Бюджеттің климаттық таңбалануы:

Бюджеттің климаттық таңбалануы: елдердің тәжірибесі және Қазақстан үшін мүмкіндіктер 

Қоршаған ортаға оң немесе теріс әсер ететін экономика салаларын анықтау үшін ҚР бюджетінің шығындарын бағалау қажет, деп санайды ERI сарапшысы.

Қазақстан Париж келісімі аясында климаттық мақсаттарға қатысты өз бюджеттерін міндеттемелермен байланыстыру мүмкіндігін қарастыруы қажет, деп атап өтті "Экономикалық зерттеулер институты" АҚ (ERI) сарапшысы Ерлан Кәрімов. 

Мысалы, Қазақстан парник газдары (ПГ) шығарындыларының ұлттық нысаналы көрсеткішіне қол жеткізу бойынша мемлекеттік саясат үшін бағдарларды көздейтін Париж келісімі шеңберінде міндеттемелерді толық өзіне қабылдайды.

Өз міндеттемелерін орындау үшін Қазақстанға қомақты қаражатты жұмылдыру және бюджетті климаттық таңбалау жөніндегі жұмысты енгізу қажет. Бұл құрал экономиканы көгалдандыруға бағытталған мемлекеттік шығындар мен климатқа теріс әсер ететін шығындарды анықтау тетігін жасауға көмектеседі.

Елдер мен халықаралық ұйымдар климаттың өзгеру салдарымен күрес және оларға бейімделу стратегиялары мен бағдарламаларын іске асыруды қолдау үшін ресурстарды тартады және бөледі.

Жоспарлау мен бюджет процесінде климаттық аспектіні есепке алу құралдарының бірі-бюджеттің климаттық таңбалануы.

Бюджеттің климаттық таңбалануы-бұл мемлекеттің бастамасымен жүзеге асырылатын климатқа қатысты мемлекеттік шығындарды сәйкестендіру, өлшеу және бақылау процесі.

Бүгінде әлемнің 12 елі өз қажеттіліктерін, басымдықтары мен институционалдық мүмкіндіктерін ескере отырып, бюджетті климаттық таңбалау әдіснамасын әзірледі.

1-сурет: Бюджеттің климаттық таңбалануы енгізілген немесе әзірленіп жатқан елдер

Дереккөзі: Дүниежүзілік банк

Алғаш рет бюджеттің климаттық таңбалануы 2012 жылы енгізілді, ал соңғы бес жылда оны енгізу қарқыны жеделдеді.

Мұндай таңбалауды басқаларға қарағанда ертерек енгізген елдер (Непал, Камбоджа, Индонезия және Филиппин) дамушы елдер санатына жатқызылды және климаттың өзгеру салдарына айтарлықтай осал болды. Көптеген дамушы елдер үшін бұл құралды енгізудің маңызды қозғаушы факторы ресурстарды жұмылдыру болып табылады.

1-кесте: Әлемдегі климаттық бюджеттердің дамуы

Дереккөзі: Climate Change Budget Tagging: A Review of International Experience

Елде бюджеттің климаттық таңбалануының маңызды артықшылықтары: "жасыл облигациялардың" дамуына ықпал ететін, сондай-ақ шығыстарды климат саласындағы мемлекеттің стратегиялары мен ұлттық жобаларымен байланыстыру үшін пайдаланылатын бюджет шығыстарының ашықтығы, есептілігі және ақпараттылығы.

Сарапшының айтуынша, бүгінгі таңда Қазақстанда мемлекеттік бюджет шығыстарының қоршаған ортаға әсерін кешенді бағалау жүргізілген жоқ.

2019 жылы елімізде Тұрақты даму мақсаттарын (ТДМ) Қазақстанның стратегиялық және бағдарламалық құжаттарына интеграциялау тұрғысынан жылдам кешенді бағалау (ЖКБ) жүргізілді. Бағалау нәтижелері бойынша, 15 ТДМ  60% - дан астам қамтуға ие, бұл ретте 14 ТДМ ("Теңіз экожүйесін сақтау және 15 ТДМ ("Құрлық экожүйесін сақтау") қамту үшін шараларды күшейтуді талап ететін (яғни, экологиямен байланысты ТДМ-дерді күшейту қажет) өте төмен көрсеткіштерге ие (қамтылуы 25% - дан кем)

"Қазақстанның Климат жөніндегі Париж келісімі шеңберіндегі міндеттемелерін, 2023 жылы ЕО — ның "көміртегі салығын" енгізуіне байланысты халықаралық саудадағы алдағы өзгерістерді, сондай — ақ Қазақстан экономикасын декарбонизациялау үшін қажетті шараларды ескере отырып, - қоршаған ортаға оң немесе теріс әсер ететін экономика салаларын анықтау үшін ел бюджетінің шығыстарын бағалау қажеттілігі туындайды", - деп есептейді ТДМ жөніндегі Хатшылық директорының орынбасары Ерлан Кәрімов.

Қазақстан үшін 2021 жылы өзінің алғашқы "жасыл бюджетін" жариялаған Францияның тәжірибесі пайдалы болуы мүмкін. Франция өзін бюджеттің қоршаған ортаға әсерін талдау үшін құралмен жабдықтаған алғашқы мемлекет болды. 574,2 млрд еуроға жуық бюджет шығындары талданды, оның 10 млрд — ы қоршаған ортаға теріс әсер етеді, деп айтып өтті сарапшы.

Сондай-ақ мынаны оқыңыз: ERI сарапшылары "жасыл" қаржыландыру саласындағы жаһандық үрдістер мен сын-талаптар туралы айтты