ERI сарапшысы мүгедектігі бар адамдарды жұмыспен қамту туралы

ҚР Конституциясында бекітілген мүгедектігі бар адамдар үшін маңызды құқықтардың бірі жұмысқа орналасу құқығы болып табылады. 2022 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша Қазақстанда 696,8 мың мүгедектігі бар адам тұрады және 2011 жылдан бастап олардың саны 23,7% - ға өсті. Мүгедектігі бар адамдардың 60% - дан астамы (бұл 419,0 мың адам) еңбекке қабілетті жаста (1-кесте).

Жұмыспен қамту деңгейі 24,8% - ды құрады, деп атап өтті "Экономикалық зерттеулер институты" АҚ (ERI) сарапшысы Дина Бектілеева.

Оның айтуынша, 2021 жылы жұмыспен қамтуды қолдаудың түрлі шараларымен 26,9 мың мүгедектігі бар адам (бұдан әрі - МБА) қамтылды. Оның ішінде
21,0 мыңнан астам адам Нәтижелі жұмыспен қамтуды және жаппай кәсіпкерлікті дамытудың 2017 – 2021 жылдарға арналған "Еңбек" мемлекеттік бағдарламасының қатысушылары болды:

•  тұрақты жұмыс орындарына – 9,3 мың адам, уақытша жұмыс орындарына — 8,6 мың адам жұмысқа орналастырылды;
•  қысқа мерзімді кәсіптік оқытумен – 563 адам қамтылды;
•  "Бастау бизнес" жобасы бойынша кәсіпкерлік негіздеріне оқытумен – 1,6 мың адам, оның ішінде бизнес-жобаларды қорғап, гранттар – 325 адам, микрокредиттер – 46 адам қамтылды.
•  шағын несие 460 адамға, гранттар 1,1 мың адамға берілді.

"Халықты жұмыспен қамту туралы" Заңға сәйкес жергілікті атқарушы органдар ауыр жұмыстардағы, еңбек жағдайлары зиянды, қауіпті жұмыстардағы жұмыс орындарын есептемегенде, жұмыс істейтіндердің жалпы санының (жалдамалы жұмыскерлердің жалпы саны кемінде 50 адам болғанда) 2-ден 4% - ға дейінгі мөлшерде жұмыс орындарына квота белгілейді. 

"Жалпы, Қазақстанда мүгедектігі бар адамдар арасында жұмыспен қамту деңгейі төмен болып қалуда деп айтуға болады. Салыстыру үшін Еуроодақ елдерінде бұл көрсеткіш 50,8% — ды құрайды", - дейді сарапшы. 

Ол сондай — ақ мүгедектігі бар адамдардың жұмыспен қамтылуын тежейтін факторлардың бірі-оларды кәсіптік бағдарлау проблемасы екенін атап өтті. Бұл мәселені шешуде 2020 жылы қабылданған ҚР мүгедектігі бар адамдар үшін ұсынылатын кәсіптер мен сабақтардың атласы маңызды рөл атқарады.

Бұл Атластың мақсаты-МБА-ды жұмысқа орналастыру процесінде көмек көрсету және жәрдемдесу. Ол Жұмыспен қамту орталықтарының қызметкерлері, МБА және олардың ресми өкілдері, сондай-ақ басқа да мүдделі тараптардың пайдалануына арналған. Медициналық-әлеуметтік сараптамадан өткен кезде әрбір МБА үшін ағза функцияларының бұзылу және тіршілік әрекетінің шектелу дәрежесі белгіленеді. Бұл екі фактор келесі қадамның негізі болып табылады-еңбек жағдайларына байланысты кәсіби қызметтің қолайлы түрлерін анықтау, сонымен қатар абсолютті және жеке қарсы көрсеткіштерді белгілеу. Осыған байланысты Атластың әрбір бөлімі мен бөлімшесінде ағза функциялары бұзылуының әрбір санатының қысқаша медициналық сипаттамасы болады.

Атласта ұсынылған 16 мыңнан астам мамандық бар, олардың 7 мыңы ерекше. Бұл онлайн режимінде ауысуға байланысты жаңа серпін алған оқыту және коучинг сияқты бұрыннан қалыптасқан мамандықтар және интернет арқылы сату, SMM және жүйелік басқару сияқты салыстырмалы түрде жаңа мамандықтар.