Шолу

ЭЫДҰ елдеріндегі жұмыспен қамту деңгейі, яғни жұмыс орындары бар еңбекке қабілетті халықтың үлесі 2020 жылдың екінші тоқсанында 4,0 пайыздық тармаққа 64,6% - ға дейін төмендеді. Көрсетілген кезеңде жұмыспен қамтылған адамдардың саны 560 млн. адамды құрады, бұл алдыңғы тоқсанмен салыстырғанда 34 млн - ға аз.


Еуроаймақта жұмыспен қамту деңгейі Эстония, Ирландия және Испанияда 3,0 пайыздық тармаққа немесе одан да көп төмендеп, 2020 жылдың екінші тоқсанында 1,9 пайыздық тармаққа 66,2%-ға дейін төмендеді. Басқа елдер арасында көрсеткіш төмендеді: Жапонияда 1,0 пайыздық тармаққа (77,0% дейін), Біріккен Корольдікте 0,2 пайыздық тармаққа (75,4% дейін) және Австралия, Чили, Колумбия, Исландия және Түркияда 3,0 пайыздық тармаққа.

Жұмыспен қамту деңгейі халықтың барлық топтары бойынша төмендегенін атап кеткен жөн. Ерлер мен әйелдер арасында-шамамен 4,0 пайыздық тармаққа (72,0% және сәйкесінше 57,3% дейін). Жастар арасында бұл көрсеткіш 25-54 жас аралығындағы адамдарға (4,0 пайыздық тармаққа 74,7% - ға дейін төмендеу) және 55-64 жастағы адамдарға (2,8 пайыздық тармаққа 59,3% - ға дейін төмендеу) қарағанда едәуір төмендеді (5,6 пайыздық тармаққа, 36,3% - ға дейін).

ЭЫДҰ елдеріндегі жұмыссыздық туралы деректердің жалпы салыстырмалылығы ұлттық статистиканы ХЕҰ - ның басқарушы қағидаттары деп аталатын Еңбек статистиктерінің халықаралық конференциясының (ЕСХК) Халықаралық басшылық қағидаттарына сәйкес келтіру арқылы қамтамасыз етіледі.

Сонымен бірге, әртүрлі елдерде ұлттық жағдайларға байланысты осы басшылық қағидаттарда (яғни статистикалық орта, ұлттық ережелер мен практика) ауытқулар байқалуы мүмкін. Әдетте, бұл ауытқулар жұмыспен қамту және жұмыссыздық статистикасының жалпы салыстырмалылығына шектеулі әсер етеді. Алайда, COVID-19 короновирустық инфекциясының бұрын-соңды болмаған әсері сәйкессіздіктерді күшейтеді және жұмыссыздық статистикасының еларалық салыстырылуына әсер етеді.

Атап айтқанда, бұл уақытша жұмыстан босатылған немесе жұмыс берушілерінен босатылған адамдармен қарым-қатынасқа қатысты. Әңгіме экономикалық себептер бойынша және коммерциялық жағдайларға байланысты зерттеудің базалық аптасы ішінде жұмыс істемеген адамдар туралы болып отыр (яғни жұмыстың болмауы, тауарлар мен қызметтерге сұраныстың тапшылығы, кәсіпорындардың жабылуы немесе кәсіпорындардың орын ауыстыруы).

-    жұмыста болмаудың күтілетін жалпы ұзақтығы үш айға дейін (егер сол экономикалық бірлікке жұмысқа оралуға кепілдік берілсе, үш айдан асуы мүмкін, ал пандемия жағдайында қолданыстағы шектеулерді алып тастағаннан кейін)
-    жұмысшылар жұмыс берушілерден, оның ішінде ішінара жалақыдан, тіпті басқа көздерден, оның ішінде мемлекеттік көздерден қолдау алса да, сыйақы алуды жалғастыруда.
-    жұмыста болмаудың күтілетін жалпы ұзақтығы үш айдан асады немесе бір экономикалық бірлікке қандай да бір қайтып келу күтілмейді
-    мұндай жағдайда болатын адамдар жұмыс берушіден өз сыйақысының ешқандай бөлігін алмайды.

Жұмыспен қамтылмаған адамдар жұмыссыздықты өлшеу үшін белгіленген белсенді «жұмыс іздеу» және «қол жетімділік» өлшемшарттарына сәйкес келсе, «жұмыссыз» деп жіктеледі.

Алайда, ұлттық тәжірибеде бұл басшылық қағидаттар сақталмайды.

Атап айтқанда, Солтүстік Америкада уақытша жұмыстан шығарылған адамдар «тек нашар байланысты немесе мүлдем байланысты емес және жұмыссыз болып саналады» (Соррентино, 2000). АҚШ-та уақытша жұмыстан шығарылған адамдар, егер олар алты ай ішінде жұмысқа оралады деп күтсе, «жұмыссыз» деп жіктеледі. Егер жұмыс беруші оларға жұмысқа оралу күнін көрсетпесе және алты ай ішінде жұмысқа оралғысы келмесе, «жұмыссыз» санатына жатқызу үшін «жұмыс іздеу» өлшемшарттарын орындау қажет. АҚШ-тың соңғы мәліметтері бойынша, «пандемияға байланысты кәсіпорындардың жабылуына байланысты іс жүзінде жұмыстан шығарылған адамдар» жұмыссыздар қатарына қосылды, уақытша жұмыстан шығарылды және оларды бұрынғы жұмысына қайтару үшін одан әрі тестілеуден өтпеді (BST, 2020). Канадада уақытша жұмыстан шығарылған адамдар, егер олар қайтып келген күні немесе жұмыс берушілері қайтарып алатын болса, «жұмыссыз» деп жіктеледі.

Керісінше, уақытша жұмыстан босатылған адамдар Еуропада ХЕҰ-ның нұсқауларына сәйкес (Еуростат, 2016) жұмыс істейтін (жұмыс істемейтін) ретінде жіктеледі. Іс жүзінде ресми еңбекке баулу (i) үш ай ішінде жұмысқа оралу кепілдігі немесе (ii) жұмыс берушіден олардың жалақысының жартысын немесе одан астамын алу негізінде тексеріледі. ХЕҰ басшылығына қарағанда біршама қатаң, ұзақтығы белгісіз COVID-19 дағдарысы кезінде жұмыста болмауы үш айдан астам уақыт жұмыста болмауы ретінде қарастырылады. Осы екі өлшемшартқа сәйкес келмейтін адамдар, егер олар «жұмысқа кірісуге дайын»болса (келесі екі апта ішінде) және соңғы төрт апта ішінде белсенді жұмыс іздесе жұмыссыз ретінде жіктеледі. Жұмыстан босатылған барлық адамдар белсенді емес деп жіктеледі.