ҚР-дағы орта мектептердің тапшылығы

ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ОРТА МЕКТЕП ТАПШЫЛЫҒЫ МӘСЕЛЕСІ

ERI сарапшысының пікірінше, мұның себебі жаңа мектептер салу қарқынының төмендеуінде.

Қазақстанда жалпы білім беретін мектептердің жетіспеушілігі мәселесі қалалық және ауылдық жерлер үшін өзекті болып қалуда, деп атап өтті "Экономикалық зерттеулер институты" АҚ (ERI) сарапшысы Ғабит Матаев.  

Оның айтуынша, Үкімет пен жергілікті атқарушы органдар балаларды оқу орындарымен қамтамасыз ету мәселесін жүйелі түрде шешіп келеді.

Ұлттық статистика бюросының деректері бойынша ("ҚР — дағы инвестициялық және құрылыс қызметі" статистикалық жинағы) 2015-2019 жылдар кезеңінде 464 жалпы білім беретін мектеп салынды және 224,6 мың оқушы орны енгізілді, оның ішінде 329 мектеп және 114,6 мың орын-ауылдық жерлерде.  

"Осындай оң статистикаға қарамастан, жалпы білім беретін мектептердің жетіспеушілігі мәселесі қалалық және ауылдық жерлер үшін өзекті болып қалуда", — деп атап өтті сарапшы.

Жалпы білім беретін мектептерді пайдалануға беру

Сонымен қатар, еліміздегі оқушылар саны тұрақты өсуде, соңғы бес жылда бұл көрсеткіш 21% — ға өсті: 2015 жылы-2,8 млн адам, 2021 жылдың басында-3,4 млн адам.

Елдегі жаңа мектептер санының ұлғаюына қарамастан, соңғы 5 жылда жалпы білім беру мекемелерінің саны 71 бірлікке азайды: 2015 жылдың басында көрсеткіш 7511 бірлікті, ал 2021 жылдың басында 7440 бірлікті құрады. Бұл, соның ішінде апатты мектептерді пайдаланудан шығару бойынша белсенді жұмысқа байланысты, олардың саны ел бойынша 34 — ті құрайды.

Әрине, Қазақстан үшін үш ауысымды мектептердің болуы да өзекті мәселе болып табылады, деп айтып кеттім Ғабит Матаев.
Сондықтан Ұлттық даму жоспарында білім беруді дамытудың негізгі нысаналы көрсеткіші 2030 жылға қарай бір ауысымдық оқытуға көшу болып белгіленді.

ҚР Білім және ғылым министрлігінің мәліметінше, 2020-2021 оқу жылының басында елімізде 191 үш ауысымды мектеп жұмыс істеді, оның басым бөлігі оңтүстік өңірлерде.

Жылдың қорытындысы бойынша, елімізде үш ауысымды мектептер саны азайды-ден 137 салу есебінен 43 жаңа мектеп (1 мектептен - Павлодар, Түркістан; 2 мектептен – Жамбыл және Қарағанды облыстарында, 3 мектептен — Атырау облысында және Нұр-Сұлтанда; 4 мектептен -  Алматы, Ақтөбе, Батыс Қазақстан облыстарында және Шымкентте; 5 мектептен — Ақмола, Маңғыстау, Солтүстік Қазақстан облыстарында).

11 мектептің проблемалары контингентті қысқарту және оқушыларды жақын маңдағы мектептерге қайта бөлу есебінен шешілді (Батыс Қазақстан және Солтүстік Қазақстан облыстарында-1 мектеп; Нұр-Сұлтанда-2 мектеп, Алматы облысында — 7 мектеп).

Үш ауысымды мектептер саны біртіндеп азайыпкеледі, дегенмен, олардың үлесі 2020 жылы 1,5% нысаналы көрсеткішпен 1,9% - ды құрады (үлестің 0,4% - ға артуы 2020 жылы жаңадан анықталған 68 үш ауысымды мектептермен байланысты.

Анықтама үшін: дамушы елдерде екі ауысымды мектептермен күрес жүріп жатыр: Ресейде оқушылардың жалпы санының тек 15% — ы екінші және үшінші ауысымда оқиды; Африканың ең кедей елдерінің бірі Намибия екі ауысымды мектептерден толығымен бас тартты.

 Мысалы, Нұр-Сұлтан қаласында МЖӘ қағидаттарын пайдалана отырып, 6 жаңа мектептің құрылысы жүргізілуде, алайда осы бағыттағы жұмысты еліміздің барлық өңірлерінде күшейту қажет.

ҚР Ұлттық даму жоспарында 2025 жылға дейін елімізде 800 жаңа мектеп салу қарастырылған. Қазақстанның 2050 жылға дейінгі даму стратегиясында жалпыұлттық басымдықтардың бірі Қазақстанның PISA, TIMSS сияқты мектептегі білім беру сапасын бағалау индекстері немесе олардың баламалары бойынша ең жоғары рейтингтері бар 30 елдің қатарына кіруі болып белгіленген. Жалпы білім беретін мектептердің тапшылығы мәселесін шешпей, осы мақсатқа қол жеткізу проблемалы болады. Демографиялық болжамдар мен басқа факторларды ескере отырып, 800 жаңа мектеп жеткіліксіз болуы мүмкін, деп қорытындылады сарапшы.