Ұмтылыс жасау шарттары

Елбасының мақаласында атап өтілгендей, Үкімет пен жергілікті атқарушы органдар белгіленгеннің бәрін ұтымды әрі үнемді жүзеге асыруы тиіс.¬¬ Әрбір министрге, облыстың, қала мен ауданның әрбір басшысына жүйелі, тәртіпті, жоспарлы және батыл әрекет ету, қалыптасқан жағдайдан шығу үшін барлық күш – жігерді жұмылдыру міндеті жүктелген.

Пандемияға байланысты жағдай өмірдің барлық салаларына әсер етті, әсіресе шағын және орта бизнестің қызметі нашарлады.¬ Кәсіпкерлер күтпеген қиындықтарға тап болды: карантиндік шаралар барлық шығындарды өтемейтін жаңа жұмыс форматына көшуге мәжбүр болды. Сонымен қатар, отандық бизнес сөзсіз келісімшарттарды орындау мәселелеріне тап болады.

– Халықты жұмыспен қамту және азық-түлік қауіпсіздігі көбінесе шағын және орта бизнеске байланысты болғандықтан, пандемия кезіндегі мемлекеттің басым міндеттерінің бірі оған жан-жақты қолдау көрсету болып табылады, - деп атап өтті "Экономикалық зерттеулер институты" АҚ Кәсіпкерлікті дамыту орталығының директоры Әзиза Қасенова.

Оның айтуынша, ҚР Үкіметі бизнеске арналған дағдарысқа қарсы шаралар топтамасын дайындады.¬ Туризм, қоғамдық тамақтану және қонақ үй қызметтері салаларында қызметті жүзеге асыратын жеке кәсіпкерлер мен заңды тұлғалар бір жылға мүлік салығын төлеуден босатылады. Әлеуметтік маңызы бар тамақ өнімдерінің тізбесіне енгізілген тауарларды сату және импорттау кезінде ҚҚС бойынша мөлшерлеме 2020 жылғы 1 қазанға дейін 8% - ға дейін төмендетілді. Бір тоқсан ішінде салық берешегі бойынша өсімақы есептеу тоқтатылды, ал салық есептілігінің мерзімі үшінші тоқсанға ауыстырылды.¬ Сондай-ақ, кәсіпкерлер несие бойынша төлем жасау мерзімін ұзарта алады.

Сонымен қатар, төтенше жағдай кезеңінде өз қызметкерлерін жұмыстан шығармайтын кәсіпорындарды қолдау туралы шешім қабылданды. Олардың қызметкерлері 42 500 теңге көлемінде әлеуметтік төлемдер алады.

"Бизнестің жол картасы-2025" мемлекеттік бағдарламасы аясында отандық өндірушілер үшін несиенің жоғарғы шегі 7 млрд теңгеге дейін ұлғайтылады, ал несиелер бойынша соңғы мөлшерлеме 6% - ды құрайды.

Бұл қолдау шараларының топтамасы барлық шағын және орта кәсіпорындарға, бірінші кезекте пандемиядан зардап шеккен кәсіпорындарға – қоғамдық тамақтану, көлік қызметтері, консультациялық қызметтер, қонақ үй бизнесі, туризм, IT-сектор салаларына қолданылады.

– Бұл шаралардың барлығы кәсіпорындардың ақша ағындарын қалпына келтіруге мүмкіндік береді. Мысалы, Қазақстанның барлық аумағында қолданылатын негізгі борыш пен пайыздар бойынша төлемдерді кейінге қалдыруға берілген несиелік "демалыстар" 3 ай ішінде кәсіпорындардың шоттарында 500 миллион теңгеден астам соманы сақтауға мүмкіндік береді, – деп нақтылады Әзиза Қасенова.

Оның пікірінше, салық және бюджетке төленетін басқа да төлемдер бойынша жарты жылдық кейінге қалдыру бизнес үшін айтарлықтай жеңілдік береді. Ұқсас шаралар коронавирустан зардап шеккен көптеген елдерде қабылданды. Сонымен, Алжир, Бельгия, Малайзия, Литва, Сингапур, Швейцария, Түркияда барлық салықтар тоқтатылды немесе толығымен жойылды.

- Сонымен бірге өнеркәсіп те мемлекеттік қолдауға мұқтаж болып отыр. Қызмет көрсету саласы жаһандық экономикалық дағдарыстан көбірек зардап шеккенімен, пандемияның таралуының теріс сценарийінің дамуымен өнеркәсіптік өндірістің құлдырауы сөзсіз болады. Өнеркәсіпті сақтау үшін уақтылы шаралар қабылдау және дағдарыстан кейінгі кезеңде серпіліс жасау үшін жағдай жасау маңызды, – деп қорытындылады Әзиза Қасенова.

Орталықтың мәліметінше, Қазақстанның өнеркәсібі мен қызмет көрсету саласында шамамен 175 мың жұмыс орны босауы мүмкін, компаниялар 600 млрд теңгеден астам шығынға ұшырайды. Және бұл болжам тек алдағы 3 айға ғана арналған.

Өнеркәсіптік өндірісті қолдау үшін Кәсіпкерлікті дамыту орталығының сарапшылары салық төлемдерінің барлық түрлерін алып тастаудан және қысқа мерзімді несиелік демалыстарды ұсынудан басқа, отандық өндірушілерге қойылатын реттеуші талаптарды жеңілдетуді, ішкі және сыртқы нарықтардағы логистика бойынша шығындарды толық өтеуді қарастыруды, Қазақстанда өндірілмейтін шикізат пен өндірістік жабдықтар импортына кедендік бажды алып тастауды ұсынады.

- Ағымдағы дағдарыс бізге тауарлардың барлық түрлері бойынша, әсіресе әлеуметтік маңызы бар импорттық тәуелділікке жол берілмейтіндігін айқын көрсетеді. Бұл тәжірибені отандық тауарлар бойынша өндірістің толық циклін жолға қою үшін мемлекеттік қолдаудың қолданыстағы тетіктерін одан әрі қайта құру үшін пайдалану маңызды, – деп атап өтті "Экономикалық зерттеулер институты" АҚ Ақпараттық қызметінің басшысы Жұлдыз Сейсенбекова.

Ол түсіндіргендей, мұндай ынталандыру соңғы мөлшерлемесі 6% - дан аспайтын жеңілдікті несиелеуге қолжетімділікті арттыру арқылы жоспарлануда. Қаржыландыру халық тұтынатын тауарларды шығаруға дайын бизнес үшін қолжетімді болады.

Сонымен қатар, көптеген адамдар қатысатын бизнестің барлық сегменттерін қолдау маңызды, әйтпесе Қазақстанды 1930 жылдардың басында жұмыссыздықтың апатты өсуімен Ұлы депрессия басталған кездегі АҚШ-тың тағдыры күтеді.

– Жалпы, қазіргі уақытта ұсынылған қолдау шаралары бизнеске тоқтап қалуға мүмкіндік береді. Олардың қайсысы ұзаққа созылатыны, пандемияның даму ауқымына тікелей байланысты, - дейді Жұлдыз Сейсенбекова.

Оның пікірінше, қосымша ынталандыру ретінде қызметкерлердің жұмыс орындарын сақтау және оларға жалақыны уақтылы төлеу үшін арнайы несиелік өнімді қарастыруға болады.¬ Ол үшін кәсіпкерлер үшін нөлдік мөлшерлемемен несиелерді субсидиялау бағдарламасын іске қосуға болады, бірақ негізсіз жұмыстан босатылғаннан кейін пайыздық мөлшерлемені ұлғайтуға болады.

Орталық сарапшыларының пікірінше, отандық кәсіпорындарға әсер еткен кейбір өзгерістер дағдарысқа қысқа мерзімді әрекетті білдіреді және пандемиядан кейін бәрі қалыпты¬ арнаға оралады. Бірақ бизнестің көптеген салалары тұтынушыға, оның ішінде заманауи цифрлық экожүйені құру арқылы жаңа жолдар іздеуге мәжбүр болатынын естен шығармау қажет.

Мүмкін, туристік сала адамдардың көп шоғырлануын болдырмайтын демалыс орындарына, ал өнер саласы виртуалды турларды ұйымдастыруға бағытталуы мүмкін.

Экономиканың дәстүрлі салаларында өндірісті жетілдіруге мүмкіндік беретін көптеген өсу нүктелері анықталды.¬¬ Мысалы, дәрілік заттарды өндіру үшін отандық табиғи шикізатты кеңінен пайдалануға болады.

Тұтастай алғанда, экономиканы дамыту үшін дағдарыстың даму кезеңінде ғана емес, одан кейін де жан-жақты қолдау көрсету қажет болады.

Бизнестің "Бизнестің жол картасы-2025" сияқты кәсіпкерлікті қолдау жөніндегі табысты бағдарламаларға қатысуы шағын және орта бизнеске оңалтуға ғана емес, ірі бизнеспен бәсекелесуге де мүмкіндік береді.