2021 жылғы 14 қаңтарда ЭЫДҰ-ның Түркия бойынша экономикалық шолуы жарияланды.
COVID-19 пандемиясынан туындаған дағдарыс Түркияның халқы мен экономикасына қатты әсер етті, ресми түрде жұмыс істейтін жұмысшылардың төмен үлесі және бизнесті кеңейтуге кедергілер сияқты проблемаларды атап өтті. ЭЫДҰ шолуына сәйкес макроэкономикалық тұрақтылыққа оралуға бағытталған үй шаруашылықтары мен кәсіпорындарды жақсы ойластырылған қолдау, сондай-ақ бәсекелестік және еңбек туралы заңнаманы, институттар мен бизнесті жетілдіруге бағытталған реформалар тұрақты қалпына келтіруді қамтамасыз етуге көмектеседі.
Шолуда COVID-19 пандемиясынан туындаған дағдарыстан кейін Түркияның толық қалпына келуі үшін уақыт қажет екендігі айтылған. Дағдарыс көптеген кәсіпорындардың өміршеңдігіне және әлеуметтік келісімге қысым жасады, әсіресе бейресми жұмыс істейтін жұмысшыларға, әйелдерге, босқындар мен жастарға қатты әсер етті.
Пандемия сонымен бірге ақша-кредит саясатының проблемаларын ушықтырды: инфляция экономикалық белсенділікті, банктік өтімділікті және лира бағамын арттыруға бағытталған нысаналы көрсеткішінен 5% - ға асып түсті.
Шолу шеңберінде ұсынылған халық пен кәсіпорындарды қолдау инвесторлардың сенімін нығайту және капиталдың күрт өзгеру қаупін азайту мақсатында ашық және тұрақты түрде ұсынылуға тиіс. Мысалы, көрсетілген кезеңдегі нысаналы жеңілдіктер жеңілдетілген несиелер мен бір реттік аударымдарға қарағанда тиімді болуы мүмкін. Шолуда Түркия валюта резервтерін толықтыруға және Орталық банктің тәуелсіздігін қалпына келтіруге ұмтылуы керек деп көрсетілген.
Пандемиямен қатар Түркия әлі де геосаяси және сауда тәуекелдеріне, соның ішінде Ұлыбританияның ЕО-дан шығу салдарына ұшырайды. Қазіргі жағдайда және пандемияның екінші толқынын ескере отырып, шолу Түркияның ЖІӨ-нің 2021 жылы 2,6% - ға және 2020 жылы 3,5% - ға қалпына келуін болжайды.
Шолуда келтірілген бағалауға сәйкес нарықтық, институционалдық және білім беру реформаларының үйлесуі таяу жылдары жан басына шаққандағы ЖІӨ-ні жылына 1% - ға арттыруы мүмкін. Нарықты ырықтандыру жөніндегі реформалар тауар нарықтарындағы бәсекелестікке қарсы реттеушілік кедергілерді жоюды, еңбек нарығының икемділігін арттыруды және корпоративтік табыс салығын төмендетуді қамтуға тиіс, ал институционалдық реформалар мемлекеттік басқаруды және іскерлік белсенділікті ресмилендіруді жақсартады. Экономика өсімінің басталуымен инвесторлардың сенімі де қалпына келеді.
Түркияның бизнес секторының теріс қарқынына қарамастан, күшті кәсіпкерлік рух пен жұмыс күшінің болуы COVID-19 пандемиясы кезінде белсенді болды. Түрік компанияларының көпшілігі шағын және микро бизнес болып табылады және олардың өсудің ұзаққа созылған баяулауына төтеп беру мүмкіндігі шектеулі болып келеді. Бизнес секторының едәуір бөлігі жалдау, корпоративтік басқару, қаржылық ашықтық және салық талаптарын сақтаудың бейресми немесе жартылай ресми әдістеріне сүйенеді. Тауарлар мен еңбек нарықтарындағы тым қатаң ережелердің әлсіреуі және бизнес пен салық жүйесін жеңілдету жас компаниялардың өсуіне және олардың ресми секторға ауысуына ықпал етеді. Жаңартылған және тиімді бизнес секторы компанияларға дағдарыстан шығуға көмектеседі.
Еңбек саласындағы реформаларға қатысты, ресми жұмыс орындарын қалпына келтіру, құру басталғаннан кейін, мыналар ынталандырылады: - жалақыға байланысты емес жұмыс күшіне жұмсалатын шығындарды қысқарту; әлеуметтік қорғауға арналған шығындардың бір бөлігін жалақы қорына жарналардан басқа басқа көздерге аудару;
- төмен өнімді компаниялар үшін қол жетімді заңмен белгіленген ең төменгі жалақыны қамтамасыз ету;
- уақытша және тұрақты келісімшарттарға арналған ережелерді жаңғырту.
Білім беру реформалары біліктіліктердің сәйкессіздігі бойынша ЭЫДҰ-да бірінші орындардың бірін алатын елдегі ересектердің біліктілігін арттыруға бағытталуы тиіс. Бұл ретте жұмыс істейтін халықтың 43% - ы не біліктілігі тым жоғары (29%), не өз жұмысы үшін біліктілігі жеткіліксіз (14%) болып табылады. Зерттеулер мен әзірлемелерге, сондай-ақ цифрлық технологиялар мен инфрақұрылымға инвестициялардың ұлғаюы өсу перспективаларын арттырады.
Шолудың толық нұсқасымен келесі сілтеме бойынша танысуға болады
