (29%) сияқты елдерден озып келеді. Сонымен қатар, Канада ҒЗТКЖ-ға (ғылыми-зерттеу және тәжірибелік-конструкторлық жұмыстар) және "жасыл" салаларға инвестицияларды белсенді тартады: барлық корпоративтік R&D (Research and Development) инвестицияларының 40%-дан астамы шетелдік инвесторларға тиесілі. Бұл ретте, 2023 жылы Канадаға ТШИ жалпы көлемі 62,3 млрд АҚШ долларын құрады, бұл соңғы 10 жылдағы орташа көрсеткіштен 13,9%-ға жоғары. Осылайша, мемлекет IPR-ді инвестициялардың тұрақты көлемін ұстап қана қоймай, оларды экономиканың басым секторларына, инновацияларға, тұрақты даму мен экспортқа бағыттау үшін пайдаланады.

Қазақстан ЭЫДҰ инвестициялық саясатына толық шолу жасаған Орталық Азияның бірінші елі болды. 2017 жылы жарияланған баяндамада мемлекеттің экономикадағы рөлін, инвесторлар үшін кедергілерді, институционалдық ортаны және капиталды қорғау тетіктерін қоса алғанда, инвестициялық ахуалды кешенді бағалау болды.

ЭЫДҰ ұсынымдарына жауап ретінде институционалдық реформалау бойынша шаралар қабылданды. Мысалы, инвесторларды сүйемелдеу үшін Kazakh Invest ұлттық агенттігі құрылды, инвестициялар туралы заңнамаға өзгерістер енгізілді, сондай-ақ жалпы құқық нормалары негізінде жұмыс істейтін "Астана" халықаралық қаржы орталығы іске қосылды. Қазақстан тұрақты және ұзақ мерзімді инвестицияларды тартуға, оның ішінде инвестициялық төрелік тетіктерін енгізу, рәсімдерді цифрландыру және жаңа инвестициялық стратегияны әзірлеу жолымен баса назар аударды.

ЭЫДҰ осындай шолулар жүргізуі - инвестициялық ахуалды бағалау мен жетілдірудің пәрменді тетігі. Қатысушы елдердің тәжірибесін талдау IPR ұсынымдарын іске асыру институционалдық нығайтуға, ТШИ өсуіне және олардың сапалық құрамын жақсартуға ықпал ететінін көрсетеді. Қазақстан IPR-дан өтіп, реттеу ашықтығын, инвесторларды қорғауды және басым салаларды дамытуды күшейте отырып, негізгі халықаралық тәсілдерді ұлттық саясатқа бейімдеді.