М. Еспенова және Ж. Айғазин

«Қоғам мен мемлекеттің тұрақты дамуы мүддесіндегі серіктестіктің 30-жылы» X Азаматтық форумы

III бөлім. Қазақстанда ТДМ-ға қол жеткізудегі азаматтық қоғам мен жеке сектордың рөлі туралы.

Қолданбалы экономиканы зерттеу орталығының бас директоры Жәнібек Айғазин және Нұр-Сұлтан қаласының Азаматтық Альянсының директоры Махаббат Еспенова «БҰҰ Тұрақты даму мақсаттары – Қазақстанның болашақ бейнесі» Х Азаматтық форумының панельдік сессиясының спикерлері болды.

ҚР-да ТДМ-ға қол жеткізудегі жеке сектордың рөлі туралы сөйлеген сөзінде Жәнібек Айғазин күн тәртібі қабылданған сәттен бастап 2030 жылға дейін Қазақстан білім беру, кәсіпкерлікті дамыту, қаржылық қызметтер мен қаражатқа қолжетімділікті кеңейту, кедейліктің өткірлігін қысқарту және сот жүйесін жаңғырту мәселелерінде айтарлықтай прогреске қол жеткізгенін атап өтті.

Алдағы 2030 жылға дейінгі кезең неғұрлым прагматикалық, практикалық тәсілді — тиімді бастамаларды, шараларды, сондай-ақ Қазақстанда,  тұтастай өңірде ТДМ-ды іске асыруға қомақты үлес қосатын жобаларды талап етеді.

«Бір жағынан, бұл мемлекет тарапынан жауапты мінез-құлық пен саяси ерік-жігерді талап етеді. Екінші жағынан, барлығының қатысуы және ресурстардың максималды көлемін жұмылдыру маңызды. Бұл ретте жаңа технологияларды енгізу үшін қосымша мүмкіндіктер жасауға және ТДМ-ға қол жеткізуге бағытталған жобаларға тікелей қаржыландыруды тартуға қабілетті жеке сектор негізгі бола алады», - деп атап өтті Жәнібек Айғазин.

Ол сондай-ақ, бүгінде ірі компаниялар өз қызметіне тұрақты даму стратегиясын енгізуде, ал шағын және орта бизнес ТДМ-ға шартты қарау сатысында екенін айтты.

Қазақстан экономикасында квазимемлекеттік сектордың барлық жерде болуы оның коммерциялық инвестицияларға қосқан үлесі мен жеке кәсіпкерліктің қазақстандық секторының қосқан үлесі арасындағы айырмашылықты жүргізуді қиындатады.

«Қазақстанның ЖІӨ-дегі ШОК секторының үлесі 29,5%-ды құрайды, жұмыспен қамтылғандар саны 37,5% (2019 жылғы деректер). Салыстыру үшін, Сауд Арабиясында ШОК ЖІӨ-нің 20% құрайды, жұмыс орындарының 51% құрайды, Біріккен Араб Әмірліктерінде олар ЖІӨ-нің 30% және жұмыс орындарының 86% құрайды. Деректер біздің ШОК әлі де тиімді емес және өнімділіктің өсуімен ерекшеленбейтінін көрсетеді. Сол арқылы экономиканың тұрақты дамуына үлес қоспайды», - деп есептейді сарапшы.

Оның айтуынша, алға қарай одан әрі сапалы қадам жасау үшін тұрақты даму стратегиясын түсінуді нақтылауға және басымдықтарды талқылаудан — оларға қол жеткізу әдіснамасын енгізуге, ТДМ мүддесінде бизнес-стратегиялар мен бизнес-модельдерді трансформациялауға, сондай-ақ әлеуметтік-экологиялық әсерлер тұрғысынан да, сондай-ақ жаһандық экономика жағдайында бизнес өзінің өсуі мен дамуы тұрғысынан да нақты практикалық нәтижелерді өлшеуге көшуге бағытталған айтарлықтай күш-жігер қажет.

«Сонымен қатар, бизнес үшін қолайлы жағдайларды жақсарту және экономикалық өсуді ынталандыру қоршаған ортаға жүктемені азайтумен қатар жүруі тиіс, бұл жалпы экономиканың ұзақ мерзімділігі мен тұрақтылығын қамтамасыз етуге мүмкіндік береді», — деп түйіндеді Жәнібек Айғазин.

Нұр-Сұлтан қаласының Азаматтық Альянсының директоры Махаббат Еспенова азаматтық қоғамның ТДМ-ға қол жеткізудегі үлесі туралы айтты.

«Азаматтық қоғам ТДМ-ға қол жеткізуге қандай үлес қоса алады деп сұрақ қойған кезде, мен: «біз енгізе алмаймыз, біз оны енгіземіз», - деп жауап беремін. Біз құратын жұмыс орындарынан бастап, барлық игілік алушыларымызды, бенефециарларымызды тұрақты даму мақсаттары туралы хабардар етуге дейін. ТДМ-ға қол жеткізудегі прогресті талдау және өлшеу үшін ақпаратты жинау мен талдауда біздің көмегіміз бен қолдауымызды және ТДМ жету бойынша ерікті ұлттық шолуды дайындауға қосқан үлесімізді қоса алғанда», — деп атап өтті спикер.

Оның айтуынша, тұрақты даму мақсаттары қоғамдар мен мемлекеттер өмірінің әлеуметтік, экологиялық және экономикалық аспектілерін қамтиды. Біздің елімізде ТДМ «Рухани жаңғыру» бағдарламалық мақаласымен, халық үніне құлақ асатын мемлекет тұжырымдамасымен және стратегиялық құжаттармен толықтырылады.

Махаббат Еспенова ТДМ саласындағы табысты жобалардың мысалдарын келтірді: «Миссия 2030» ойындарын өткізу, Ауыл әйелдерінің форумы, «Нұрсұлтан Назарбаев халықаралық әуежайы» АҚ аумағында ТДМ-ға арналған арт-нысандардың көрмесі және т.б.

Спикердің пікірінше, азаматтық институттардың табысты жұмысына: халық үніне құлақ асатын мемлекет тұжырымдамасын іске асырудың нақты тетіктерінің болмауы, өңірлерде кең жолақты интернетке қолжетімділіктің болмауы, қағаз есептілік, азаматтық қоғам институттарымен өзара іс-қимылда формализмнің жиі көріністері және т.б. кедергі келтіруде.

Панельдік сессия соңында модераторлар талқылауды қорытындылады.

«Біз жақында ғана Қазақстанның Азаматтық Альянсымен Ерікті ұлттық шолуды ғана емес, сондай-ақ ТДМ бойынша Ұлттық баяндаманы дайындау үшін біздің бірлескен әлеуетімізді біріктіруге бағытталған құжатқа қол қойдық. Біздің бірлескен жұмысымыз Қазақстанда ТДМ-ға қол жеткізу бойынша нақты мәселелерді талқылаудан басталды. Біздің ынтымақтастығымыз барынша тиімді болады деп сенемін. Тұрақты даму мақсаттарына бірге жетейік!»- деп қорытындылады Руслан Сұлтанов.