Ауыл әкімдері жергілікті бюджеттерді неге жұмсай алады
ERI сарапшысы Қайсар Нығметов: Енді шығыстар мен басымдықтар міндетті түрде халықпен талқыланады.
"Экономикалық зерттеулер институты" АҚ Орталығының директоры Қайсар Нығметов Informburo.kz-ке жергілікті бюджеттердің қаржылық дербестігін арттыру жөніндегі іске асырылатын және жоспарланатын шаралар туралы айтып берді.
Informburo.kz талдамалық мақала мәтінінің бір бөлігін ұсынамыз "Ауыл әкімдері бюджетті басқару құқығына ие болды: олар ақшаны неге жұмсайды":
Ақшаны неге жұмсайды
Жергілікті жерлерде әкімдер бұл ақшаны жұмсай алатын бағыттар анықталды. (ред. ескерт. ауылдық бюджеттердің немесе төртінші деңгейдегі бюджеттердің ақшасы)
Бұл әкімшілік шығыстар, мұқтаждарға әлеуметтік көмек көрсету, елді мекендердің санитариясын қамтамасыз ету, елді мекендерді абаттандыру және көгалдандыру, автомобиль жолдарын салу, реконструкциялау, жөндеу және күтіп ұстау, елді мекендерді сумен жабдықтауды ұйымдастыру және басқалар (барлығы 17 бюджеттік бағдарлама). Маңызды ерекшелік: шығыстар мен басымдықтар енді міндетті түрде халықпен талқыланады. Бұл халық жиналысы сайлайтын жергілікті қоғамдастық жиналыстары арқылы жүзеге асырылады.
"Жергілікті өзін-өзі басқару органдарының жергілікті маңызы бар мәселелерді шешу үшін қаржы ресурстарымен нығайтылған жеткілікті өкілеттіктері мен құралдары болады. Ауылдық округтердің салық базасының ұлғаюын ескере отырып, ауылдық округтердің өзін-өзі қамтамасыз етуі 2025 жылы шамамен 35% - ға жетеді деп жоспарлануда – - деп түсіндірдіInformburo.kz тілшісіне "Экономикалық зерттеулер институты" АҚ Өңірлік зерттеулер орталығының директоры Қайсар Нығметов. - ШОБ-тен корпоративтік табыс салығын (КТС) жергілікті бюджеттерге беру тәжірибесі түсімдердің оң динамикасын көрсетті, бұл жергілікті бюджеттердің, оның ішінде төртінші деңгейдегі бюджеттің қаржылық дербестігінің артуын көрсетеді.
Бұдан басқа, ауылдық бюджеттерге қатысты 2023 жылдан бастап жоғары тұрған бюджетке бюджеттік алып қою тетігі қолданылмайды, яғни жоспарлы көрсеткіштерден асатын барлық түсімдер ауылдық округті дамытуға қалады деп жоспарлануда.
Жергілікті өзін-өзі басқаруға қосымша табыс көздерін беруді ескере отырып, шығыс өкілеттіктері кеңейтілетін болады. Салықтық және салықтық емес төлемдер есебінен ауылдық округ бюджетіне түсетін өз кірістерінен түсетін қаражат тек қана ауылдық округті дамытуға және жергілікті қоғамдастықтың бастамасы бойынша немесе онымен келісу бойынша жергілікті маңызы бар мәселелерді шешуге бағытталатын болады. Жергілікті өзін-өзі басқару органдарының жауапкершілік саласы аумақтарды абаттандыру, көлік, әлеуметтік және өзге де инфрақұрылымдар, базалық қызметтер көрсету, сондай-ақ аралас, бірлесіп пайдаланылатын инфрақұрылым объектілерін және басқаларды дамыту мәселелерін қамтиды".
2021 жылы ҚР-да жергілікті өзін-өзі басқаруды дамытудың 2025 жылға дейінгі жаңа тұжырымдамасы бекітілуі тиіс. Бұл құжатта облыстардағы аудан әкімдерін тікелей сайлауды енгізу, ауылда өкілді орган – кеңес құру, кіріс көздерін одан әрі кеңейту көзделеді деп жоспарлануда. Атап айтқанда, тұжырымдамада азаматтарды жалпыға бірдей декларациялауды енгізгеннен кейін төлем көзінен салық салынатын табыстардан жеке табыс салығын және әлеуметтік салықты жергілікті өзін-өзі басқару бюджетіне беру туралы мәселені қарау көзделген, бұл көлеңкелі экономика деңгейін төмендетуге мүмкіндік береді.
"Тұжырымдама аясындағы барлық жоспарланған іс – шаралар іске асырылғаннан кейін тұрақты негізде адамдардың өмір сүру жағдайларын жақсарту тұрғысынан олардың тиімділігін мониторингпен және бағалаумен сүйемелденетін болады, - дейді Нығметов. - Салықтарды және өзге де шараларды беру жөніндегі жоғарыда аталған шараларды қабылдау жергілікті өзін-өзі басқару органдарына елді мекендердің тұрғындарын сапалы қызметтермен қамтамасыз ету үшін қаржы ресурстарымен нығайтылған жеткілікті өкілеттіктер мен құралдарға ие болуға мүмкіндік береді".
Сондай-ақ мынаны оқыңыз: Қазақстанда ауыл әкімдерінің тікелей сайлауы өтті. ERI сарапшысының пікірі
