Қазақстанның еңбек нарығы 2021 жылғы 4-тоқсанда кейбір құрылымдық өзгерістермен коронадағдарыстан кейін қалпына келтірілуде 

Қазақстанның еңбек нарығы 2021 жылдың 4-тоқсанында жұмыспен қамтудың дәстүрлі нысандары мен пандемияға дейінгі көрсеткіштерге қайта орала отырып, коронадағдарыстан кейін қалпына келтіру кезеңін, бірақ кейбір құрылымдық өзгерістермен жалғастыруда.

Жалпы, 2021 жылдың 4-тоқсанында жұмыс күшінің саны бір жылда 64 839 адамға (+0,7%) өсті. Байқалған өсу негізінен жұмыспен қамтылғандар санының қосылуы есебінен болды (+67 417 адам).

Бұл ретте, өзін-өзі нәтижесіз жұмыспен қамту үлесі бір жылда 2,0% - ға (+3 559 адам) ұлғайды. Нәтижелі жұмыспен қамту 1,2% - ға өсті (+22 341 адам).

Сонымен қатар, өткен жылдың соңына қарай жеке практикамен айналысатын адамдардың саны (2,2 есе) өсті.

Жалпы, өзін-өзі жұмыспен қамтығандардың саны 2020 жылдың 3-тоқсанынан бастап 2021 жылға дейін өсу үрдісіне ие. Өткен жылы өзін-өзі жұмыспен қамтығандар санының өсу шыңы 3-тоқсанда байқалды, онда өзін-өзі жұмыспен қамтығандар 2 127 965 адамды құрады. 2021 жылдың 4-тоқсанының қорытындысы бойынша өзін-өзі жұмыспен қамтығандардың саны 2 млн. астам адам деңгейінде сақталып, 2 094 858 адамды құрады. 

Өзін-өзі жұмыспен қамтығандар санының өсуі, бірінші кезекте, мамандардың бір жұмыс орны мен жұмыс берушіге физикалық тұрғыдан байланбауымен байланысты. Компаниялар үшін жұмыс орындарын ұйымдастыру, еңбек шартында көзделген демалыс, аурухана және басқа да әлеуметтік кепілдіктерді төлеу бойынша шығыстарды көтеру қажеттілігінің болмауына байланысты шығыстарды қысқарту айқын артықшылық болып табылады.

Дегенмен, өткен жылдың соңына қарай шаруашылық серіктестіктері құрылтайшыларының, АҚ акционерлерінің, сондай-ақ өндірістік кооперативтер мүшелерінің саны 1 813 адамға (-11%) қысқарды.

Сонымен қатар, тәуелсіз жұмысшылар саны 62 091 адамға азайды (-11,2%).

2021 жылдың 4 тоқсанының қорытындысы бойынша бір жылда жұмыссыздар саны 2 579 адамға азайды. Бірақ мұндай қысқарту жұмыссыздықтың жалпы деңгейіне әсер етпеді, ол 2020 жылдың 4-тоқсанынан бастап 4,9% деңгейінде сақталады.

Қашықтықтан жұмыспен қамтудың салыстырмалы түрде таралуына қарамастан, 2021 жылдың 4-тоқсанында қашықтықтан жұмыспен қамтылған халықтың саны жылдық мәнде айтарлықтай төмендеді. СЖжРА ҰСБ қашықтықтан жұмыспен қамтылғандар бойынша статистиканы 2021 жылдан бастап тоқсан сайын жүргізетіндіктен, салыстырмалы талдауды 2021 жылдың көрсеткіштерімен жүргізуге болады. Осылайша, 2021 жылдың 4-тоқсанындағы қашықтықтан жұмыспен қамтылған халық саны алдыңғы тоқсанмен салыстырғанда 1,7 есе азайды.

Сонымен қатар, 2021 жылдың 4-тоқсанында қалалық жерлерде қашықтықтан жұмыспен қамтылған алдыңғы тоқсанмен салыстырғанда 2 есеге жуық қысқару байқалады.

Қашықтан жұмыс істейтін халықтың күрт төмендеуі, ең алдымен, оның дәстүрлі жұмыс форматына оралуымен байланысты, өйткені елдегі эпидемиологиялық жағдай жақсарып, коронавирустық шектеулер жеңілдейді.

Қашықтан жұмыспен қамтылғандардың көпшілігінде әйелдер басым (66,0%).

Бұдан басқа, жеке коммуникация құралдарын пайдаланатын қашықтықтан жұмыс істейтін қызметкерлердің үлесі басым (82%), бұл ретте 2021 жылғы 4-тоқсанда қашықтықтан жұмыс істейтін 18% жұмыс беруші ұсынған АКТ құралдарын пайдаланды.

Шектеу шараларын жеңілдете отырып, қызмет көрсету, оның ішінде денсаулық сақтау (+5,2%), тұру және тамақтану бойынша қызметтер (+3,8%), ақпарат және байланыс (+3,4%), сауда (+3,3) салаларындағы жұмыспен қамту көлемі өсті.

Ақпарат және байланыс салаларындағы, сондай-ақ денсаулық сақтаудағы жұмыспен қамтудың өсуінің жалғасуы ұзақ мерзімді перспективада кадрларға жоғары қажеттілік үрдісінің сақталғанын айғақтайтыны және еңбек пен жұмыспен қамту сипаттамаларының пандемиядан кейінгі өзгерістерімен байланысты екені анық.

Сонымен қатар, жұмыспен қамтудың ең көп қысқаруының бірі өнер және ойын-сауық секторында байқалады, онда бір жылдағы құлдырау -2,8% (3,8 мың адам) құрады.

Бұл сала ешқашан шектеу шараларынан қалпына келмегенін және пандемиядан ең көп зардап шеккен деп аталуы мүмкін дегенді білдіреді.

Еңбекақыға келетін болсақ, қызметкерлердің орташа айлық атаулы жалақысы бір жыл ішінде 14,3% - ға, нақты-6,5% - ға өсті.

Нақты жалақының жылдық өсімі денсаулық сақтау (+23,1%), білім беру (+17,3%), мемлекеттік басқару және қорғаныс (+11,3%), өнеркәсіп (+8,3%), ауыл шаруашылығы (+8,1%), тұру және тамақтану (+7,8%), пошта және курьерлік қызмет (+7,2%), ақпарат және байланыс (+6,8%), көлік (+4,8%) саласының қызметкерлеріне қатысты болды.

Бір жыл ішінде нақты жалақының төмендеуі әкімшілік және қосалқы қызмет көрсету (-7,8%), кәсіби және ғылыми-техникалық қызмет (-5,1%), қаржы және сақтандыру қызметі (-2,1%), жылжымайтын мүлікпен операциялар (-1,4%), құрылыс (-0,7%) саласындағы қызметкерлерде байқалады.