ERI сарапшылары Президенттің 2021 жылғы Жолдауын талқылады

Экономикалық зерттеулер институтының сарапшылары Мемлекет басшысының "Халық бірлігі және жүйелі реформалар — ел өркендеуінің берік негізі" атты үшінші Жолдауын талқылады.

Дөңгелек үстел модераторы ERI Басқарма төрағасының орынбасары Бауыржан Мұқан талқылауға шығарылған тақырыптар тізімін атап өтті:

* Экономиканы дамыту

* Бизнес

* Жасыл экономика

* Өңірлік саясат

* Әлеуметтік аспект

         Экономиканы дамыту

— Қолданыстағы бюджеттік қағидалар. Қандай қағидалар енгізіледі? Жаңа қағидалардың ескілердің айырмашылығы неде? Бұл нені береді? Бұл қандай құжаттарда көрініс табады? Осы сұрақтардың барлығына ERI орталығының директоры Қуаныш Бейсенғазин өз баяндамасында жауап берді.

Ол контрциклдық бюджет қағидатын, бюджет теңгерімінің нысаналы көрсеткіштері қалай іске асырылатынын және борыш туралы ереже қандай болатынын айтты.

— ERI орталығы директорының орынбасары Ернар Серік 2020-2021 жылдардағы инфляция динамикасы және бағаны ұстап тұру бойынша қабылданып жатқан және жоспарланған шаралар туралы айтып берді.

Оның айтуынша, бағаның өсу проблемасын шешу үшін Мемлекет басшысы монетарлық (микроқаржы ұйымдарының әлеуетін іске қосу және мұздатылған активтерді экономикалық айналымға қайтару бойынша шаралар қабылдау) және монетарлық емес (бүкіл ел бойынша КТО желілерін салу) шараларды ұсынды.

— ERI орталығының жетекші сарапшысы Ерділда Таутенов ЕТЖ-нің артуы елдің негізгі макроэкономикалық көрсеткіштеріне қалай әсер ететіні туралы айтып берді. 

Спикер "ең төменгі жалақы" ұғымын ашып, оның ең төменгі әлеуметтік стандартқа сәйкес құрамдауыштарын атап кетті.

Ол сондай-ақ БЖЗҚ базасының деректері бойынша есептелген ЕТЖ арттырудан күтілетін тікелей және жанама әсері, сондай-ақ мемлекеттік бюджетке әсері туралы айтып берді.

         Бизнес

— ERI орталығы директорының орынбасары Дарина Кеңес "Қарапайым заттар экономикасы" және "Бизнестің жол картасы" бағдарламалары бойынша "Қолдау құралдарының тиімділігі" тақырыбымен сөз сөйледі.

— ERI орталығының жетекші сарапшысы Замира Шапиханова шығармашылық креативті индустрияны дамытудың әсері туралы айтып берді.

"Аталған Креативті индустрияларды қолдау қорын құру қаржылық және қаржылық емес қолдау көрсету арқылы мәдени және шығармашылық одақтарды, қызметкерлерді, дарынды жастарды дамытуға және ілгерілетуге серпін беруге мүмкіндік береді", — деп есептейді сарапшы.

— ERI орталығының директоры Баян Әбдірахманова Қазақстанның салалық дамуы (Ұлттық геологиялық қызмет / өңдеу өнеркәсібі) туралы айтып берді.

Оның ақпараты бойынша, ішкі нарықты халық тұтынатын тауарлармен алмастыру импортқа тәуелділікті 20% - ға төмендетуге мүмкіндік береді. Ішкі нарықты экспортқа шығара отырып, сапалы отандық өніммен молықтыруға баса назар аудара отырып, индустрияландыру саясатының дәйекті бағытын жалғастыру қажет.

— ERI ғылыми-зерттеу аппаратының кеңесшісі Перизат Омарова "Агроөнеркәсіптік кешенді дамыту" (АӨК) тақырыбында сөз сөйледі.

Спикер саланы дамыту үшін қойылған міндеттердің әрқайсысына егжей-тегжейлі тоқталды:

• Көтерме-тарату орталықтарын (КТО) құру; 
• Жеке қосалқы шаруашылықтардың (ЖҚШ) КТО-ға қол жеткізуін қамтамасыз ету.
• Бірыңғай бақылауды қамтамасыз ету және т. б.

"Қазір ЖҚШ мен ұсақ фермерлер басқа өңірлерге тұрақты жеткізу үшін жеткілікті өнім көлемін шоғырландыра алмайды. Бұл ретте сарапшылардың бағалауы бойынша, ЖҚШ  саланың қосылған құнының 40%-ға жуығын құрады", - деп атап өтті Перизат Омарова.

         Жасыл экономика

— ERI орталығының жетекші сарапшысы Рамин Қазымовтың баяндамасының тақырыбы - "Көміртегі салығы, ҚР-дағы ағымдағы жағдай".

Ол өндеу секторы өнеркәсіптің 50% - ын құрайтындықтан, Қазақстан әлемдегі энергияны көп қажет ететін елдердің бірі болып қала беретінін атап өтті. Электр энергиясын өндірудің шамамен 70% - ы әлі де көмірге тәуелді.

— "Президенттің 2060 жылға дейін көміртегі бейтараптығы бойынша қойған мақсаты өте өршіл және халықаралық зерттеулер көрсеткендей, жалғыз дұрыс шешім болып табылады", - деді ERI ТДМ жөніндегі Хатшылық директорының орынбасары Ерлан Кәрімов "Жасыл" экономика саласындағы халықаралық тәжірибе және зерттеулер" тақырыбымен сөйлеген сөзінде.

Оның айтуынша, көптеген елдер жасыл экономиканы дамыту үшін 5 перспективалы бағытты анықтады: "таза" инфрақұрылымды құру; ғимараттардың энергия тиімділігін арттыру; білім беру және кәсіби дайындыққа инвестициялар; табиғи капиталға инвестициялар; "таза" технологиялар саласындағы ғылыми-зерттеу жұмыстары.

— Жасыл сутегі бойынша зерттеулер туралы ERI орталығының жетекші сарапшысы Асылхан Абылай айтып берді.

Ол 2021 жылдың мамыр айында германиялық "Sevind" компаниясы Қазақстанда сутегі өндіру үшін әлемдегі ең ірі "жасыл" зауыттың құрылысын жариялады, ол елде жыл сайын 3 млн тонна сутегі отынын өндіру үшін күн және жел генераторларынан 45 гигаватт электр энергиясын өндіруді қарастыратыны туралы хабарлады.

— "Жаңартылатын энергия көздері (ЖЭК). ҚР әлеуеті" тақырыбын ERI орталығының жетекші сарапшысы Аят Сұрағанов таныстырды.

"Қазақстан Республикасының "жасыл экономикаға" көшу жөніндегі тұжырымдамаға" сәйкес: электр энергиясын өндірудің жалпы көлеміндегі ЖЭК үлесі 2030 жылға қарай 10% — ды және 2050 жылға қарай 50% - ды құрайды.

Аят Сұрағанов гидроэнергетикалық, жел, атом, биоотын әлеуетін қоса алғанда, салалар бойынша ҚР-да ЖЭК даму әлеуеті, сондай-ақ күн энергиясын өндіру мүмкіндіктері туралы айтып берді.

          Өңірлік саясат

— Қазақстанда, әлемнің көптеген елдеріндегідей, өңірлердің біркелкі емес әлеуметтік-экономикалық даму проблемасы өзекті болып қалуда, деді ERI орталығы директорының орынбасары Нұрболат Құрметұлы "Өңіраралық теңгерімсіздікті қысқарту тәсілдері" тақырыбында сөйлеген сөзінде.

Оның айтуынша, өңірлер арасындағы теңгерімсіздік экономикалық көрсеткіштер бойынша да, әлеуметтік-инфрақұрылымдық көрсеткіштер бойынша да сақталып отыр.

— ERI орталығының директоры Қайсар Нығметовтың баяндамасында қалалық агломерацияларды дамыту мәселелері қаралды.

Қалалық агломерацияларды дамыту жөніндегі жеке заң жобасын әзірлеу орталық пен шеткері аймақтардың арасындағы функцияларды нақты бөлуге, қала құрылысы мен жер жоспарлауды ретке келтіруге және агломерацияның бүкіл аумағында бірыңғай көлік моделін белгілеуге мүмкіндік береді, деп есептейді спикер.

– Өңірлік стандарттар жүйесі және "Ауыл-Ел бесігі" жобасының ауылдық елді мекендерде әлеуметтік игіліктер мен көрсетілетін қызметтермен қамтамасыз етілуін арттыруға қосқан үлесі туралы ERI орталығының аға сарапшысы Айтжан Мейрембаев айтып берді.

Спикер өңірлік стандарттар жүйесі туралы, "Ауыл – Ел бесігі" жобасының 2019-2020 жылдардағы қорытындылары және ағымдағы жылға арналған жоспарлар туралы айтып берді.

         Әлеуметтік аспектілер

- ERI ТДМ жөніндегі Хатшылық директорының орынбасары Алтынгүл Өтебаеваның баяндамасының тақырыбы - "Жаңа шындықта" сапалы білім беруді қамтамасыз ету".

Сарапшы Президенттің білім беру саласындағы бастамаларының ықтимал қолайлы салдары мен нәтижелерін және олардың жаһандық мақсаттарға сәйкестігін атап өтті.

Мысалы, педагогтердің жалақысын көтеруге 1,2 трлн теңге бөлу, мұғалімдерді үш жылда бір рет қайта оқыту 5 жылдың орнына "2030 жылға қарай білікті мұғалімдер санын айтарлықтай арттыру" индикаторына сәйкес келеді және т. б.

- ERI ТДМ жөніндегі Хатшылықтың жетекші сарапшысы Айша Оқышева тұрақты даму факторы ретінде денсаулық сақтаудың қолжетімділігі туралы айтып берді.

- Мемлекет басшысы атап өткен әйелдердің қоғамдағы теңдікке қол жеткізудегі экономикалық және саяси ұстанымдарын қолдау Қазақстанның барлық халықаралық стандарттар мен талаптарға сай болуға ұмтылысын растайды, деді ERI орталығының жетекші сарапшысы Әлібек Райпов гендерлік теңдік туралы баяндамасында.

Спикер гендерлік теңдікті қамтамасыз ету және әйелдердің құқықтары мен мүмкіндіктерін кеңейту Тұрақты даму мақсаттарының негізгі міндеттерінің бірі болып табылатынын атап өтті.

- Қоныс аударушыларды қолдау шаралары туралы: ERI ТДМ жөніндегі Хатшылықтың аға сарапшысы Анас Әбуов және ERI орталығының жетекші сарапшысы Дина Бектілеева айтып берді.

Анас Әбуов Қазақстан үшін ұзақ мерзімді болжамдар ел өңірлеріндегі демографиялық теңгерімсіздікті тереңдетуді болжайды, бұл елдің солтүстік өңірлерінде айтарлықтай депопуляцияға әкеледі деп хабарлады.

"Еңбек" бағдарламасы аясында іске қосылған қоныс аудару схемасы теріс демографиялық үрдістерді теңестіруге ұмтыла отырып, өзекті болып қала береді", — деді сарапшы.

Дина Бектлееваның ақпараты бойынша, қазір ҚР Көші-қон саясатының 2022-2026 жылдарға арналған тұжырымдамасы әзірленуде (ERI Жұмыс тобының құрамына кіреді).

Сондай-ақ оқыңыз: Мемлекет басшысы Қазақстан халқына үшінші Жолдауын ұсынды

___