ТДМ жөніндегі хатшылық Балаларға арналған бюджетті қалыптастыру әдістемесінің қазақстандық жобасын таныстырды 

ERI сарапшылары балаларға арналған бюджетті әзірлеудің екі нұсқасын ұсынады: Республикалық және жергілікті бюджеттерге қосымша ретінде немесе Азаматтық бюджет тарауы ретінде.

Қазіргі уақытта бюджет және балалардың лайықты дамуы мен әл-ауқаты үшін мемлекеттік қаражатты жұмсаудың тиімділігі мәселелері ұлттық саясаттың басымдығында көрсетілген деп атап өтті ҚР Білім және ғылым министрлігінің Балалардың құқықтарын қорғау комитеті төрағасының орынбасары Дулат Жекебаев «Балаларға арналған бюджет» халықаралық диалог алаңында.

Дулат Жекебаев отырысты аша отырып, мәселелерді осылай кеңінен талқылаудың маңыздылығы мен дер кезінде жүргізілуін атап өтті балаларға арналған бюджетті енгізу және әзірлеу. «Бүгінгі күні қолданыстағы бюджетте балаларға арналған шығыстар бөлек бөлінбейді, республикалық және жергілікті деңгейдегі барлық әлеуметтік бағыттар арасында бөлінген. Талқылау қорытындысында Балаларға арналған бюджетті қалыптастырудың қазақстандық әдістемесін жобаға енгізу үшін ұсыныстар мен ұсынымдар болады», – деп атап өтті БҚҚК төрағасының орынбасары.

Алғашқы сөз сөйлеген — Стамбул қаласындағы БҰҰДБ Аймақтық Хабының Тұрақты даму департаментінің бағдарламалық маманы Елена Данилова-Кросс. Ол орнықты даму мақсаттарының міндеттері мен кіші міндеттеріне сәйкес және шығыстар сыныптамасының ерекшелігіне сәйкес балалардың мүдделері мен қажеттіліктеріне бағытталған бюджет шығындарын таңбалау мүмкіндігі туралы айтып берді. Болашақта ұлттық бюджеттерді жедел кешенді бағалау әдіснамасын жақсартуға мүмкіндік беретін әлеуметтік сала шығыстарын таңбалау мысалдары қаралды.

Гендерлік мәселелер жөніндегі халықаралық сарапшы Светлана Гаращенко Украинаның гендерлік-бағдарланған бюджеттендіруді енгізу жөніндегі тәжірибесі, сондай-ақ басқа елдердің тәжірибесі жайлы айтып берді. Гаращенко бюджет процесінде гендерлік тәсілдерді есепке алу мемлекеттік қаражатты пайдалану тиімділігін арттыруға мүмкіндік беретінін атап өтті. 

ЮНИСЕФ консультанттары Галина Курляндская мен Елена Андреева Ресей, Үндістан, Перу, Сальвадор, Ұлыбритания (Уэльс) мысалында балаларға арналған бюджетті қалыптастырудың халықаралық тәжірибесін ұсынды. Айта кетерлігі, балалар үшін әдіснаманы әзірлеумен және бюджетті қалыптастырумен, әдетте, Қаржы министрлігі (Үндістан, Перу, Ресей) айналысады, бірақ Президент Аппараты (Сальвадор) және Әлеуметтік мәселелер жөніндегі заң шығарушы комитет (Уэльс) те айналыса алады. 

Сарапшылар балаларға арналған бюджетті әзірлеуге көптеген мүдделі тараптар - министрліктер мен ведомстволар, азаматтық қоғам өкілдері қатысатынын, ал барлық жұмыстарды үйлестіру үшін ведомствоаралық жұмыс тобы құрылатынын атап өтті. Ресей тәжірибесі көрсеткендей, балаларға арналған бюджетті бюджеттен тыс қорлардың – зейнетақы қорының, міндетті медициналық сақтандыру қорының, әлеуметтік сақтандыру қорының шығыстарын қамтымайды. Бұл РФ-дағы балаларға арналған бюджетті қалыптастыруға жауапты негізгі Министрлік – Қаржы министрлігі екендігіне байланысты. Ресейде балаларға арналған бюджет Федералды бюджет жобасымен бір уақытта құрылады және балаларға арналған тікелей шығындарды қамтиды. Өз кезегінде, балаларға арналған бюджет Федералды заңға енгізілмей, анықтамалық-аналитикалық материал ретінде қолданылады.

Балаларға арналған бюджетті қалыптастыру әдістемесінің қазақстандық жобасын «Экономикалық зерттеулер институты» АҚ (ERI) Тұрақты даму мақсаттары жөніндегі хатшылықтың директоры Бахытгүл Хамбар таныстырды. 

Әзірленген Әдістемеде ол ҚР Бюджеттік кодексіне өзгерістер мен толықтырулар енгізу арқылы балаларға арналған бюджетті әзірлеудің екі нұсқасын ұсынады:

• Республикалық және жергілікті бюджеттерге қосымша ретінде балаларға арналған бюджет;
• Азаматтық бюджеттің тарауы ретінде балаларға арналған бюджет.

Бақытгүл Хамбар балаларға арналған бюджетті ұсынудың әр нұсқасының артықшылықтары мен кемшіліктерін атап өтті. Ол балаларға тікелей және жанама шығыстар бойынша шығындарды нақтылау болашақта мемлекеттік шығыстардың тиімділігін есептеуге көмектесетінін түсіндірді. Осылайша, балаларға арналған бюджет шығыстарын сапалы бақылау және бағалау мүмкіндігі пайда болады. Сондай-ақ, Қазақстанда балаларға арналған бюджетті енгізу бюджет процесі мен заңнамалық актілерді түбегейлі өзгертуді қажет етпейтіні атап өтілді.

Талқылау соңында Дулат Жекебаев іс-шараның барлық қатысушыларына алғысын білдірді. Ол бюджетті енгізу әсіресе COVID-19 пандемиясынан туындаған белгісіздік жағдайында өзекті екенін атап өтті. Балаларға арналған бюджетті енгізу балалардың мүдделері мен қажеттіліктеріне арналған шығыстарды жоспарлаудың мониторингтік құралы болады.

Іс-шара білім беру қызметкерлерінің республикалық тамыз кеңесі аясында өтті. 

Талқылауға Қазақстандағы БҰҰДБ халықаралық ұйымының, ЮНИСЕФ-тің, ERI Тұрақты даму саласындағы мақсаттар жөніндегі хатшылықтың өкілдері, халықаралық сарапшылары мен кеңесшілері қатысты. Сондай-ақ, орталық және жергілікті мемлекеттік білім беру органдарының сарапшылары шақырылды.

Сондай-ақ оқу: ТДМ хатшылығының жұмыс кездесуі: ТДМ нығайту және бюджеттеу тәсілдері