Гендерлік талдаудың алдын ала нәтижелері

Ақмола облысында әлеуметтік қорғау, білім беру және денсаулық сақтау салаларында жоспарлау және бюджеттеу жүйесін гендерлік талдаудың алдын ала нәтижелерін талқылау бойынша сараптамалық пікірталас бойынша баспасөз-парағы

2021 жылғы 19 ақпанда «Экономикалық зерттеулер институты» АҚ Тұрақты даму мақсаттары жөніндегі Хатшылығы онлайн-форматта сараптамалық пікірталас өткізді. Кездесуде Ақмола облысының мысалында әлеуметтік қорғау, білім беру және денсаулық сақтау салаларындағы гендерлік талдаудың алдын ала нәтижелері талқыланды.

Іс-шараға БҰҰ-Әйелдер халықаралық ұйымының, Ұлттық экономика, Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау, Білім және ғылым, Денсаулық сақтау министрліктерінің, Ақмола облысы әкімдігінің облыстық басқармаларының өкілдері, сондай-ақ үкіметтік емес ұйымдар мен азаматтық қоғамның сарапшылары қатысты.

Кездесуді «Экономикалық зерттеулер институты» АҚ Басқарма төрағасының орынбасары Б.Ғ. Мұқан ашты, ол жоспарлау және бюджеттеу құжаттарына гендерлік талдауды Институттың жобалық тобы ҚР ҰЭМ мен БҰҰ-Әйелдер қолдауымен Ақмола облысының әкімдігімен бірлесіп жүргізетінін атап өтті. Сондай-ақ, ол гендерлік талдау үшін 3 сала-әлеуметтік қорғау, денсаулық сақтау және білім беру таңдалғанын атап өтті. Пилоттық өңір ретінде Ақмола облысы таңдалды.

Қазақстандағы БҰҰ-Әйелдер елдік бөлімшесінің басшысы Дина Амришева аталған жобаның маңыздылығы - алынған тәжірибе мен гендерлік талдау нәтижелері әкімдіктердің жұмысында пайдаланылатынын атап өтті.

ТДМ Хатшылығының директоры Бақытгүл Хамбар Ақмола облысындағы білім беру, денсаулық сақтау және әлеуметтік қорғау саласындағы гендерлік талдаудың алдын ала нәтижелерімен таныстырды. Сарапшы зерттеу аясында Ақмола облысы Әкімдігінің облыстық басқармалары ұсынған статистикалық деректерге талдау жүргізілгенін атап өтті. Сондай-ақ, облыстық басқармалармен бірлесіп білім беру, денсаулық сақтау және әлеуметтік қорғау салаларында таңдалған бағыттар бойынша әлеуметтік зерттеу жүргізілді: халық арасында сауалнама және әлеуметтік осал тұрғындармен сұхбат.

• Білім беру жүйесіндегі педагогтар арасында ерлер үлесінің төмендігі, бұл ретте басшылық лауазымдарда ерлер басым.
• Спорт мектептерінде негізінен ұлдар үшін қызықты болатын секциялар басым. Қыздар үшін қызықты болатын спорт бағыттары (гимнастика, теннис және т. б.) дамымаған.
• Мүмкіндігі шектеулі балаларға арналған спорт кешендері жетіспейді.
• ТжКБ ұйымдарының көпшілігі (аудандарда) агротехникалық болып табылады, онда оқитындар арасында қыздарға қарағанда ұлдар едәуір көп.
• ТжКБ түлектерін жұмысқа орналастыру көрсеткіштерінде жекелеген мамандықтар бойынша гендерлік теңгерімсіздік байқалады.
• Ерлер мен әйелдердің күтілетін өмір сүру ұзақтығында үлкен алшақтық байқалады  (10 жас).
• Облыста күтілетін өмір сүру ұзақтығының жалпы көрсеткіші республикалық мәнмен салыстырғанда төмен болып қалуда – 71,4 жас, ҚР-да-73,2 жас.
• 30 жастан асқан әйелдер арасында, 60 жастан асқан ер адамдарда онкологиялық аурулардың жоғары анықталуы байқалады.
• Жыл сайынғы кәсіби тексеру және белгілі бір жас бойынша міндетті скрининг кезінде онкологияны анықтау жағдайларының саны айтарлықтай өсті.
• Ер адамдар ең көп өкпенің қатерлі ісігінен зардап шегеді, 2-ші орында асқазан қатерлі ісігі, 3 - ші орында простата обыры.
• Әйелдер арасында онкологиялық патологиялардың ең көп таралған түрі-сүт безі қатерлі ісігі, гинекологиялық қатерлі ісік. Аурудың шарықтау шегі 40 жасқа дейінгі кезеңге сәйкес келеді.
• Соңғы 4 жылда әйелдер мен ерлерде туберкулезбен сырқаттанушылықтың айтарлықтай төмендегені байқалады.
• Туберкулезбен ауыратын ерлер әйелдерге қарағанда 3 есе көп.
• 2019 жылдың қорытындысы бойынша мүгедектігі бар адамдар үшін бейімделген әлеуметтік маңызы бар объектілердің үлесі ел бойынша ең төмен болды – 83,3%, ҚР – да-96,6%.
• Ақмола облысында мүгедек адамдар үшін жұмыс орындарына квотасы бар 724 кәсіпорынның 44% - ы квотаны орындады.
• 18 жастан асқан мүмкіндігі шектеулі адамдардың 3,9% - ы жұмыс істейді, олардың 58,4% - ы-ерлер, 41,6% - ы-әйелдер.

Гендерлік талдаудың алдын ала деректерін таныстырғаннан кейін отырысқа қатысушылар өз пікірлерімен бөлісті.

Халықаралық сарапшы Гаращенко гендерлік талдау нәтижелері бойынша егжей-тегжейлі және нақтыланған статистикалық және ведомстволық деректердің қажеттілігі туралы мәселе туындайтынын атап өтті. Оның айтуынша, егжей-тегжейлі деректерсіз талдау жүргізу ғана емес, гендерлік сезімталдық саясатын әзірлеу де қиын. Сондай-ақ, ол алынған мәліметтердің арқасында зерттеудің барлық бағыттары бойынша бағдарламаларды егжей-тегжейлі дайындауға болатындығын атап өтті.

Таныстырылым барысында «Мүгедек адамдарды әлеуметтік қорғау» ақпараттық порталында орналасқан қолжетімділіктің интерактивті картасы деректерінің талдауы ұсынылды (http://inva.gov.kz), - ол мүмкіндігі шектеулі жандар үшін мекемелердің қолжетімділігін көрсетеді.

«Я сам шагаю» мүгедектерді оңалту ҚҚ өкілі Волкова ханым мүмкіндігі шектеулі адамдар үшін Көкшетау қ. инфрақұрылымдарының қолжетімділік картасы әзірленіп жатқанын хабарлады. Онда Көкшетау қ. бойынша 500-ге жуық нысан ұсынылған.

Сараптамалық пікір-таластың негізгі мақсаты-барлық мүдделі тұлғалар, ҮЕҰ және басқалар үшін Ақмола облысында әлеуметтік қорғау, білім беру және денсаулық сақтау саласындағы гендерлік талдаудың алдын ала нәтижелерімен таныстыру. Сондай-ақ жергілікті деңгейде гендерлік аспектілерді ескере отырып, жоспарлау мен бюджеттеуді жетілдіру бойынша ұсынымдарды талқылау және әзірлеу.