Тұрақты экономикалық қалпына келтіру мүмкіндіктері

• жаңартылатын энергия көздері (ЖЭК), әсіресе жел және күн жобалары есебінен энергетикалық секторды көміртексіздендіру және таза сутегі экономикасын бастау;
• экологиялық таза технологияларға инвестиция салу;
• саладағы инновацияларды қолдау;
• көліктің таза, арзан және пайдалы түрлерін енгізу;
• ғимараттардың энергия тиімділігін арттыру және тұйық циклді экономиканы қолдау;
• әлемдік экологиялық стандарттарды жақсарту үшін халықаралық әріптестермен жұмыс.

• Үкіметте жасыл қалпына келтіруді қолдауға кемінде 312 млрд.АҚШ долларын бөлінді. ЕО ұсынған шаралардың толық пакетін ескере отырып, бұл көрсеткіш 1 трл.АҚШ долларынан асады.  Осы уақытқа дейін қазба отындары сияқты экономикалық қалпына келтірудің төменгі тұрақты факторларына көбірек ресурстар бөлінді. 

• 2020 жылғы шілдеде қабылданған Оңтүстік Кореяның жаңа жасыл бағыты 659 мың жұмыс орнын құру және экономикалық дағдарысты еңсеруде елге көмек көрсету жөніндегі кең ұлттық стратегияның бір бөлігі болып табылады. Оңтүстік Корея ЖЭК қуатын 2019 жылғы  12,7 ГВт-тан 2025 жылға қарай  42,7 ГВт-қа дейін  арттыру үшін 2020-2025 жылдары шамамен 61 млрд АҚШ долларын бөледі және экологиялық таза көлік құралдары паркіне 1,33 млн. АҚШ долларын бөледі.

Жасылды қалпына келтіру индикаторлары

Экологиялық нәтижелерді ынталандыру жөніндегі шаралардың әсеріне мониторинг жүргізу мақсатында ЭЫДҰ негізгі 13 экологиялық индикатордан тұратын тізімді айқындады:

1 -кесте. Жасыл қалпына келтірудің экологиялық көрсеткіштері

1. 2000 жылдан бастап ЭЫДҰ елдері мен негізгі әріптестердің көміртегі сыйымдылығы төмендеді, бұл СО2 шығарындыларының, нақты ЖІӨ-ге қарағанда, баяу өсетіндігін көрсетеді. Алайда, CO2 жаһандық шығарындылар өсуді жалғастыруда, CO2 және экономикалық өсу арасындағы байланыс 2015 жылғы Париж келісімінің мақсаттарына жету үшін жеткіліксіз;

2. ЭЫДҰ-ның бірнеше елі жаңартылатын энергия көздерін (ЖЭК) пайдалану көлемін арттырғанына қарамастан, соңғы екі онжылдықта жалпы үлес аздап өсті. ЖЭК өсуі негізінен электр энергетикада мемлекеттік қолдаудың арқасында орын алды.

3. Көміртектің ағымдағы бағасы компаниялар үшін болашақта салдарын азайтуда шығындарды азайту үшін жеткілікті экономикалық ынталандыруды қамтамасыз етпейді. Олар сондай-ақ климаттық тәуекелдерді ескеретін және экономикалық өсуді қолдайтын инвестициялар үшін ынталандыруды қамтамасыз етпейді.

4. Қазба отынын өндіру мен тұтынуды қолдау ЭЫДҰ мен әріптес елдердің көпшілігінде бұрынғысынша басым болып отыр. Энергия тасымалдаушылар арасында мұнай одан кейін табиғи газ, электр және көмір қолдаудың (шамамен 75%)ең үлкен құрамдас бөлігі болып қала береді.  Қазіргі уақытта ЭЫДҰ мен әріптес елдерде қазба отынын қолдайтын 1200-ге жуық мемлекеттік бағдарлама жұмыс істейді. Бұл қолдау шаралары климаттың өзгеруінің салдарын азайтуға бағытталған жаһандық күш-жігерге нұқсан келтіреді.

5. Табиғи және жартылай табиғи аумақтардың жоғалуы СО2 шығарылуына ықпал етеді және тіршілік ету ортасының бөлінуі мен жоғалуына байланысты биоалуантүрлілікке қысым жасайды.

1- сурет. 1992-2018 жылдардағы табиғи және жартылай табиғи аумақтардың шығындары.

Сонымен қатар, шөлді аймақтарда шамалы өзгерістер пайыздық тұрғыдан маңызды болуы мүмкін; және керісінше, орман жамылғысы күшті аймақтарда өте үлкен табиғи жер шығындары қарапайым болып көрінуі мүмкін. 

6. Қорғалатын аумақтардың мөлшері көптеген елдерде өсуде. ЭЫДҰ елдерінде олар 2000 жылғы тиісінше 10% және 2% - бен салыстырғанда орташа алғанда құрлық ауданының 16% - ын және теңіз аумақтарының 20%-ын алады. 

7. 2020 жылы ЭЫДҰ-ның 41 елінде және негізгі әріптес елдерде биоалуантүрлілікке байланысты 458 экономикалық құрал жұмыс істейді, олардың 30% - ы ұлтаралық деңгейде. 2000 жылы 36 елде белсенді құралдар болды және олардың саны 20% - ға аз болды.

8. Ауаның ластану әсерінің төмендеуіне қарамастан (PM2,5), ЭЫДҰ көптеген елдерінің халқы әлі де PM2,5 зиянды деңгейлеріне созылмалы түрде ұшырайды. PM2,5-тің ең жоғары деңгейі Сахарада, Таяу Шығыста, Үндістанда және ҚХР-да байқалады, бұл мәселе ЭЫДҰ елдерінде, әсіресе қалаларда маңызды. ЭЫДҰ-ның үш елінің бірінен кемі мкг/м3 текше метріне 10 микрограмм деңгейінде PM2,5 орташа жылдық әсеріне қатысты ауа сапасы бойынша ДДҰ нормаларына сәйкес келеді. Тіпті бұл мән "қауіпсіз" деңгей емес және жүрек және тыныс алу аурулары қаупінің жоғарылауымен байланысты.

9. Энергетикалық емес материалдардың өнімділігі ЭЫДҰ елдерінің көпшілігінде жақсаруда, ал негізгі әріптес елдерде ол төмен күйінде қалып отыр. 2018 жылы ЭЫДҰ елдері пайдаланылатын энергетикалық емес материалдардың тоннасына шамамен 4 мың АҚШ долларын (ЖІӨ-ге қайта есептегенде) табыс алды. Бұл негізгі серіктес елдер шығарған құннан төрт есе көп (тоннасына 900 доллар).

10. ЭЫДҰ елдерінің көпшілігі тұщы судың жетіспеушілігінің маусымдық немесе жергілікті қиындықтарға тап болады. ЭЫДҰ елдерінің үштен бірінен астамында тұщы су ресурстары қалыпты деңгейден орташа деңгейге дейін күйзелісті бастан кешуде. Кейбір елдерде су ресурстары мол, ал халықтың тығыздығы төмен болып келеді. Олардың кейбіреулері су тапшылығы экономикалық дамуды тежейтін кең құрғақ немесе жартылай құрғақ жерлерге ие. Мұндай жағдайларда коммуналдық сумен жабдықтау басқа су көздеріне (мысалы, тұзсыздандырылған теңіз суы немесе жаңартылмайтын жер асты сулары) сүйенуі керек.

11. Инновациялар экологиялық мақсаттарға аз шығынмен қол жеткізуге және бизнес үшін жаңа мүмкіндіктер мен жаңа нарықтар ашуға көмектеседі. 2000 жылдан бастап көптеген елдерде ғылыми зерттеулер мен әзірлемелерге арналған мемлекеттік бюджеттер ұлғайды. Алайда, экологиялық мақсаттарға бөлінетін сома жалпы ЭЫДҰ бойынша осы үлестің өзгеруінде елдер арасында үлкен айырмашылықтармен салыстырмалы түрде тұрақты болып қалды.

12. Жалпы алғанда, қоршаған ортаға байланысты салық түсімдерінің үлесі (ERTR) ЭЫДҰ елдерінде төмендеп, 2000-шы жылдардың басындағы 6% - бен салыстырғанда 2018 жылы жалпы салық түсімдерінің 5,3% - ын құрады. ERTR сонымен бірге ЖІӨ-ге қатысты төмендейді және 2018 жылы ЖІӨ-нің 1,5% - на дейін төмендеді.

 Табыстың негізгі бөлігі энергияға (71%), атап айтқанда мотор отыны мен көлікке (26%) салық салудан түседі, ал ластану мен ресурстарға салынатын салық базасы кіріс алуда екінші дәрежелі рөл атқарады.

13. Даму мақсатындағы ресми көмек (ДРК) мемлекет қаржыландыратын халықаралық инвестициялардың маңызды көзі болып табылады. ЭЫДҰ Дамуға жәрдемдесу комитетінің (OECD-DAC) мүшелері даму мақсатында жаһандық көмектің 95% - на дейін ұсынады. Рио-де-Жанейро конвенциясына сәйкес биоалуантүрлілік, климаттың өзгеруі және шөлейттену проблемаларын шешуге арналған қоршаған ортаны қорғау мақсаттарына арналған ДРК көлемі 2010 жылдан бастап ұлғаюда. 

Талдамалық жазбамен келесі сілтеме бойынша танысуға болады

http://www.oecd.org/coronavirus/policy-responses/making-the-green-recovery-work-for-jobs-income-and-growth-a505f3e7/