Cарапшылар: Балалардың әл-ауқаты туралы
25.06.2021
"Балалардың әл — ауқаты-ел өркендеуінің кепілі" ERI Виртуалды дөңгелек үстелі
2021 жылғы 25 маусымда сағат 15: 00-де "Экономикалық зерттеулер институты" АҚ (ERI) ұйымдастырған "Балалардың әл-ауқаты-ел өркендеуінің кепілі" тақырыбында виртуалды дөңгелек үстел өтті. Іс-шара Қазақстан Тәуелсіздігінің 30 жылдығына және ERI құрылғанына 60 жыл толуына орай ұйымдастырылды.
Талқылауға мемлекеттік органдардың, Қазақстанның ҮЕҰ өкілдері, қазақстандық және шетелдік сарапшылар қатысты.
Экономикалық зерттеулер институты ҚР Білім және ғылым министрлігінің басшылығымен ERI әзірлеп жатқан Қазақстан балаларының әл-ауқаты индексі әдістемесінің жобасын ұсынды. Жобаға Қазақстандағы БҰҰ Балалар Қоры (ЮНИСЕФ) техникалық қолдау көрсетеді.
Дөңгелек үстел ZOOM платформасында онлайн форматында өтті. Іс-шара нақты уақыт режимінде Қазақстанның Экономикалық зерттеулер институтының Youtube-арнасында және @economic.research.kz. Facebook-арнасында көрсетілді.
Іс-шараны ашқан "Экономикалық зерттеулер институты" АҚ Басқарма төрағасы Руслан Сұлтанов ERI Қазақстан Үкіметі жанындағы Тұрақты даму мақсаттары жөніндегі Үйлестіру кеңесінің Хатшылығы, Тұрақты даму мақсаттарына қол жеткізу мониторингі комитетінің Жұмыс органы бола отырып, экономиканың орнықты дамуына жәрдем көрсететінін атап өтті.
"Үкіметтің стратегиялық бастамаларын іске асыруға белсенді қатыса отырып, Институт халықтың өмір сүру сапасы мен әл-ауқатын арттыруға бағытталған зерттеулерге ерекше назар аударады. Мәселен, өткен жылдан бастап Экономикалық зерттеулер институты Үкіметпен бірлесіп, әл – ауқаттың негізгі аспектілеріне, оның ішінде денсаулықты, білім беруді, монетарлық кедейлікті және әл-ауқаттың басқа да индикаторларын бағалауға баса назар аудара отырып, Қазақстандағы балалардың жағдайын жан-жақты талдау бойынша зерттеу жүргізуде", - деді Руслан Сұлтанов.
Дөңгелек үстел модераторы ERI Басқарма төрағасының орынбасары Бауыржан Мұқан бүгінгі таңда Қазақстанда балалардың құқықтарын қамтамасыз ету мәселелерімен 9 министрлік пен ведомство, жергілікті деңгейде – 1000 білім беру, денсаулық сақтау, әлеуметтік қорғау ұйымдары айналысатынын атап өтті. ҚР БҒМ Балалардың құқықтарын қорғау комитеті баланың құқықтары мен олардың әл-ауқатын қорғау бойынша кешенді шаралар қабылдайтын үйлестіруші және бейінді ведомство ретінде айқындалған. Талқылауға қатысушыларды құттықтай отырып, Балалардың құқықтарын қорғау комитетінің төрағасы Есенғазы Иманғалиев 6 млн 100 мың баланың құқықтарын қорғау ұлттық саясаттың негізгі бағыттарының бірі екенін атап өтті.
"Біз 15 халықаралық құжатты бекіттік. Бірінші болып 1994 жылы "Бала құқықтары туралы конвенция" бекітілді. Қазақстан Республикасында баланы құқықтық қорғаудың ұлттық заңнамалық базасы құрылды: 14 заң, Үкіметтің 200-ден астам қаулысы, мемлекеттік органдардың 700-ден астам бұйрығы қабылданды", - деп толықтырды Есенғазы Иманғалиев. Оның айтуынша, балалар құқығын қорғау комитетімен бірге 400 мыңнан астам педагог, төрт мың әлеуметтік педагог, сегіз мың педагог-психолог, екі мыңнан астам мектеп полиция инспекторлары, қамқоршылық кеңестер мен ата-аналар комитеттерінің 140 мың мүшесі тартылады.
БҰҰ Қазақстандағы балалар қорының өкілі Артур ван Дизен мырзаДөңгелек үстелге қатысушыларды құттықтай отырып, Қазақстан балаларының әл-ауқаты индексін әзірлеу мемлекеттің балалардың құқықтарын қамтамасыз етуге ерекше назар аударатынын және Индекс елдегі балалардың жағдайы мен әл-ауқатын анықтау бойынша практикалық құрал болып табылатынын атап өтті. "ЮНИСЕФ 2022 жылғы Индексті әзірлеу үшін құралдарды ұсына отырып, Индексті есептеу әдістемесін қалыптастыру бойынша жобаға техникалық қолдау көрсетеді", — деп атап өтті Артур ван Дизен.
"Балалардың әл-ауқаты – ел өркендеуінің кепілі" дөңгелек үстелінің пленарлық отырысында балалардың өмір сапасының елдің әлеуметтік-экономикалық тұрақтылығына әсерін бағалау туралы талқыланды, онда спикерлер ретінде Эльвира Әзімова және Бауыржан Мұқан сөз сөйледі.
Қазақстан Республикасының Адам құқықтары жөніндегі уәкілі Эльвира Әзімова балалардың құқықтарын қорғау және қамтамасыз ету жөніндегі жұмыс туралы айтып берді. Оның айтуынша, балалардың құқықтарын қорғау бойынша негізгі жұмыс мыналарға бағытталған: · заңға қайшы келетін балалар; · қорқытуға және кибербуллингке ұшыраған балалар; · тұрмыстық зорлық - зомбылыққа ұшыраған балалар.
ҚР Адам құқықтары жөніндегі уәкіл Қазақстанда балалар бақытының индексін әзірлеу бойынша жүргізіліп жатқан жұмыстарды атап өтті.
"Балалардың әл-ауқат индексі ұлттық көрсеткіштерге негізделген. Бұл туралы ЮНИСЕФ те айтады: әрбір ел индексті есептеу үшін ұлттық көрсеткіштерді дербес әзірлейді және оларды шындыққа бейімдейді. ЮНИСЕФ үлгі нысанын, модульді ғана ұсынады, ал әдістемені одан әрі әзірлеу — мемлекеттің өзінің міндеті. Біз бұл саладағы жұмыс адам құқығы+ қағидаты бойынша қалыптастырылуы, яғни баланың мүдделерін барынша қамтамасыз етуге бағытталуы тиіс екенін түсінуіміз керек. Сонымен қатар, елдегі нақты қажеттіліктерді талдауды, халықаралық тәжірибені, ұлттық жағдай мен жағдайларды есепке алуды, ұлттық жоспарлау бюджетін ескеру маңызды", — деді Эльвира Әзімова.
Экономика ғылымдарының кандидаты, ERI Басқарма төрағасының орынбасары Бауыржан Мұқан "Экономикалық зерттеулер институты" АҚ сарапшыларымен Қазақстандық балалар бақытының индексі әдістемесінің жобасын әзірлеу туралы айтып берді. Спикер әдістеме статистикалық мәліметтерге және балалар мен ата-аналар арасында жүргізілген сауалнама нәтижелеріне негізделетінін хабарлады.  "Бала" домені тоғыз индикатор бойынша психикалық және физикалық денсаулық сияқты құрамдауыштарды ескереді. "Үй және отбасы" домені үш құрамдауыштан: отбасы, үй ресурстары, жұмыс беруші; және 12 индикатордан тұрады. "Қоғам және қоршаған орта" домені екі құрамдауыш: білім беру және әлеуметтену бойынша 14 индикаторды қамтиды "Мемлекет" домені барлық алдыңғы домендерді біріктіреді және экономика, әлеуметтік саясат, инфрақұрылым, экология, балалар қауіпсіздігі мәселелерін ескереді. Домен бес құрамдауыштан және 23 индикатордан тұрады. Жалпы Индекс әдістемесі 38 статистикалық және 22 сауалнама индикаторларын қамтиды. Есептеу жиынтық көрсеткіштердің орташа арифметикалық әдісімен жүргізіледі, - деп қорытындылады Бауыржан Мұқан. Спикер жобаны әзірлеушілер Қазақстандық балалар бақытының индексі жобасын түсіндіру бойынша кең ауқымды жұмыс жүргізгенін атап өтті. "Мыңдаған сарапшылардың, ҮЕҰ, азаматтық қоғам өкілдерінің, ата-аналар мен педагогтардың қатысуымен талқылаудың екі кезеңі өткізілді. Қазақстанның түкпір-түкпірінен 18 мыңнан астам адам ұсынылған индикаторлар бойынша дауыс беруге қатысты. Сауалнама көрсеткіштерін одан әрі әзірлеуде индикаторлар бойынша барлық логикалық және мақсатқа сай ескертулер мен ұсыныстарды ескеруге тырыстық", — деп атап өтті Бауыржан Мұқан.
"Балалардың әл – ауқаты-ел өркендеуінің кепілі" атты дөңгелек үстелдің екінші панельдік сессиясында балалар психологиясы, қауіпсіздік, буллинг және кибербуллинг саласындағы қазақстандық сарапшылар балалық шақ мәселелеріндегі ағымдағы жай-күй мен прогресс туралы айтып берді.
"Назарбаев Зияткерлік мектептері" ДБҰ оқушылардың әл-ауқаты департаментінің клиникалық психологы Жанат Аманова цифрлық технологиялардың балалар мен жасөспірімдердің миына әсері туралы айтып берді.
"Жақында жүргізілген зерттеу барысында 3 жастан 5 жасқа дейінгі балалардың миын сканерлеу нәтижелері талданды, бұл ата — аналардың қатысуынсыз балалардың цифрлық құрылғыларды қолдануы балалардың миында нейрондық байланыстарды дамытуға жауап беретін "ақ заттың" пайда болуына кедергі келтіретінін көрсетті", - деді спикер.
Психолог баланың цифрлық технологияларды қолдану үшін жеткілікті түрде жетілген болуы керек (идеялар қалыптасты, сұрақтар пайда болды, қарым-қатынас орнатылды) екенін атап кетті.
Балалар қауіпсіздігі және отбасылық даму жөніндегі сарапшы , отбасылық және адами даму жөніндегі магистр Динара Құсайын балалар әл-ауқатының негізгі құрамдас бөліктері туралы айтып берді.
"Балалардың әл-ауқаты саласындағы көптеген зерттеулер көрсеткендей, балалар кезеңі, оның қаншалықты қауіпсіз және қауіпсіз өтуі адамның бүкіл өміріне, соның ішінде оның табыстылығына, бақыт деңгейіне, денсаулығы мен өмір сүру ұзақтығына әсер етеді", - деді сарапшы.
Оның айтуынша, 1946 жылғы Британдық когорттық зерттеу (зерттеуге өмір бойы 70 мың пән қатысқан) адамның бақыты бала кезінен басталатын үш факторға байланысты екенін анықтады: 1) Оптимизм және позитивті ойлау. Оптимистік ата-аналар, әдетте, бақытты және табысты балаларды өсіреді. 2) Еңбекке деген сенім. Өз еңбегімен және табандылығымен қойылған мақсаттарға қол жеткізуге болады деген сенім. 3) Ата-аналардың қатысуы. Ата-аналардың қатысуы аясында оқу сияқты отбасылық дәстүр өте маңызды рөл атқарады. Ол балалардың академиялық үлгерімі мен жетістігінде үлкен рөл атқарады.
Динара Құсайын қазақстанда Балалар бақытының индексі әзірленіп, оған балалар қауіпсіздігінің компоненті енгізілгеніне қуанышты екенін атап өтті.
"Балалардың қауіпсіздігі-бұл баланың физикалық, эмоционалды, психикалық және жыныстық қауіпсіздігінің әртүрлі аспектілерін қамтитын кең түсінік. Ең алдымен, баланың қауіпсіздігі — ересектердің жауапкершілік аясы. Қазақстандағы балалар қауіпсіздігінің негізгі проблемалары-бұл балалар жарақаты, тұрмыстық зорлық-зомбылық және буллинг проблемалары. Балалардың қауіпсіздігіне қамқорлық отбасынан мемлекетке дейінгі барлық деңгейде жүргізілуі тиіс", — деп атап өтті сарапшы.
Буллинг және кибербуллинг мәселелері туралы Құқық докторы , Street Law Kazakhstan Білім беру жобасының адам құқықтары және балаларды зорлық-зомбылықтан, буллинг пен кибербуллингтен қорғау жөніндегі ұлттық үйлестірушісі Халида Әжіғұлова айтып берді .
Спикер қауіпсіздік Маслоу пирамидасының екінші сатысында екенін атап өтті. Қауіпсіздікті қамтамасыз ету балалардың әл-ауқаты үшін өте маңызды.
"Буллингтің оқушыларға кері әсері: оқу үлгерімінің төмендігі, жасөспірімдердің өз-өзіне қол жұмсауы, буллингтен зардап шеккендердің радикалдануы, буллингтің мектептен басқа қоғамдық қатынастарға ауысуы", - деді Халида Әжіғұлова.
Сарапшы Қазақстанда мектептерде буллинг пен кибербуллингтің ресми статистикасы жоқ екенін хабарлады. ЮНИСЕФ статистикасына сәйкес (2017 жыл) оқушылардың 66% - ы буллингтен өтті. 2018 жылғы Ұлттық экономика министрлігінің деректері бойынша 6 жастан 15 жасқа дейінгі балалардың 72,9% - ы кибербуллингке ұшыраған. Халида Әжіғұлова Қазақстан заңнамасына балалардың құқықтарын қорғау бойынша ұсыныстар айтты, онда адам құқықтары бойынша сабақтар өткізу, буллинг пен кибербуллингтің бірінші сыныптан бастап алдын алу бойынша ұсынымдар; буллингке қарсы құралдарды енгізу бойынша заңнама деңгейінде мектептер үшін міндеттер енгізу (саясат, кодекс және ата-аналарға арналған жадынама және ата-аналар, мұғалімдер, балалар назарына жеткізу); ата-аналар мен мұғалімдер үшін буллинг пен кибербуллингтің алдын алу бойынша міндетті семинарлар; буллинг пен кибербуллинг бойынша индикаторларды Қазақстан балаларының бақыт индексіне енгізуді қамтиды.
Іс-шараны қорытындылай келе, модератор Бауыржан Мұқан барлық қатысушыларға алғысын білдіріп, әрбір бала-бәрі өзара байланысты планетаның бөлшегі екенін айтты.
"Кезінде Ахмет Байтұрсынов егер халық балаға қамқорлық жасамаса, өскен баланың елдің болашағы туралы алаңдайтынына кепілдік жоқ екенін айтқан. Біздің міндетіміз — балалардың тұрақты дамуы мен әл-ауқатын қамтамасыз ету, бұл елдің өркендеуінің кепілі болады, - деп қорытындылады "Балалардың әл-ауқаты-ел өркендеуінің кепілі" тақырыбындағы дөңгелек үстелдің модераторы.
ҚР Ұлттық экономика министрлігі жанындағы Экономикалық зерттеулер институты (ERI) — Қазақстан экономикасының кешенді даму проблемаларын зерттейтін жетекші мемлекеттік институт. 1961 жылы құрылған. ERI елдің экономикалық стратегиясының іске асырылу барысын ғылыми қамтамасыз етуді әзірлейді, экономиканың жай-күйін және оның келешекке арналған даму болжамын талдайды, тұрақты экономикалық өсуге, халықтың өмір сүру деңгейі мен сапасын арттыруға жәрдемдеседі.
Қазақстандық Экономикалық зерттеулер институты Орталық Азия өңірінің 58 талдамалық орталығы арасында алтыншы орынға ие болды.
ERI Қазақстан Үкіметі жанындағы Тұрақты даму мақсаттары жөніндегі Үйлестіру кеңесінің Хатшылығы, Тұрақты даму мақсаттарына қол жеткізу мониторингі комитетінің Жұмыс органы бола отырып, экономиканың орнықты дамуына жәрдемдеседі.
Қарау саны: 5545 |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
